MİMARLİK TARİHİ - Deneme Sınavı - 4

1135’te yapılan Zevvare Mescid-i Cuması’nda dört eyvanlı, mihrap önü kubbeli mekân düzenlemesi ilk kez tek yapıda birlikte kullanılarak Anadolu’da gelişecek olan cami tipolojisini etkilemiştir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Büyük Selçuklular, devlet memuru yetiştirmek için özgün bir yapı türü olan medreseleri inşa etmişlerdir. İlk medrese yapısı Tuğrul Bey döneminde  Nişabur’da yapılmıştır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Divriğ ve çevresine yerleşen Mengücekliler’den günümüze kalan en önemli eser, Dünya Kültür Mirası
ilan edilen, 1229 tarihli, anıtsal Divriğ Ulu Camisi ve Şifahanesidir.

Danişmentliler tarafından 12. Yüzyılda yapılan Niksar Yağbasan medresesinde olduğu gibi yapının orta
avlusu büyük bir kubbeyle örtülmüştür. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Anadolu Selçuklu mimarisindeki yapılarda avlu
duvarlarına oturan kubbe ile beden duvarları arasındaki geçiş Türk üçgenleriyle sağlanmıştır. Çini mozaik
süslemeler, renkli taş geçmeler ve taş işçiliği dikkat çekicidir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Birgi, Tire ve Selçuk bölgesinde kurulan Aydınoğulları Beyliğinin yapılarından biri olan Birgi Ulu Camisi (1312) çok ayaklı, ahşap çatılı, mihrap önü kubbeli Selçuklu geleneğine uygun olarak yapılmıştır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’da yaptığı ilk eser bir askeri yapı olan Rumelihisarı’dır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Mimar Sinan’ın mimarbaşılık kariyerindeki ilk binası Hürrem Sultan adına 1538’de yapılan
Haseki Külliyesidir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

III. Murat döneminde mimarbaşı olan Davud Ağa’nın ilk eserleri Sultan için yaptığı köşklerdir.
Bunlardan biri Sirkeci’de bulunan Sepetçiler Kasrı olup günümüze kadar ulaşmış nadir örneklerden
biridir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

İkinci Ulusal Mimarlık akımı olarak adlandırılan bu anlayışın oluşmasında;
• Modern mimarlığa karşıt görüşlerin ortaya çıkmaya başlaması
• Yabancı mimarların Türkiye’de iş yapmalarına karşı çıkma eylemleri
• 1934'te yapılan Milli Mimari Semineri
• Avrupa'daki totaliter rejimlerin modern mimariye karşı tutumları sonucu ortaya çıkan neo-klasik
mimarlık anlayışı
• Savaş durumlarında savunma güdüsüyle ortaya çıkan içe kapanma ortamı ve artan ulusalcılık
etkili olmuştur.

Yerli mimarlar arasında Modern tutumun yayılma nedenleri şöyle sıralanabilir:
• Geçmişin mimarlığının geçersizliğinin anlaşılması ile güncel olma isteği
• Dışa açılma
• Bilinçlenme
• Yabancı mimarlar yanında mimarların varlıklarını kanıtlamaları

Bir Türk mimarın elinden çıktığı bilinen ilk modern bina, İstanbul’da Sırrı Arif Bey tarafından 1929’da tasarlanan Bekir Bey Evi’dir.

Anıtsal yaklaşım: Modern Mimari’nin rasyonel-fonksiyonalist ilkelerini klasik ve anıtsal biçimlendirmeler için kullanan yaklaşımdır.

Davud Ağa’nın ölümü üzerine mimarbaşı olan Dalgıç Ahmet Ağa tarafından yapımına
devam edilen Yeni Cami’nin inşaatı bir süre durmuştur. Sultan IV. Mehmet’in annesi Turhan Sultan tarafından inşaatın tamamlatılması istenmiş ve o dönem mimarbaşı olan Mustafa Ağa tarafından 1663 yılında tamamlanabilmiştir. Osmanlı mimarlığında yapımı en uzun sürede tamamlanan bu külliye, cami, hünkâr kasrı, türbe, darülkurra, sübyan mektebi, sebil, çeşme ve günümüzde Mısır Çarşısı olarak bilinen arastadan oluşmaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

İkinci Ulusal Mimarlık akımı, Modern akıma bir tepki olarak ortaya çıkmasına karşın, Modernizmi hiçbir şekilde reddetmemiştir.

Sinan’ın son eseri olarak tanımlanan Üsküdar, Atik Valide Sultan Külliyesi, 1579-83 yılları arasında, II. Selim’in eşi, III. Murad’ın annesi olan Nur-Banu Sultan adına yapılmıştır. Sinan’ın Süleymaniye’den sonra yaptığı bu ikinci büyük külliye, cami, medrese, hamam, imaret, türbe, tekke, sübyan mektebi, darül-kurra, darül-hadis, darüşşifa, tabhane ve kervansaraydan oluşmaktadır. Cami, mihrap duvarına paralel büyüyen dikdörtgen mekânın doğu-batı yönünde iki ayağa, kuzey-güney yönünde beden duvarlarına oturan altıgen bir merkezi kubbe ve onu destekleyen küçük yarım kubbelerle örtülmesi ile oluşmuştur. Kuzey yönünde bulunan son cemaat yeri çift revaklı, geniş bir saçakla şadırvanlı avluya doğru yönelmiştir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

17. yüzyılın hemen başında, 1609-1617’de Sultan I. Ahmet tarafından Mimarbaşı Sedefkâr Mehmet
Ağa’ya yaptırılan Sultanahmet Camii bu yüzyılın ve Osmanlı İmparatorluğu’nun son anıtsal sultan camisi olmuştur. Osmanlı döneminde Atmeydanı olarak bilinen antik Hipodrom’un üzerinde
yapılan bu külliyenin inşasını gerçekleştirmek için burada bulunan ve devlet adamlarına ait bazı saray ve köşkler yıkılmıştır. Külliye cami, hünkâr kasrı, medrese, arasta, hamam, darüşşifa, sübyan mektebi, imaret, türbe ve sebil den oluşmaktadır. Şehzade Camii’nde olduğu gibi kare tabanın köşelerinde yer alan dört silindirik ayakla taşınan bir orta kubbe ve onu dört yanından destekleyen yarım kubbelerden oluşan plan şemasına sahiptir. Caminin kare biçimli büyük bir şadırvan avlusu bulunmaktadır. Cami, Osmanlı mimarlığındaki tek altı minareli yapıdır. Bir rampa ile çıkılan hünkâr kasrı camiye bitişik büyükçe bir köşk olarak yapılmıştır. İç mekânda yoğun olarak kullanılmış olan çini bezeme nedeniyle ‘Mavi Cami’ adıyla da anılmaktadır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Cedvel-i Sim adı verilen kanal, tasarımın temel öğesi olarak dikkat çekmektedir. Buna göre, doğal suyun bir kısmı oluşturulan kanal sistemine
bağlanmış, oluşturulan kanalın etrafında mermer rıhtımlar düzenlenmiş, bazı bölgelerde kanal
genişleyerek havuzlar ve bazı noktalarda kot farkı yaratılarak çağlayanlar oluşturulmuştur. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Osmanlı İmparatorluğunun yönetim merkezi ile sultanların ve ailesinin ikametgâhı olan Topkapı Sarayı kompleksinin yapımına Fatih Sultan Mehmet’in yaptırdığı yapılarla başlanmış ve daha sonra diğer sultanların yaptırdığı yapıların eklemlenmesiyle büyümüştür.

Pragmatik, rasyonel, dini ve geleneksel klasik dönem fiziksel çevre anlayışı yerine gösterişli, anıtsal ve sivil bir fiziksel çevre anlayışının dolayısıyla da bunu sağlayan yeni bir mimarlığın ortaya çıktığı görülmektedir. Doğru yanıt E seçeneğidir.