MİMARLİK TARİHİ

Burra Tüzüğü

Endüstrileşme

Modern Hareket

Venedik Tüzüğü

Villa Savoye

18. yy

Gayri Menkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu

Sosyal yaşama konu olmamak

Türkiye’deki 20. yy mimari ürünlerinin kapsamlı bir envanterinin çıkarılması

Eski olma koşulu

“Bu bölüm kapsamında, mimari koruma tarihi, yukarıda belirtilen yasal ve bilimsel tanımlar dikkate alınarak, Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı bağlamında ele alınacaktır. Günümüzde kabul gören mimari koruma’nın tanımı, kapsamı, ölçeği, süreci ile koruma yöntemleri, 19. yy’da şekillenmiştir.”

“1975 yılında Amsterdam Deklarasyonunda (Avrupa Mimari Mirası Kartası) “Bütünleşik Koruma” (Integrated Conservation) kavramına açılımlar getirilerek, koruma politikalarının yasal, finansal, teknik ve yönetsel açılardan desteklenmesi gereğine vurgu yapılmış; çevreyi etkileyecek kararların oluşturulmasında, halkın bir paydaş olduğu belirtilmiştir.”

“Avustralya ICOMOS’u tarafından oluşturulan Burra Tüzüğünde ise, daha önce Venedik Tüzüğü 1.maddesinde de vurgulanan “kültürel önem/anlam” kavramına dikkat çekilmiştir. Aynı zamanda Burra Tüzüğü, “tarihi bir yerin çevresinde, onunla ilgili alanlar ve nesneler onun kültürel değerine değer katıyorsa korunmalıdır” uyarısı yapmaktadır.”

“Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasından önce, Osmanlı döneminde, mimari koruma kavramı kendini daha çok bakım ve onarım alanında göstermektedir. Bu kapsamda, Osmanlı’nın devlet yapısı içinde oluşturduğu, saraya bağlı bulunan Hassa Mimarları, 16 yy’dan itibaren önemli bir yapım, bakım ve onarım kültürü inşa etmişlerdir. Bu dönemde, onarım alanının örgütlenmesi, iki ayrı konu başlığında incelenebilir: Osmanlı toplumunun kültür varlığına karşı tutumu ve onarım sürecinin tanımlanması. Osmanlı toplumunun tutumu, bu tavırların günümüze kadar uzanması bakımından önemlidir. Osmanlı, bilgisizlik, ilgisizlik, bilinçsizlik gibi nedenler ile finansman ve fiziksel durum gibi zorluklardan dolayı, kültür varlıklarına karşı olumsuz tavırlar sergiler. Diğer taraftan, ‘dinsel değer yargıları’, ‘yapıların eskilik değeri’, ‘yapıların ekonomik ve işlevsel değerleri’ ve ‘vakıf kurumunun etkileri’ ile olumlu tavırlar oluşmuştur.”

"Bir döneme ilişkin hafızanın kaybedilmesine neden olabileceğinden dolayı bu
yapıların kaybedilmiş olması, uluslararası ve ulusal ortamlarda tartışılmaya başlanmıştır. Bu konudaki ilk örnek, Le Corbusier’in 1929’da tasarladığı Paris yakınlarındaki Villa Savoye olmuştur. Enkaz haline gelmiş olan Villa Savoye’un tarihi anıt kapsamı içine alınarak, 1958-67 yılları arasında restore edilmiştir."

“Özgünlük kavramının içeriği endüstrileşme sonrası dönemde hızla dönüşür. Klasik dönem koruma anlayışında olduğu gibi malzeme ve işçilikten çok, tasarımı oluşturan temel fikrin özgünlüğü ağırlık  kazanır.”

“Tekeli, Cumhuriyetin gelmesiyle 1950’ye kadar olan kısmına olan modern hareket dönemini “radikal modernite dönemi” olarak belirlerken, ‘50 sonrasından ‘80’lere kadar olan kısmı “popülistik modernite” olarak görüyor. Yani, birisi tek parti döneminin modernitesi, ötekisi çok parti döneminin modernitesi ve popülist kaygılara daha açık bir modernite olarak tanımlanıyor (Cengizkan, 2007).”

“1951 yılında kurulan Gayri Menkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu (GEAYYK), hem ilke koyan hem de uygulamaya yönelik karar alan ve yasayla oluşturulmuş ilk kurum olması bakımından, cumhuriyet döneminde mimari koruma yaklaşımları açısından önemli bir eşik oluşturmaktadır.”

“Koruma mevzuatımızda, bir taşınmazın korunması için “eski” olma koşulu 1983 yılında 2863 sayılı Kültür ve Tabiat varlıklarını Koruma Kanunu çıktığından bu yana kalkmış olduğuna dikkat çekmektedir. [1950’li yıllara değin, anıtsal nitelikli kamu yapıları ile büyük programlı ve zengin süsleme  portföyüne sahip konut yapıları dışındaki yapılar “ miras ” olarak değerlendirilmemekteydi. 1973 yılında çıkan ve Cumhuriyetin ilk koruma mevzuatı olan 1710 sayılı “Eski Eserler Kanunu”nda, korunması gerekli taşınmazlar sayılırken bunların arasında “ konut ” bulunmamaktaydı (Madran, 2006).”