MİKRO İKTİSAT

insanların topraklarını kullanarak elde ettikleri gelire rant adı verilir.

Ekonomide kıt olmayan mallara serbest mal adı verilir.

Bir şeyi seçtiğimizde vazgeçtiğimiz alternatiflerin değerini ifade eden unsura fırsat maliyeti adı verilir.

Denge fiyatının üzerindeki alan düşünüldüğünde Arz fazlası oluşur bu durumda fiyatlar düşmeye başlar.

Denge fiyatının altındaki alan düşünüldüğünde talep fazlası oluşur. Bu durumda fiyatlar artmaya başlar.

Tüketici gelirlerindeki bir artış talebin ve fiyatların artmasına neden olur.

Maliyetlerdeki bir artış Arz eğrisini sola kaydırır, fiyatlar artar.

Normatif iktisat değer yargısı içerir.

Değer yargısı içermeyen ne olduğu ile ilgili görüşe dayanan iktisada pozitif iktisat adı verilir.

Rasyonel davranış, ekonomistlerin insanların seçimlerini nasıl yaptıklarını açıklamak için kullandıkları bir terimdir. Rasyonellik, insanların ulaşabildikleri mevcut bilgiler ışığında kendilerine en büyük tatmini sağlayacak tercihi yapacağını ifade etmektedir. Bir başka deyişle rasyonellik, bireylerin içinde bulundukları koşullar çerçevesinde ulaşabilecekleri en iyi seçimi (tercihi) yapma gayretleri anlamına gelmektedir. Burada rasyonel bireylerin amaçlarına ulaşmak için bilinçli çaba harcayacakları kabul edilir. Bu amaçlar başkaları için bir anlam ifade etmese de bireyin kendisi için anlam taşıyor olabilir.

Kısıt altında tercihler bilimi olan iktisatta “kısıtlı optimizasyon” aracı; bir karar verici, seçeneklerdeki mümkün olan tüm sınırlamaları ve kısıtlamaları göz önünde bulundurarak en uygun seçimi yapma arayışı içinde olduğunda kullanılır. Tipik bir kısıtlı optimizasyon probleminin iki bileşenden oluştuğunu düşünebiliriz: bir amaç fonksiyonu ve kısıtlar kümesi.

Piyasada oluşan fiyatın denge fiyatının üstünde olması halinde, satıcılar satmak istedikleri miktarda malı satamamakta, yani bir arz fazlası oluşmakta ve fiyatı düşürmek zorunda kalmaktadırlar. Piyasa fiyatının denge fiyatının altında olması halinde ise tam tersi söz konusudur ve bir talep fazlası doğmaktadır. Bu talep fazlası, fiyatların artmasına neden olmaktadır.

Karşılaştırmalı durağan analizin denge modeline nasıl uygulanacağını, portakal piyasası modelimizin dışsal değişkenlerinin etkisinin ne olacağını inceleyerek gösterelim. Modelin dışsal değişkenleri mandalinanın fiyatı (Pm), hava şartları (W), tüketicilerin gelirleri (I), portakalın alış maliyeti (Pc) ve nakliyat maliyetlerinden (Ct) oluşmaktadır. Bunlar arz ve talep eğrilerini kaydırarak piyasa dengesini değiştirmektedirler. Örneğin havaların soğuması ya da tüketici gelirlerinin artması her bir fiyattan talep edilen portakal miktarını artırırken diğer meyvelerin fiyatlarındaki bir düşme de aksine her bir fiyattan satın alınmak istenen portakal miktarını azaltacaktır. Bunların etkisi ise talep eğrisinin bütünüyle kaymasıdır. Talep eğrisi, eğer talebi azaltıcı bir değişme olmuşsa bütünüyle sola, artırıcı bir değişme olmuşsa bütünüyle sağa kayacaktır.

Mikroekonomik analizde hem pozitif hem de normatif analiz yöntemleri kullanılır. Pozitif analiz bir ekonomik sistemin nasıl çalıştığını açıklamaya ve zaman içinde nasıl değiştiğini tahmin etmeye çalışır. Pozitif analizde, nedir veya ne oluyor gibi açıklayıcı sorular yanında, öngörü yapmaya yönelik sorular da sorulur (eğer bazı dışsal değişkenler değişirse ne olacak gibi.).

Normatif analiz ise ne olmalı ya da nasıl olmalı gibi kelimeleri içeren değer yargıları ile ilgili ifadelerdir. Örneğin “gelir dağılımında daha adaletli olunmalıdır” ve ya “insanca bir yaşam için asgari ücret yükseltilmelidir” gibi önermeler normatif ifadelerdir. Pozitif önermenin tersine bu ifadeyi sınamamız mümkün değildir.

Mikroekonomik analizde hem pozitif hem de normatif analiz yöntemleri kullanılır. Pozitif analiz bir ekonomik sistemin nasıl çalıştığını açıklamaya ve zaman içinde nasıl değiştiğini tahmin etmeye çalışır. Pozitif analizde, nedir veya ne oluyor gibi açıklayıcı sorular yanında, öngörü yapmaya yönelik sorular da sorulur (eğer bazı dışsal değişkenler değişirse ne olacak gibi.).

Normatif analiz ise ne olmalı ya da nasıl olmalı gibi kelimeleri içeren değer yargıları ile ilgili ifadelerdir. Örneğin “gelir dağılımında daha adaletli olunmalıdır” ve ya “insanca bir yaşam için asgari ücret yükseltilmelidir” gibi önermeler normatif ifadelerdir. Pozitif önermenin tersine bu ifadeyi sınamamız mümkün değildir.

Talebin fiyat üzerindeki etkisini, İngiliz ekonomist Alfred Marshall (1842- 1924) Ekonominin İlkeleri adlı yapıtıyla 1890 yılında ortaya koymuştur (Aslında mikroekonominin başlangıçta İngiliz iktisatçılar değil, Fransız mühendisler tarafından geliştirildiği kabul edilmektedir. 1804-1866 arasında yaşamış olan Jules Dupuit, sonradan Marshallyan neoklasik ekonomi olarak tabir edilecek olan analizin özünü basit bir şekilde ortaya koymuştur. Dupuit mikroekonomik davranışları açıklamada anahtar kavramın fayda olduğunu belirtmiş ve marjinal fayda kavramına başvurmadan, talep eğrisini çizmiştir). Marshall talep ve arz modelini oluşturmuş ve bu iki piyasa kuvvetinin eş anlı hareketinin fiyatı belirlediğini göstermiştir. Fakat hangi kuvvetin fiyatı belirlediğini bilemeyiz çünkü fiyat, arz ve talebin eş anlı hareketleri ile belirlenir. Marshall’ın da belirttiği gibi makasın hangi kenarının kestiğini bilemeyiz.

Marshall modeli oldukça kullanışlı ve değişimleri iyi gösteren bir model olmasına karşın bir kısmi denge modelidir ve bir seferde bir piyasayı inceler. Bazı sorular için bu perspektif daralması analitik basitlik ve görüş keskinliği sağlar. Ancak bu yaklaşım, piyasalar arasındaki önemli ilişkilerin keşfine engel olabilir. Daha geniş çaplı sorulara cevap vermek için çeşitli piyasa ve bireyler arasındaki uygun olanlara ayna tutan, tüm ekonomiyi kapsayan bir modele ihtiyaç duyarız.

Mikroekonomi, bireylerin ve firmalar›n seçimlerini, bu seçimlerin birbirleri ile
etkileflimini ve devletin bu seçimlere etkisini araflt›rmay› kendisine konu edinmifltir. ‹simdeki mikro ön eki Yunanca “mikros” kelimesinden gelir ve küçük anlam›ndad›r. Dolay›s›yla mikroekonomi tüketici, iflçi, yönetici ve bir firma gibi bireysel
ekonomik karar vericilerin iktisadi davran›fllar›n› inceler. Ayn› zamanda hane halklar›, endüstriler, piyasalar, iflci birlikleri ve ticaret birlikleri gibi ajanlar›n davran›fllar›n› inceler. Mikroekonominin ilgilendi¤i baz› sorular flöyledir: Masaüstü bilgisayar m› alay›m yoksa dizüstü bilgisayar m›? Akaryak›t fiyatlar› artarsa insanlar daha
küçük arabalara yönelirler mi? Gelir vergisindeki azalma insanlar›n daha çok çal›flmas›n› teflvik eder mi?

Makroekonomi, ekonomiyi bir bütün olarak inceler. Yani makroekonomi
ulusal ekonomide devletin, firmalar›n ve bireylerin tercihlerinin toplam etkisiyle ilgilenmeyi kendisine konu edinmifltir. Yine isimdeki makro ön eki Yunanca büyük
anlam›na gelen “makros” kelimesinden gelmektedir. Burada gelirin ve istihdam›n
toplam düzeyleri, faiz oran›, enflasyon oran›, büyüme ve ulusal bir ekonomide
konjonktürün do¤as› gibi konular incelenir. Makroekonominin cevap arad›¤› baz›
sorular flunlard›r: 2000’li y›llar›n bafllar›ndan itibaren Türkiye’de üretimde art›fl sa¤-
lan›rken neden ayn› baflar› istihdamda yakalanamad›? Çin’deki ve Hindistan’daki
gelir art›fl› neden Türkiye’dekinden daha fazla? Neden Avrupa ülkelerinde kamu
borç stoklar› artarken Türkiye’de kamu maliyesi bu sorundan büyük ölçüde kurtulmufltur? Enflasyonun nedenleri nelerdir? 1970’lerden 2000’lerin bafllar›na kadar
çok yüksek seyreden enflasyon son 10 y›lda nas›l düflürülebilmifltir?