MİKRO İKTİSAT

Geleneksel oligopol teorileri arasında Cournot Modeli, Bertrand Modeli, Stackelberg Modeli ve Edgeworth Modeli yer almaktadır.

Cournot modelinde stratejik değişken üretim düzeyidir.

Tröst: Aynı veya farklı üretim dalında faaliyet gösteren firmaların hukuki ve ekonomik bağımsızlıklarını yitirerek birleşmeleridir.

Edgeworth modelinde hem üretim düzeyi hem fiyat düzeyi stratejik değişken olarak kabul edilmektedir.

Kartel, aynı üretim dalında, iki veya daha fazla firmanın aralarındaki rekabeti önleyerek, fiyatları düzenlemek ve piyasada monopol oluşturabilmek amacıyla, hukuki ve ekonomik bağımsızlıklarını koruyarak meydana getirdikleri bir birliktir.

Oligopol, az sayıda satıcının bir malın üretim ve satışına hâkim olduğu ve yeni firmaların piyasaya girişinin zor veya imkânsız olduğu bir piyasa yapısıdır.

Monopol piyasasının özellikleri: 1. tek satıcı, 2. yakın ikamesi olmayan mal, 3. giriş engellerinin olması.

Monopolcü negatif eğimli bir piyasa talep eğrisi ile karşı karşıya olduğundan, bir birim daha fazla üretip satabilmesi için fiyatı düşürmek zorundadır. Dolayısıyla monopolcünün marjinal hasılatı daima ortalama hasılattan (fiyat) daha düşüktür. Çünkü monopolcü, sadece son sattığı birimi değil, daha önce yüksek fiyatlardan satması gereken tüm miktarları da daha düşük olan son birimin fiyatından satmak durumunda olduğundan, son satılan birimin ona sağladığı hasılat bu birimin satış fiyatının (dolayısıyla ortalama hasılatın) altında olacaktır.

Fiyat farklılaştırmasının amacı, tek fiyat uygulamasında ortaya çıkan tüketici rantını kısmen veya tamamen ele geçirerek kârını artırmaktır.

Bir firmanın fiyat farklılaştırması yapabilmesi için firmanın

1. monopol gücüne sahip olması,

2. piyasayı bölümlere ayırabilmesi ve

3. ayırdığı bu bölümler arasında geçiş olmayarak yeniden satış olanağı bulunmaması gerekmektedir.

Monopolcü rekabet piyasasındaki bir firmanın uzun dönem dengesi şekil 6.4’te verilmiştir. Yukarıda da açıklandığı gibi, uzun dönemde talep eğrisi, yeni firmaların piyasaya girmesiyle sola kayarak E noktasında ortalama maliyet eğrisine teğet olmaktadır. Bu durumda kâr maksimizasyonuna göre firma uzun dönemde kısa döneme göre daha düşük bir üretim (Q1) ve fiyat düzeyinde (P1) dengeye gelmektedir. Bu fiyat düzeyinin ortalama maliyete eşit olması nedeniyle, firmanın ekonomik kârı sıfırdır (normal kâr). Firma hala monopolcü güce sahiptir çünkü firma hala belirli bir markanın tek üreticisi konumundadır. Ancak girişler ve diğer firmaların rekabeti nedeniyle firmanın ekonomik kârı ortadan kalkmıştır.

Rekabetin aksadığı bu piyasalara eksik rekabet piyasaları denir.

Üretilen malın ikamesi olmadığı için çapraz talep esnekliği değeri sıfırdır.

Piyasada tek firma olduğu için piyasa talep eğrisi bireysel talep eğrisi ile özdeştir.

Firma ölçek ekonomilerinden yararlanarak birim maliyetlerini düşürür ve bu durum diğer firmaların piyasaya girişine engel teşkil eder.

Negatif eğimli talep eğrisi tekelci firmaya fiyat belirleme gücü vermektedir.

Ortalama hasılat eğrisi aynı zamanda tekelcinin talep eğrisidir.

Tekelci rekabet piyasası tam rekabet piyasasındaki homojen mal varsayımının aksine farklılaştırılabilen ürünlerin yer aldığı piyasadır.

Fiyat üzerindeki kontrol gücü monopolcü rekabette firmanın piyasada karşılaştığı talep eğrisinin negatif eğimli olmasına neden olur.

Gerçek yaşamda en çok oligopol piyasaları görülmektedir.

Chamberlin Modeli modern oligopol teorilerinden birisidir.