MİMARLİK TARİHİ - Deneme Sınavı - 7

“ Sıra evler: … İstanbul’da Kumkapı, Kuzguncuk, Balat gibi semtlerde bu tip konutların örnekleri görülmektedir (Yücel, 1996: 309). Padişah Abdülaziz tarafından saray çalışanları için 1870’te yaptırılan ve mimar Sarkis Balyan tarafından tasarlanan Beşiktaş’taki Akaretler, bu türün ilk örnekleridir.”

“ 1918’deki büyük İstanbul yangınından sonra yaptırılan Laleli’deki

Harikzedegân (Tayyare) Apartmanları, İstanbul’un betonarme iskelet sistemiyle inşa edilen ilk binaları ve apartman tipindeki ilk toplu konutlarıdır. Mimar Kemalettin Bey tarafından 1921’de tasarlanan kompleks, orta avlulu dört bloktan oluşmaktadır ve 124 konut ile 25 dükkan bulunmaktadır (Sey, 2007: 160). Osmanlı Baroğunu referans alarak Birinci Ulusal Mimarlık anlayışıyla tasarlanmıştır.”

“Böylece, özellik kazanmamış odalardan oluşan konut planı, 1930’lu yılların başlarında hızla, özellik ve işlevine göre biçimlenmiş ve ölçülendirilmiş mekânlardan oluşan konut planlarına dönüşmeye doğru yönelmiştir. Döneme ait belgelerde, ilk yılların planlarında mekânlar yalnızca “oda” olarak adlandırılırken, 30’lardan sonraki planlarda “salon”, “yatak odası” vb. özelleştirmeler yapıldığı görülmektedir (Batur, 1984: 1388)”

“Ankara başkent ilan edildiğinde Birinci Ulusal Mimarlık Akımı egemen mimari üsluptur. 1927’ye kadar, sadece büyük ölçekli kamu yapıları değil, konutlar da yeni Cumhuriyet’in ilk binaları olarak bu üslupta tasarlanmıştır (Tekeli, 2007: 19). Bu anlayışta tasarlanan konutlar, planlamada Batı biçimlenmesi göstermesine karşın, cephelerinde Osmanlı mimarlık ve sanat ögeleriyle bezenmişlerdir. Asimetrik planlama, özelleşmiş mekânlar, orta hole açılan odalar, bodrum üzerinde yükseltilmiş zemin kat, mekânların dışa taşırılarak düzenlenmesi, kule görünümü verilmiş köşe mekânlar, geniş saçaklar, cumbalar, payandalar, balkon, kemer kullanımı, dönemin konut mimarlığındaki belirgin özelliklerdir (Aslanoğlu, 2001: 305, 306).”

“Cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte, politik, ekonomik ve toplumsal alandaki değişimler, konut tasarımlarında da etkilerini göstermiştir. Bu değişimler, Türkiye’de dönemlere göre farklılaşan mimari anlayışlarla da bütünleşerek konutun ülkede kendine özgü bir gelişim göstermesine neden olmuştur. 1923-1938 arası olarak tanımlanan erken Cumhuriyet döneminin ilk yıllarında, Osmanlı’nın son döneminde hakim olan Birinci Ulusal Mimarlık Akımı geçerli iken, 1927’den 1930’ların sonuna kadar Türkiye’nin ilk modern mimarlık dönemi yaşanmıştır. Daha sonra İkinci Ulusal Mimarlık Akımı egemen mimari üslup olmuş; 1950 sonrasında yeniden uluslararası anlayışın hâkim olduğu bir modern mimarlık dönemi ortaya çıkmıştır. 1960 sonrasında, birden çok yaklaşımın bir arada bulunduğu çoğulcu anlayış geçerli olmuştur. 1980 sonrası ise post-modern dönem olarak nitelenmektedir.”

“Yapsatçı üretim bitişik ve ayrık nizam olmak üzere iki şekilde gelişme göstermiştir. Bitişik nizamda oluşan cadde kenarı yapılaşmalar kat yüksekliğinde kesin bir sınırlama getirilemediği için Orta Avrupa kentlerindeki gibi bütünlüğü sağlayamamışlardır. Ayrık nizamda ise parsel büyüklüğünün aynı olduğu yerlerde birbirinin tekrarı olan tekdüze binalar, farklı olduğu yerlerde ise dokuda bir bütünlük oluşturamayan yoğun yerleşimler olmaktan öteye gidememişlerdir. Ayrık ve bitişik düzende inşa edilen yapsat apartman bölgeleri, arsa büyüklüklerine göre sınıflandırılabilecek birkaç planimetrik şemanın tekrarından oluşmaktadırlar. Bu şemalar herhangi bir tasarım ürünü olarak değil, müteahhitlerin yapım sürecinde belirledikleri ve genel kabul gören uygulamalar sonucunda ortaya çıkmışlardır. Genellikle orta sınıf için üretilen bu apartmanların tümü betonarme iskelet ve geleneksel tuğla duvar örgüsüyle yapılmış, ince inşaat donatısı ise piyasa koşullarına göre belirlenmiş malzemeden üretilmiştir (Bilgin, 1996: 472- 490).”

“Türkiye’de toplu konutun gelişimi farklı yaklaşımlar ve politikalar göstermesi açısından çoğunlukla 1923-1950, 1950-1980 ve 1980 sonrası dönemleri olarak gruplandırılmaktadır. Cumhuriyetin ilk yıllarını kapsayan 1923-1950 dönemi konut yapımı açısından durgun olmakla birlikte ülke genelindeki ilk konut politikalarının oluşturulması ve ilk konut kooperatifinin kurulması bu döneme rastlamaktadır.”

“Yerel yönetimlerin hızlı kentleşmenin gerektirdiği ölçüde imarlı arsa üreterek topluma arz edemeyişi ve planlama süreçlerinin yetersizliği sonucu, tek parsel üzerinde tek mal sahibinin konut yapabilmesi kuralıyla bir araya gelince orta sınıfların konut sahibi olmasını olanaksız hale getirmiştir. Bu durumun, aşılması apartmanlaşma ve kat mülkiyetinin olanaklı kılınmasıyla sağlanmıştır. Bunun için, konut sahibi olmak isteyenleri bir araya getirebilecek bir mekanizma ve bir arsa üzerinde yapılacak apartmanın her katının ayrı ayrı sahip olunmasına olanak verecek bir yasal düzenleme gerekmiştir. Konut sahibi olmak isteyenleri bir araya getirerek, yüksek arsa fiyatlarının ödenmesine olanak sağlayan iki mekanizma ortaya çıkmıştır. Bunlardan birisi yapsat diye adlandırılan küçük girişimcilik modeli, diğeri konut kooperatifleri olmuştur. Her iki sunum biçiminin de işleyebilmesi için gerekli olan kat mülkiyetine izin veren düzenlemeler 1948'de Türkiye'nin gündemine girmiş, 1965 yılında çıkarılan Kat Mülkiyeti Kanunu ile apartmanlaşmanın önü açılmış olmuştur (Tekeli, 2008).”

Mimar Sinan’ın mimarbaşılık kariyerindeki ilk binası Hürrem Sultan adına 1538’de yapılan Haseki Külliyesidir.

Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk imar mevzuatı olan 1848 tarihli Ebniye Nizamnamesi İstanbul kenti için çıkarılmıştır. Doğru Cevap B’dir.

İlk kez gecekondu kavramının kullanıldığı 775 sayılı “Gecekondu Yasası” 1966 yılında yürürlüğe girmiştir.

Doğru Cevap A’dır.

 

Türkiye’nin, 1914 yılında 16,3 milyon olan nüfusu, 1927 yılında %17 oranında azalarak 13,6 milyona düşmüştür. Bu azalmanın temel sebebi Birinci Dünya Savaşı’nda yaklaşık olarak 400.000 kişinin cephede hayatını kaybetmesi ve 1.600.000 civarında hasta, kaçak ve kayıp asker bulunmasıdır.

 Doğru Cevap E’dir.

Sanayileşmenin, kentleşmeye koşut olarak gelişmemesi nedeniyle kentlerde yaratılan iş olanaklarının sınırlılığı, kırdan kente göç edenlerin marjinal sektör adı verilen mevsimlik işçilik, seyyar satıcılık gibi örgütsüz işlerde çalışmaları sonucunda şekillenen kentleşme Sahte Kentleşme’dir.

Doğru Cevap E’dir.

“Güzel Kent” hareketine 1910’lardan sonra yöneltilen eleştiriler sonucunda gelişen Pratik / Etkin Kent yaklaşımıdır. 

Doğru Cevap D’dir.

1927 yılında, Ankara kentinin planını hazırlamak üzere yapılan yarışmayı kazanarak hazırladığı planı 1932 yılında onaylanan mimar H. Jansen’dir. 

Doğru Cevap C’dir.

1936 ile 1951 yılları arasında İstanbul`da bulunarak, kentin planlanmasında önemli bir rol oynayan mimar ve plancı H. Prost’tur.

Türkiye’nin değişik bölgelerinin kapitalist ekonomiyle bütünleştirilmesi amacıyla kentlerin, demiryolu sistemiyle donatılması, demiryolu güzergâhı üzerindeki küçük Anadolu kentlerinde, fabrikalar kurulması, ülkeye gelen mübadiller için 132.150 konut yaptırılması 1923-1950 Dönemi Mekânsal Gelişmeler arasındadır.

“Şehremaneti”  Belediye Teşkilatının Osmanlı dönemindeki ismidir.

1848 yılında Batı şehirciliğinin bazı temel ilkelerini getiren, Osmanlıların ilk imar yasası Ebniye Nizamnamesi’dir.

 Doğru Cevap D’dir.

Yaşam tarzı konutların biçimlenişinde  rol oynayan sosyo-kültürel faktörlerden birisidir.