MİKRO İKTİSAT

N. Kaldor’un geliştirdiği kritere göre bir politikanın uygulanması sonucunda ortaya çıkan yeni durumdan kazançlı çıkacak olanlar, zarar görenlerin kayıplarını
tam olarak telafi etseler bile, hala kazançlı iseler yeni durum bir sosyal iyileşme
olarak algılanmalıdır. Yani yeni durumda sosyal refah artmıştır. Kayıpların telafisi ya da tazmini ilkesinin uygulandığı bu kriterde kazanan, kaybedenin zararını
ödese bile kazançlı çıkmaktadır.

Hicks’e göre bir politika uygulamasından zarar görenler, bu politikanın
uygulanmaması için, önerdikleri parasal ödemelerle kazançlı çıkanları ikna edemiyorlarsa bu durum bir sosyal iyileşmedir. Dikkat edilirse Kaldor’un ve Hicks’in kriterleri aynı olgunun iki farklı yönünü ortaya koymaktadır. Her ikisi de kayıplarla kazançların karşılaştırılmasına dayanmaktadır.

Scitovsky’e göre bir politika değişikliğinin bir sosyal iyileşme olarak değerlendirilebilmesi için hem Kaldor hem de Hicks kriterlerine uygun olması gerekir. Yani politika değişikliğinin yol açtığı refah artışından söz edilebilmesi için, avantajlı duruma geçenlerin kazançları, kaybedenlerin zararlarından büyük olmalıdır. Ayrıca, buna ek olarak kazançlı olanların zarar görenleri ikna edebilmeleri, zarar görenlerin ise kazançlı duruma gelenleri böyle bir değişimin olmaması için ikna edememeleri gerekmektedir.

Walras ise genel denge analizini geliştirmiştir.

Pareto optimalite kriterine göre ise hiç kimsenin refahını azaltmaksızın bazı bireylerin refahını artıran her türlü değişiklik toplumun refahını artırır. Bu durumda malların veya üretim faktörlerinin mevcut dağılımındaki bir değişiklik, kimsenin refahını azaltmadan en az bir bireyin refahını artırıyorsa toplumsal refah artacak, en az bir bireyin durumu kötüleştiriyorsa toplumsal refah azalacaktır. Refah ekonomisi, değer yargılarını ön planda tuttuğu ve “ne olmalıdır” şeklinde iktisat politikalarını değerlendirdiği için, normatif bir teoridir.

Tüketiciler, başlangıçta sahip oldukları varlıklarının (patrimuanlarının) denge fiyatları ile değerlendirilmesi sonucu ulaşılan bütçe kısıtı altında faydalarını maksimize ederler. Firmalar ise veri denge girdi fiyatları altında kârlarını maksimize ederler. Bu çerçevede ulaşılan denge rekabetçi genel denge olarak tanımlanır.

Tek bir piyasadaki denge üzerinde duruluyor ve diğer piyasalarda bir değişikliğin olmadığı varsayılıyorsa incelenen denge rekabetçi kısmi dengedir.

Pareto Optimalite kriterine göre hiç kimsenin refahını azaltmaksızın bazı bireylerin refahını artıran her türlü değişiklik toplumun refahını artırır.

Genel denge analizi basitleştirilmiş olarak Edgeworth kutu diyagramları yardımıyla açıklanır

Edgeworh kutu diyagramının varsayımları şunlardır: I. Ekonomide iki mal vardır (X, Y) II. Ekonomide iki tüketici vardır. III. Tüketiciler normal davranış özelliklerine göre tercihleri yansıtan farksızlık eğrilerine sahiptirler, yani farksızlık eğrileri orijine göre dışbükeydir.

Edgeworth kutu diyagramının varsayımları şunlardır: 

Ekonomide iki mal vardır (X, Y) • Ekonomide iki tüketici vardır (A, B) • Tüketici A’ nın başlangıçta sahip olduğu mal demeti (– X A, – Y A) • Tüketici B’ nin başlangıçta sahip olduğu mal demeti (– X B, – Y B) • Tüketiciler normal davranış özelliklerine göre tercihleri yansıtan farksızlık eğrilerine sahiptirler, yani farksızlık eğrileri orijine göre dışbükeydir. • Tüketicilerin fayda fonksiyonları birbirinden bağımsızdır. • Analiz tam rekabet piyasasında yapılmaktadır, tüm girdi ve çıktı fiyatları veri olarak alınmaktadır. • Analize işlem maliyetleri, dış ticaret ve devlet dahil edilmemiştir.

Walras yasasına göre, rekabetçi genel denge modelinde N sayıda farklı piyasa için N-1 tanesinde denge sağlanmışsa N. piyasada denge otomatik olarak sağlanır.

Belirli koşullar altında her rekabetçi denge, Pareto optimaldir ve dağılımda etkinlik sağlanmıştır. Bu durum refah ekonomisinde birinci teorem olarak bilinir.

İki tüketici için değişimin son bulduğu ve marjinal ikame oranlarının eşit olduğu Pareto optimum noktaların birleştirilmesiyle elde edilen eğri, anlaşma eğrisi veya sözleşme eğrisi olarak adlandırılır.

Tüketici tercihleri ile ilgili aksiyomların geçerli olduğu (farksızlık eğrileri orijine dışbükeydir, süreklilik vardır) ve tüketimde dışsallığın bulunmadığı varsayımı altında transfer ve değişim sonucu ulaşılan  yeni dengeye refah ekonomisinde ikinci teorem adı verilir.

Kısmi denge analizi

“Genel Denge” kavramı Walras adıyla anılmaktadır.

Demir-çelik üretimindeki bir teknolojik değişme karşısında uygulamaya konulacak politikalar Genel Denge Analizi ile belirlenir.

“Hiç kimsenin refahını azaltmaksızın bazı bireylerin refahını artıran her türlü değişiklik toplumun refahını artırır” ifadesi Pareto Optimu kriteri olarak adlandırılmaktadır.

İki tüketici için değişimin son bulduğu ve marjinal ikame oranlarının eşit olduğu bu Pareto optimum noktaların birleştirilmesiyle elde edilen eğriye "Sözleşme Eğrisi" ya da "Anlaşma Eğrisi" adı verilir.

Üretim fonksiyonlarından birinin ölçeğe göre artan getiriye sahip olması, üretim imkânları eğrisinin orijine göre dışbükey olmasına neden olmaktadır.

Üretim imkânları sınırı eğrisinin doğru şeklinde olması için, her iki üretim fonksiyonunun da ölçeğe göre sabit getiriye sahip olması gerekmektedir.

Hicks Kriteri: Bir politika uygulamasından zarar görenler, bu politikanın uygulanmaması için, önerdikleri parasal ödemelerle kazançlı çıkanları ikna edemiyorlarsa bu durum bir sosyal iyileşmedir.

Tek bir tüketicinin üretim imkânları sınırı üzerinde fayda maksimizasyonuna ulaşması için marjinal ikame oranının (MRS_XY) marjinal dönüşüm oranına (MRT_XY) eşit olması gerekir. 

MRS_XY = MRT_XY