MİKRO İKTİSAT

Tam rekabet piyasasında olduğu gibi, monopolcü rekabet piyasasında da piyasaya girişlerin maliyetsiz, dolayısıyla giriş-çıkışların kolay olması nedeniyle kısa dönemde aşırı kârın varlığı, yeni firmaların uzun dönemde piyasaya girmesini teşvik etmektedir. Bunun sonucunda firmanın piyasa payı azalacağından, talep eğrisi uzun dönem ortalama maliyet eğrisine teğet oluncaya kadar (yani aşırı kâr ortadan kalkıncaya kadar) aşağıya doğru (sola) kayacaktır. Ayrıca piyasaya yeni markalarla giren firmalar nedeniyle firmanın talep eğrisinin esnekliği de artacaktır. Talep eğrisi ile uzun dönem ortalama maliyet eğrisinin birbirine teğet olduğu bu noktada artık ortalama maliyet ile ortalama hasılat birbirine eşit olduğundan, ekonomik kâr da ortadan kalkmış olur ve firma sadece normal kâr elde etmektedir.

Uzun dönemde firma hala monopolcü güce sahiptir çünkü firma hala belirli bir markanın tek üreticisi konumundadır. Ancak girişler ve diğer firmaların rekabeti nedeniyle firmanın ekonomik kârı (normal kâr) ortadan kalkar.

Oligopol birbirlerine etki edebilecek kadar az sayıda satıcının çok sayıda alıcı ile karşı karşıya geldiği ve firmaların yüksek giriş engelleri ile korunduğu bir piyasa türüdür. Tam rekabet ile monopol arasında yer alan bu piyasa gerçek hayatta en fazla görülen piyasa türüdür. Oligopolcü firmalar tarafından üretilen mallar standartlaştırılmış (homojen) olabileceği gibi, farklılaştırılmış (heterojen) da olabilir.

Geleneksel oligopol modellerinden farklı olarak modern oligopol modellerin­de firmaların birbirlerinden bağımsız hareket etmedikleri kabul edilmektedir. Bu modellerde fiyat anlaşmaları, iş birliği formları, fiyat liderliği ve fiyat takipçiliği gibi, yeni yöntemlerle, günümüz sorunlarına daha çok yaklaşmaktadırlar.

Modern oligopol teorileri, firmalardan birinin aldığı bir kararın rakiplerinin faaliyetini etkilediği varsayımına dayanmaktadır. Bu bağlamda da, piyasa payı büyük olan firma veya firmalar neleri etkileyebileceklerini ve rakiplerin nasıl davranacaklarını tahmin edebilmektedirler. Aynı şekilde rakiplerin de büyük firmalar hakkında bilgi sahibi oldukları kabul edilmektedir. Dolayısıyla oligopol piyasası olmasına rağmen, firmaların birbirleriyle olan bağlılıkları nedeniyle piyasanın monopolleşme eğilimine gidebilmesi söz konusu olabilmektedir.

Kartel: Aynı üretim dalında, iki veya daha fazla firmanın aralarındaki rekabeti önleyerek, fiyatları düzenlemek ve piyasada monopol oluşturabilmek amacıyla, hukuki ve ekonomik bağımsızlıklarını koruyarak meydana getirdikleri bir birliktir.

Tröst: Aynı veya farklı üretim dalında faaliyet gösteren firmaların hukuki ve ekonomik bağımsızlıklarını yitirerek birleşmeleridir.

Oligopolde, firmalar fiyat rekabeti yerine fiyat dışı rekabeti tercih etmektedir. Bunun nedenleri yukarıda ele alınan oligopol teorilerinde daha önce verilmiştir. Oligolocü firmalar; mal farklılaştırması, üretim tekniklerinde yenilikler, reklam­lar, yeni ürün geliştirme, promosyon ve kampanyalar gibi konularda fiyat dışı re­kabet etmektedir.