MİKRO İKTİSAT

Tam rekabet piyasasında her satıcı firma, piyasa fiyatını veri olarak kabul etmek zorundadır. Yani firma fiyatı etkileyemez ve fiyat kabullenicidir. Bu yüzden firmanın malı hiç talep edilmese veya çok talep edilse de fiyatı değişmeyecektir. Ayrıca firma talebi artırmak gibi bir sebeple de fiyatını değiştiremeyecektir. Bu yüzden tam rekabet piyasasında, firma malına ait talep eğrisi yatay eksene paralel ve sonsuz esnektir. Talep eğrisinin sonsuz esnekliğe sahip olması, firmanın belirlenen fiyattan sonsuz sayıda mal satacağını, fiyatı bu fiyatın üzerinde belirlemesi durumunda tüm müşterilerini kaybedeceğini ve fiyatı bu fiyatın altında belirlemesinin ise rasyonel olmadığını göstermektedir.

Ortalama hasılat, firmanın talep edilen mallarının bir birimi başına düşen hası­latı ifade etmektedir. Tam rekabet piyasasında firma malını sürekli aynı fiyata sat­tığına göre ortalama hasılatının da değişmemesi ve satış fiyatına eşit olması gerekir.

AR = P olacaktır.

Firmaların sattığı son birim maldan elde ettiği hasılaya marjinal hasılat de­nir. Tam rekabet piyasasında firma fiyatını değiştiremediğinden sattığı son birim maldan yine o malın sabit olduğu fiyatı kadar hasılat elde edecektir. Bir başka deyişle marjinal hasılat fiyata eşit olacaktır.

MR = P

Buna göre tam rekabetçi bir firmanın talep eğrisi, aynı zamanda piyasa fiyatını, ortalama hasılatı ve marjinal hasılatı temsil etmektedir.

AR = MR = P = d

Firmaların sahip oldukları maliyet yapıları ve piyasa fiyatlarına bağlı normal kâr, normalüstü kâr ve zarar elde ettikleri ve zararlarına göre de kapanıp kapanmama kararları aldıkları görülmüştür.

İktisadi anlamda nor­mal kâr, piyasadaki hâlihazırda var olan firmaların piyasayı terk etmelerine neden olacak kadar düşük olmadığı ancak piyasaya girmeye niyetli, dışarıda bekleyen firmalar için de cazip olmayacak kadar önemsiz bir büyüklüktür. TR = TC ve MC = MR eşitliğinin sağlandığı üretim düzeyinde fiyatın AC’ye eşit olması durumun­da firma için normal kar elde ediyordur ifadesi kullanılır.

Firma kapanıp kapanmama kararını ortalama değişken maliyetlerine (AVC) bakarak verir. Eğer firmanın ürettiği ürünler için piyasada gerçekleşen fiyat, firma­nın değişken maliyetlerini dahi karşılayamıyorsa firmanın çekilmesi gerekmek­tedir.

Firmanın toplam değişken maliyetleri, elde ettiği toplam hasılatının üstünde ise piyasada oluşan fiyat hem ortalama maliyetin hem de ortalama değişken maliyetin altında olur. Bu durumda firmanın kapanma kararı alıp piyasadan çekilmesi en mantıklı olanıdır.

Firma piyasada zarar etmesine rağmen kalma veya piyasadan çekilme kararını ve­rirken hep ortalama değişken maliyetlerini (AVC) göz önünde bulundurur.

Tam rekabet piyasasında firma AVC’nin minimum olduğu noktadan itibaren fiyat arttıkça üretimde bulunduğu için marjinal maliyet eğrisinin bu nokta ve üzerindeki kısmı firmanın kısa dönem arz eğrisini oluşturacaktır. 

Yani tam rekabetçi piyasalarda kısa dönem firma arz eğrisi, ortalama değişken maliyetin minimum olduğu noktadan başlayan marjinal maliyet eğrisidir.

Uzun dönem arz eğrisi, sabit maliyetli piyasalarda yatay eksene paralel, artan maliyetli piyasalarda pozitif ve azalan maliyetli piyasalarda ise negatif eğime sahip eğrilerden oluşur. Azalan maliyetli piyasalarda uzun dönem arz eğrisi negatif eğimlidir.

Tam rekabet piyasalarında refahın maksimize edilmesinin sebebi, tam rekabet dengesinde fiyatın marjinal maliyete eşit olmasıdır. Bu noktada arz ve talep birbirine eşittir ki bu da fiyatın marjinal maliyete eşit olduğunu garantiler. Fiyatın marjinal maliyete eşit olması durumunda, tüketicilerin üretimin son birimine verdikleri değer, üretilen son birimin maliyetine eşittir. Eğer tüketiciler üretilen son birime, marjinal maliyetinden daha fazla değer verirlerse üretim artırıldıkça refah da artacaktır. Aynı şekilde, eğer tüketiciler son birime marjinal maliyetinden daha az değer verirlerse daha düşük üretim düzeylerinde yine refah artacaktır. Fiyatın marjinal maliyetin üzerinde belirlenmesi durumunda tüketici refahı olumsuz etkileneceğinden tüketiciler de satın almaya niyetli oldukları mal ve hizmetler için marjinal maliyete eşit bir fiyat ödemekten memnundurlar. Bu bağlamda bakıldığında tam rekabet piyasaları hem refah hem de etkinlik açısından en ideal piyasadır.

Homojenlik özelliği, piyasada üretilen ürünlerin şekil, renk, içerik açısından birbirinin aynı olmasını, bir başka deyişle ürünlerin tam ikameye sahip olmalarını gerektirmektedir. Bu durumda, tüketiciler için ürünlerin hepsi birbirinden farksız olurken firmaların da piyasa fiyatının üzerinde daha yüksek bir fiyat belirleme şansları olmayacaktır.