MİKRO İKTİSAT - Deneme Sınavı - 36

Kar maksimizasyonu şartı marjinal maliyetin marjinal hasılata eşit olmasıdır.

Marjinal hasılat > marjinal maliyet olması üretim (satışlar) arttıkça karın artacağına işaret eder.

Fiyatın ortalama değişken maliyetten küçük olması firmanın kapanma kararı almasına yol açar.

Fiyatın sabit olması piyasada arz eğrisinin sonsuz esnek (yatay eksene paralel) çizilmesine neden olur.

Fiyatın marjinal maliyete eşit olması hem üretici hem de tüketici rantını maksimum kılarak toplam refahın maksimize edilmesine neden olur.

I. Tam rekabet piyasasında her satıcı firma, piyasa fiyatını veri olarak kabul etmek zorundadır. (Doğru)

II. Tam rekabet piyasasında, firma talep ve piyasa talep eğrisi negatif eğime sahiptir. (Yanlış, tam rekabet piyasasında, piyasa talep eğrisi negatif eğime sahiptir. Firma talep eğrisi yatay eksene
paraleldir.)

III. Tam rekabet piyasasında, firma talebi artırmak gibi bir sebeple fiyatını değiştirebilir. (Yanlış, tam rekabet piyasasında, firma talebi artırmak gibi bir sebeple fiyatını değiştiremeyecektir.) 

Cevap A şıkkıdır.

Toplam hasılatından toplam maliyetini çıkararak bulabileceğimiz firma kârını maksimize eden üretim düzeyine, firma dengesi üretim düzeyi de denilir. Çünkü bu üretim düzeyine erişen firma mecbur olmadıkça üretimini ne artırmak ne de azaltmak ister.

Başabaş noktasında firmanın hem toplam hasılatı hem de toplam maliyetı (TR hem de TC) bu noktada birbirine eşittir. Bunun anlamı firmanın ne kâr ne de zarar ettiğidir.

Cevap B şıkkıdır.

Ekonomik kâr = Toplam haslat - Toplam maliyet (açık + örtük maliyetler)
Muhasebeci kârı = Toplam hasılat - Toplam maliyet (açık maliyetler)

Olduğu için ekonomik kârdan muhasebeci kârını çıkartırsak geriya kalan değer örtük maliyetleri verir. Bu durumda 800 - 500 = 300lira olur.

Cevap B şıkkıdır.

Toplumun refahını (W) ölçmenin yollarından bir tanesi tüketici artığı (CS) ile üretici artığının (PS) toplanmasıdır: W = CS + PS

Buna göre CS = 320 ve PS = 580 ise W = 320 + 580 = 900

Cevap D şıkkıdır.

I. Tam rekabet piyasalarında refahın maksimize edilmesinin sebebi, tam rekabet dengesinde fiyatın marjinal maliyete eşit olmasıdır. (Doğru)

II. Eğer tüketiciler üretilen son birime, marjinal maliyetinden daha fazla değer verirlerse üretim artırıldıkça refah da artacaktır. (Doğru)

III. Tam rekabet piyasalarında fiyatın yükselmesi veya düşmesi hem tüketiciler hem de üreticiler açısından refah kaybına neden olmaz. (Yanlış, tam rekabet piyasalarında fiyatın yükselmesi veya düşmesi hem tüketiciler hem de üreticiler açısından refah kaybına neden olur.)

Cevap C şıkkıdır.

Uzun dönem arz eğrisi, sabit maliyetli piyasalarda yatay eksene paralel, artan maliyetli piyasalarda
pozitif ve azalan maliyetli piyasalarda ise negatif eğime sahip eğrilerden oluşur. Cevap A şıkkıdır.

Kısa dönemde kâr elde eden firmalar, potansiyel firmaların uzun dönemde piyasaya girmesine neden olur. Bu noktada potansiyel firmalar elde ettikleri kâr normal kâra eşit oluncaya kadar piyasaya girmeye devam ederler. Aynı zamanda fiyatı da ortalama maliyetin minimum olduğu seviyede belirlerler ki bu fiyat ne piyasada faaliyette bulunan firmaların piyasayı terk etmelerine neden olacak kadar düşük ne de potansiyel firmaların piyasaya girmelerine neden olacak kadar yüksektir. Bu durumda uzun dönemde hem firma hem de piyasa dengesi sağlanmış olur.

Cevap D şıkkıdır.

Ortalama hasılat, firmanın talep edilen mallarının bir birimi başına düşen hasılatını ifade etmektedir. Tam rekabet piyasasında firma malını sürekli aynı fiyata sattığına göre ortalama hasılatının da değişmemesi ve satış fiyatına eşit olması gerekir.

AR = TR / Q

TR = P . Q

AR = P .Q / Q

Pay kısmında P ve Q çarpım şeklinde olduğundan pay ve paydadaki Q’lar birbirini götürecek ve geriye,

AR = P kalacaktır.

Firmaların sattığı son birim maldan elde ettiği hasılaya marjinal hasılat denir. Tam rekabet piyasasında firma fiyatını değiştiremediğinden sattığı son birim maldan yine o malın sabit olduğu fiyatı kadar hasılat elde edecektir. Bir başka deyişle marjinal hasılat fiyata eşit olacaktır.

MR = ∆TR / ∆Q

MR = (Q₂ . P) - (Q₁ . P) / Q₂ - Q₁

MR = P(Q₂ - Q₁) / (Q₂ - Q₁)

Pay çarpımdan oluştuğu için pay ve payda da yer alan (Q₂ - Q₁)ler birbirini götürecek ve geriye P kalacaktır.

MR = P

Yukarıdaki eşitliği de veri alarak firmanın talep eğrisinin aynı zamanda piyasa fiyatını, ortalama hasılatı ve marjinal hasılatı da temsil ettiğini söyleyebiliriz.

AR = MR = P = d

Tam rekabet piyasasında firmaların kâr maksimizasyonu ile ilgili kullanılan ikinci yaklaşımsa marjinal maliyet-marjinal hasılat yaklaşımıdır. Bu yaklaşıma göre marjinal hasılatın marjinal maliyete eşit olduğu (MR = MC) üretim düzeyinde firmanın kısa dönem kârı da maksimum üretim düzeyine ulaşmaktadır.

Firma kapanıp kapanmama kararını ortalama değişken maliyetlerine (AVC) bakarak verir. Eğer firmanın ürettiği ürünler için piyasada gerçekleşen fiyat, firmanın değişken maliyetlerini dahi karşılayamıyorsa firmanın çekilmesi gerekmektedir. Bu durumda firmanın kapanması halinde katlanması gereken maliyetleri, sabit maliyetleri kadar olacaktır. Firmanın toplam değişken maliyetleri, elde ettiği toplam hasılatının üstünde ise piyasada oluşan fiyat hem ortalama maliyetin hem de ortalama değişken maliyetin altında olur. Bu durumda firmanın kapanma kararı alıp piyasadan çekilmesi en mantıklı olanıdır.

Firma piyasada zarar etmesine rağmen kalma veya piyasadan çekilme kararını verirken hep ortalama değişken maliyetlerini (AVC) göz önünde bulundurur. Piyasa fiyatı, firmanın AVC’nin minimum noktasına eşit olduğunda üretime ara verir ancak piyasadan çekilmez. Fiyat AVC’nin minimum noktasının üzerine çıktığı anda firma da üretimde bulunmaya başlar. Fiyat AVC’nin minimum noktasının altına indiği anda ise firma artık ne sabit maliyetini ne de değişken maliyetini karşılayamayacağından ve gelecekte fiyatın tekrar yükseleceğine ilişkin bir beklentisi de olmadığından kapanma kararı alır. Buradan yola çıkarak firmanın üretime başlayıp başlamayacağı kararını ortalama değişken maliyete bakarak aldığı söylenebilir. Firma AVC’nin minimum olduğu noktadan itibaren fiyat arttıkça üretimde bulunduğuna göre marjinal maliyet eğrisinin bu nokta ve üzerindeki kısmı firmanın kısa dönem arz eğrisini oluşturacaktır.

Uzun dönemde ise tüm girdiler değişken olduğundan kapasite artırmak veya ölçeği büyütmek mümkündür. Firmalar hem kapasitelerini artırıp daha çok üretimde bulundukları için hem de piyasaya yeni giren firmalar sebebiyle piyasa üretim miktarı artar ve fiyatlar düşmeye başlar. Pozitif kârın söz konusu olduğu piyasalara dışarıdan giren her bir potansiyel firma var olan kârı biraz daha düşürür. Bir başka deyişle, firma başına düşen kâr her bir firma ile daha da azalır. Firmaların negatif kâr elde ettikleri bile görülür. Ancak zarar minimizasyonu yapan firmaların piyasadan çıkması sonucunda fiyatlar tekrar yükselmeye başlar. Uzun dönemde firma başına düşen kâr sıfır oluncaya kadar potansiyel firmalar piyasadan çıkmaya devam ederler. Bu noktada piyasa fiyatı da ortalama maliyetin minimum olduğu noktada (P = AC) oluşur. Bu fiyat, piyasada var olan firmaların piyasadan ayrılmasına neden olmayacak kadar büyük ancak potansiyel firmaların piyasaya girmesi için bir teşvik yaratmayacak kadar düşüktür. Böylece hem firma hem de piyasa dengesi sağlanmış olur.

Firmaların birincil amacı kâr elde etmek olduğuna göre eğer girişlerin serbest olması belirli bir süre sonra kârı sıfıra indirecekse ve buna rağmen firmalar piyasadan çekilmiyorsa bunun bir sebebi olmalıdır. Sıfır kârı daha iyi anlayabilmek için, kârın toplam hasılattan toplam maliyetin çıkarılması şeklinde hesaplandığını tekrar hatırlayalım. İktisatçılar, maliyet kavramını muhasebecilerden farklı tanımlarlar. Bu fark maliyetin nasıl hesaplandığı ile ilgilidir. İktisatçıların kârı hesaplarken hem açık hem de örtük maliyetleri dikkate aldıkları, muhasebecilerinse sadece açık maliyetleri göz önünde bulundurduklarını, üretim ve maliyet ünitelerinden biliyoruz.

Ekonomik kâr = Toplam haslat - Toplam maliyet (açık + örtük maliyetler)

Muhasebeci kârı = Toplam hasılat - Toplam maliyet (açık maliyetler)

Bu anlamda baktığımızda, muhasebeciler firmadan çıkan paranın kaydını tutarken fırsat maliyetinden kaynaklanan firmanın kaybını göz önünde bulundurmazlar. Sonuç olarak sıfır ekonomik kâr durumunda, ekonomik kâr sıfır iken muhasebeci kârı pozitiftir ve firma faaliyetini sürdürmeye devam eder.