MİTOLOJİ VE DİN - Deneme Sınavı - 13

Hitit mitolojisinin beslendiği kaynaklardan diğeri de Mezopotamya kökenli efsanelerdir. Bu efsaneler içinde en önemlisi Gılgamış destanıdır. Sumer, Babil ve Hurri kültüründe görülen efsanenin Hititçe nüshası, Enkidu’nun öldürülmesini konu edinmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Kaneş kraliçesi bir yılda otuz erkek, daha sonraları ise bir yılda otuz kız çocuk doğurur. Doğru yanıt E'dir.

Hittitlerin yerel kült merkezlerinde çeşitli ayinler düzenledikleri pek çok tanrı ve tanrıçaları vardı. Panteonda tam bin tanrının olduğu bizzat Hititler tarafından çeşitli vesilelerle belirtilmiştir. Ancak şimdiye kadar çivi yazılı metin ciltlerinde altı yüzün üzerinde tanrı ismi ortaya çıkarılmıştır. Bunlar Mezopotamya, Hatti, Hurri, Luwi ve Pala orijinli tanrı ve tanrıçalardır. Doğru yanıt B'dir.

Aranzah (Dicle Nehri), Anu ve Kumarbi’nin çocuğu, Fırtına Tanrısı ve Taşmişu’nun erkek kardeşidir. Doğru yanıt C'dir.

Hannahanna, Eski Hitit Dönemine tarihlendirilen Kaybolan Tanrı Efsanelerinde, kaybolan tanrıların aranmasını isteyen ve Tüm Tanrıların Annesi ya da Büyükanne unvanına sahip tanrıçadır. Bu tanrıça Gulşa, MAH ve NIN.TU ile de eşitlenmektedir. Doğru yanıt D'dir.

Kumarbi, Hurililer tarafından Bilge Kral ve Tanrıların Babası olarak nitelendirilmiş ve tanrılar arasında üçüncüsü sırada kabul görmüş bir Bitki Tanrısı’dır. Aynı zamanda Mezopotamya kökenli EN.LIL ve Dagan ile eşitlenir. Doğru yanıt A'dır.

Tarihçi Herodot miti, “tarihi değeri olmayan, uydurma güvenilmez masallar” ve Ploton da “gerçeklerle ilgisi olmayan uydurma, boş ve gülünç hikâyeler” olarak değerlendirirler.

Hatti (Anadolu) Kökenli Mitler
Anadolu’nun yerli halkı olan Hattilerin mitleri Hititler tarafından Hititçeye adapte edilmiştir. Diğer yabancı kökenli mitlerden daha basit bir yapı gösteren ve ritüel temsillerin sözlü olarak müzik eşliğinde icra edilmesiyle oluşmuştur. Bu grup içine
dâhil ettiğimiz efsaneler:
A- İlluyanka
B- Deniz’in Kızı ve Telipinu
C- Kamruşepa
D- Fırtına Tanrısı’nın Müthiş Bir Şekilde
Gürlemesi (Gökyüzünden Düşen Ay)
E- Ebedi Olan İnsan Ruhunun Yolculuğu

Hurriceden Hittitçeye uyarlanmış mitler ve efsaneler birbiriyle ilişkilidir. Bu efsanelerin ana konusunu; Kumarbi ve Fırtına Tanrısı Teşup’un tanrılar üzerinde bir krallık elde etmek için verdiği mücadele oluşturmaktadır.

Hitit Mitolojisinin Başlıca Tanrı ve Tanrıçalarından Upellur Grek dünyasında Atlas’a benzeyen ve Hurri kökenli dev tanrı olup yeraltında oturmakta ve omuzları üzerinde de yeryüzü ile gökyüzünü taşımaktadır.

Hitit Mitolojisinde Kubaba Ana Tanrıça’dır. Hitit öncesi dönemde de baş tanrıçadır. Hurri panteonunda da görülen bu tanrıçanın kült merkezi Kargamış’tır. Bu tanrıça Phryg ve Roma döneminde de Kybele olarak panteondaki yerini almıştır.

Hitit Mitolojisinde Ereş.Ki.Gal Fırtına Tanrısının annesidir ve antlaşma metinlerinde sıkça görülen bu tanrıça mitolojide karanlık toprağın açılması ile yer altından Fırtına Tanrısının geri getirilmesi konusunda önemli bir rol oynar.

Telipinu’nun Kayboluşu Anadolu kökenli ve yine baharı/nevruzu müjdeleyen bir başka Hitit efsanesi de ‘Tanrı Telipinu’nun Kayboluşu’ mitidir. Ugarit ‘Baal ile Mot’
mitinde Baal’ın ortadan kayboluşu ve Sumerce, Tammuz’un yer altı dünyasında başından geçenlerin anlatıldığı ‘İnanna’nın Cehenneme İnişi’ adlı efsane ile benzer yönleri bulunmaktadır.

Hitit mitolojisinin beslendiği kaynaklardan diğeri de Mezopotamya kökenli efsanelerdir. Bu efsaneler içinde en önemlisi Gılgamış destanıdır. Sumer, Babil ve Hurri kültüründe görülen efsanenin Hititçe nüshası, Enkidu’nun öldürülmesini konu edinmektedir. Efsanede anlatılan ‘tufan’ olayı kutsal kitaplardan Tevrat ile birebir örtüşür. Bu efsanede Nuh’un adı Utnapiştim idi.

Hitit mitolojisinde Aranzah (Dicle Nehri) Anu ve Kumarbi’nin çocuğu, Fırtına Tanrısı ve Taşmişu’nun erkek kardeşidir.

Hitit Mitolojisinde İnara Fırtına Tanrısı’nın kızı ve vahşi hayvanların tanrıçasıdır. Hatti kökenli bir tanrıça olup, Eski Hitit mitlerinde görülür. Hititçe innaru- kelimesi ile sıkı bir ilişkisi olan bu tanrıça, LAMA ile eşitlenmiştir.

Aşağı Mezopotamya’ya MÖ IV.bin yılın ortalarında gelerek burada kendilerine özgü bir medeniyet geliştiren Sümerlerin Türkçe'mizin de içinde yer aldığı bitişken bir dil kullanan kavim oldukları, ayrıca bölgeye geliş yönleri konusunda kesin bir bilgi olmamakla birlikte Orta Asya’dan geldikleri anlaşılmaktadır. Sumerler Irak'ın güneyine daha önce bölgede bilinmeyen silindir mühür, ziggurat denilen yüksek katlı tapınaklar ve çömlekçi çarkını getirmişlerdir.Bölgede daha önce tarım ve madenciliğin gelişmiş olduğu anlaşılır.Sumerler burada kent devletleri kurarak ilk defa şehir medeniyetini geliştirmişlerdir.Şehir meclisi, sosyal sınıflar, yönetim konuları onların eseri olarak görülür.Onların gerçek başarıları kültürel sahada olmuştur.

Aşağı Mezopotamya’da yer alan Sümer kentlerinin her birinin kendine has bir tanrısı bulunmaktaydı. Bunlar, hava tanrısı, gök tanrı, güneş tanrı, ay tanrı, yaratıcı ana tanrı, çoban tanrı ve tahıl tanrı gibi.Bunların kendi kült merkezleri vardı. Enlil’in Nippur’da, Nanna’nın, Ur’da, Utu’nun Sippar’da, Enki’nin Eridu’da tapınakları yer almıştır. Tanrılar yalnızca tapınakta bir yer işgal etmez aynı zamanda bilge tanrı, koruyucu tanrı, yaratıcı tanrı olarak insanların hayatını da düzenlerdi.

Enki/ Ea: Sümer deniz ve okyanus tanrısıdır. Aynı zamanda bilge tanrı olup, Enlil’in kararlarına uygun olarak planları hazırlayıp yeryüzünü düzenleyen olarak görülmüştür.

Lugalbanda: Sümer tanrılaştırılmış kahramanıdır.Uruk’un ilk hanedanından 3.kral olarak listelerde geçer. Enmerkarın oğludur.Fara tanrı listelerinde Ninsu’nun kocası olarak bulunur.Eski Babil Devri’nde Nippur ve Uruk’ta tapınım görmüştür. Gılgamış ve Huwawa destanında Ninsu’nun kocası, Gılgamış’ın babası olarak
geçer.