MİMARLİK TARİHİ - Deneme Sınavı - 8

Ülkemizde “çoğulculuk dönemi” olarak da adlandırılan dönem,1960-1980 yıllarını kapsamaktadır?

Türkiye’de 1950’lerde ortaya çıkan modernizmin ikinci evresinde en gözde cephe kaplama malzemesi, markasının adı (BeTeBe) ile anılan cam mozaiktir. Doğru Cevap C'dir.

Türkiye’nin ticari ofis mekânı olarak tasarlanan ilk gökdeleni ve ilk giydirme cepheli yapısı olan eser Ankara Kızılay Emek İşhanı’dır. Doğru Cevap A’dır.

1959 yılında inşa edilen ve Türkiye’deki ilk Organımsı Mimarlık (Organhaft) örneği olan yapı İstanbul Sheraton Oteli’dir. Doğru Cevap E’dir.

Ankara Türk Dil Kurumu Binası geleneksel U sofayı yorumlayan, Yeni Rejyonalist anlayışın önemli örneklerinden birisidir. Doğru Cevap E’dir.

Malzemenin doğal doku ve rengiyle bırakılması ve yapının içinde yer alan işlevlerin estetik amaçlı olarak dışa yansıtılması ilkelerine dayanan mimarlık üslubu Yeni Brütalizm’dir. Doğru Cevap C’dir.

Mimaride Post-Modern Akımın kuramcısı ve aynı zamanda “Mimarlıkta Karmaşıklık ve Çelişki” adlı kitabın da yazarı olan mimar   Robert Venturi’dir. Doğru Cevap B’dir.

Mimar Vedat Dalokay tarafından tasarlanan 1956 tarihli Eskişehir Porsuk Oteli Tarihselci-ulusalcı-yerel mimari örneklerinden birisi değildir. Doğru Cevap C’dir.

Mimarlar Odası 1954 yılında kurulmuştur.  Doğru Cevap C’dir.

Ankara Dışişleri Bakanlığı Binası 1984-88 yılları arasında inşa edilmiş olup, 1950’ler modernizminin temsillerinden birisi değildir. Doğru Cevap E’dir.

Brütalizm akımını ortaya atan mimar Le Corbusier’dir. Doğru Cevap D’dir.

Edirne’nin 1361 yılında Sultan Murad tarafından fethi ile Osmanlı Devleti’nin egemenliğini Rumeli’ye taşıyarak genişlemesi yeni bir tarihsel sürecin başlamasına yol açar.

Mimarlık, insanın bireysel ve toplumsal yaşamını sürdürebilmesi için gerekli yapı ve mekânların tarihsel ve kültürel değerlerle ilişkili olarak tasarlanması ve yapılmasını bilim, sanat ve düşünce-inanç alanlarının katkıları ile gerçekleştirirken kendi özerk uygulama ve bilgi alanını da oluşturur. Mimarlık, kültürel varoluş biçimlerinin kuşaklar boyu birbirlerine aktarılarak tarihsel ve evrensel bir ortak bellek oluşmasına katkıda bulunur.

Neolitik Çağ (Yeni Taş Çağı) insanı, avcılığın yanında yabani bitki ve hayvanları evcilleştirerek, yiyeceğini üretmeyi, yaptığı seramik kaplarla depolama ve saklamayı öğrenir. Ortaya çıkan bu ilksel teknoloji, zanaat ve toplumsal örgütlenme biçimleri uygarlığın başlangıcına işaret eder. Bu dönemin özellikleri hakkında bilgi veren en önemli arkeolojik yerleşim alanı Konya ovasında yer alan ve geçmişi M.Ö. 9000’li yıllara kadar uzanan Çatalhöyük’tür. 1960-1965 yılları arasında James Mellaart’ın yaptığı ilk arkeolojik kazılarda ortaya çıkan bu yerleşmede güneşte kurutulmuş kerpiçler ve kireç sıvalarla inşa edilen, planları kabaca dikdörtgen, bir kat yüksekliğinde, penceresiz ve birbirine bitişik evler görülmektedir

Türklerin tarih içindeki varlığına ait ilk yazılı kaynaklar M.S. 8. Yüzyılda yazıldıkları düşünülen Orhun Yazıtları’dır ve bilinen ilk Türk devleti olan Göktürkler hakkında bilgi verir.

Kurgan’lar; yer altında ahşap kütüklerle inşa edilmiş bir mezar odasının üstüne taş ya da toprak yığılmasıyla oluşturulmuş, alçak ve yayvan tepelerdir

Göçebe kültürünün diğer önemli yapısı olan Çadır beraberinde dokuma, halı, kilim veküçük sanatsal üretimleri de geliştirmiştir. Yurt adı da verilen yuvarlak planlı ve üstünde deliği olan bu çadırların daha sonraki yapı  formları üzerinde etkili olduğu konusunda görüşler vardır (Kuban, 1965).Türklerin Anadolu’ya yerleşme süreçlerinde asıl rol oynayan Oğuzların büyük ölçüde göçebe olmalarına rağmen şehir hayatına da önemsedikleri bilinmektedir. 

Kervansarayların yapımına Büyük Selçuklu döneminde başlanmıştır.

Karahanlılar, Gazneliler ve Büyük Selçuklu devletleri mezar anıtları, kervansaraylar, cami, medrese ve saray yapıları inşa etmişlerdir (Altun, 1988). İslam’ın en önemli yapısı olan cami, bu erken dönemde, Suriye’den güney İspanya’da Endülüs bölgesine kadar uzayan bölgede aynı plan şemasını genel olarak tekrarlar.

Büyük Selçuklular, devlet memuru yetiştirmek için özgün bir yapı türü olan medreseleri inşa etmişlerdir. İlk medrese yapısı Tuğrul Bey döneminde (1038-63) Nişabur’da yapılmış daha sonra vezir Nizamülmülk (1018-1092) tarafından Bağdat, İsfahan, Belh, Herat, Basra, Musul gibi kentlerde Nizamiye Medreseleri kurulmuştur. Genellikle cami yanına ya da yakınına yerleştirilen medreselerin plan şeması da dört eyvanlı ve avluludur. Aynı plan şeması bu dönemin bir diğer önemli yapı türü olan ve önemli ticaret yolları üzerinde bir sığınma ve dinlenme yapısı olan kervansaraylar da kullanılmıştır. Türklerin İslamiyet’ten önce sahip oldukları anıt mezar geleneğini İslami dönemde de sürdürdükleri ve buna uygun yapı türleri geliştirdikleri görülür. Kare ya da çokgen gövdeli mezar yapısının, konik bir külah ile örtülen türüne kümbet, kubbe ile örtülen türüne de türbe adı verilmektedir

Fatih Sultan Mehmet hem kent hem de Osmanlı Devleti tarihindeki bu tarihsel döneme uygun olarak faaliyetlerde bulunur. Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’da yaptığı ilk eser bir askeri yapı olan Rumelihisarı’dır. Fetih öncesi yapılan bu anıtsal kale Fatih’in büyük mimari kompozisyonlar ve Osmanlı Devletinin yeni siyasi kimliği arasında kurduğu ilişkinin inşası sürecinde önemli bir adım olarak değerlendirilebilir. Fetih’ten hemen sonra yapılan ilk mimari uygulamaların İstanbul’un İslam kimliğini meşrulaştıran adımlar olduğu görülmektedir. Bunlardan ilki Ayasofya Kilisesi’nin camiye çevrilmesidir. Daha sonra İstanbul’un fethi ile gerçekleşen politik ve dini değişimin sembolü olarak, kentin Arap kuşatması sırasında şehit olan Hz. Muhammedin sahabesi Ebu Eyyüb El-Ensari’nin mezarı olduğu rivayet edilen yerde, kara surları dışında, 1458’de Hz. Eyüp türbesi ile birlikte şehrin ilk büyük camisi ve külliyesi yapılmıştır. Osmanlı’nın fethedilen topraklarda yerleşme politikasına da uygun olarak Bursa’dan getirilen Müslüman nüfusla bu külliyenin etrafında bir yerleşim yeri kurulmuştur. Fatih kentin nüfusunu arttıracak önlemler alır ve kentin imarı için yoğun bir yapılaşma sürecini başlatır. Fetih sırasında kente gelen asker, şeyh ve hocalar kentin çeşitli yerlerinde küçük cami ya da mescitler yaptırarak genellikle adlarıyla anılacak mahalleler kurarak kentin iskânını hızlandırdılar. Fatih, kenti idari olarak Sur içi, Galata, Üsküdar ve Eyüp kadılıkları adlarıyla dört bölgeye ayırdı. Kentin surlarını tamir ettirdi. Bizans döneminde 5 kulesi ile Altın Kapı olarak bilinen ve kentin güneyinde bulunan giriş kapısına 2 kule daha ekleyerek hazine olarak kullanılacak olan Yedikule’yi inşa ettirdi (Goodwin, 1987). Şimdi İstanbul Üniversitesinin olduğu alanda daha sonra Eski Saray olarak anılacak olan ilk sarayın inşasına başlandı. 1472’de Topkapı Sarayında dört eyvanlı plana sahip Çinili Köşk ve hazinenin yerleştirildiği Fatih Köşkü tamamlandı ve zaman içinde eklenen yapılarla 19. Yüzyıla kadar kullanılacak olan bu Saray kompleksine taşınıldı. Çarşı bölgesinde iki bedesten inşa edildi ve Bizans döneminde olduğu gibi Haliç kıyılarından başlayarak Beyazıt’a doğru genişleyen ticari merkez korundu

İmparatorluktaki tüm yapı faaliyetlerinden sorumlu olan Hassa Mimarlar Ocağı’dır 

Hayır için dini, eğitim, kültür ve sağlık gibi hizmetlere yönelik kamu yapılarının özel kişiler tarafından yapılması, bakımlarının ve sürekliliğinin sağlanması vakıf kurumu aracılığı ile yapılır

Tabhane önceki yüzyıllarda iller arasında seyahat edenlerin birkaç gece dinlenip, imaret mutfağından yiyip içip yollarına devam etmelerini sağlayan misafirhanelerdir