MİKRO İKTİSAT - Deneme Sınavı - 37

Değer yargısı içermeyen ne olduğu ile ilgili görüşe dayanan iktisada pozitif iktisat adı verilir.

Rasyonel davranış, ekonomistlerin insanların seçimlerini nasıl yaptıklarını açıklamak için kullandıkları bir terimdir. Rasyonellik, insanların ulaşabildikleri mevcut bilgiler ışığında kendilerine en büyük tatmini sağlayacak tercihi yapacağını ifade etmektedir. Bir başka deyişle rasyonellik, bireylerin içinde bulundukları koşullar çerçevesinde ulaşabilecekleri en iyi seçimi (tercihi) yapma gayretleri anlamına gelmektedir. Burada rasyonel bireylerin amaçlarına ulaşmak için bilinçli çaba harcayacakları kabul edilir. Bu amaçlar başkaları için bir anlam ifade etmese de bireyin kendisi için anlam taşıyor olabilir.

Kısıt altında tercihler bilimi olan iktisatta “kısıtlı optimizasyon” aracı; bir karar verici, seçeneklerdeki mümkün olan tüm sınırlamaları ve kısıtlamaları göz önünde bulundurarak en uygun seçimi yapma arayışı içinde olduğunda kullanılır. Tipik bir kısıtlı optimizasyon probleminin iki bileşenden oluştuğunu düşünebiliriz: bir amaç fonksiyonu ve kısıtlar kümesi.

Piyasada oluşan fiyatın denge fiyatının üstünde olması halinde, satıcılar satmak istedikleri miktarda malı satamamakta, yani bir arz fazlası oluşmakta ve fiyatı düşürmek zorunda kalmaktadırlar. Piyasa fiyatının denge fiyatının altında olması halinde ise tam tersi söz konusudur ve bir talep fazlası doğmaktadır. Bu talep fazlası, fiyatların artmasına neden olmaktadır.

Karşılaştırmalı durağan analizin denge modeline nasıl uygulanacağını, portakal piyasası modelimizin dışsal değişkenlerinin etkisinin ne olacağını inceleyerek gösterelim. Modelin dışsal değişkenleri mandalinanın fiyatı (Pm), hava şartları (W), tüketicilerin gelirleri (I), portakalın alış maliyeti (Pc) ve nakliyat maliyetlerinden (Ct) oluşmaktadır. Bunlar arz ve talep eğrilerini kaydırarak piyasa dengesini değiştirmektedirler. Örneğin havaların soğuması ya da tüketici gelirlerinin artması her bir fiyattan talep edilen portakal miktarını artırırken diğer meyvelerin fiyatlarındaki bir düşme de aksine her bir fiyattan satın alınmak istenen portakal miktarını azaltacaktır. Bunların etkisi ise talep eğrisinin bütünüyle kaymasıdır. Talep eğrisi, eğer talebi azaltıcı bir değişme olmuşsa bütünüyle sola, artırıcı bir değişme olmuşsa bütünüyle sağa kayacaktır.

Mikroekonomik analizde hem pozitif hem de normatif analiz yöntemleri kullanılır. Pozitif analiz bir ekonomik sistemin nasıl çalıştığını açıklamaya ve zaman içinde nasıl değiştiğini tahmin etmeye çalışır. Pozitif analizde, nedir veya ne oluyor gibi açıklayıcı sorular yanında, öngörü yapmaya yönelik sorular da sorulur (eğer bazı dışsal değişkenler değişirse ne olacak gibi.).

Normatif analiz ise ne olmalı ya da nasıl olmalı gibi kelimeleri içeren değer yargıları ile ilgili ifadelerdir. Örneğin “gelir dağılımında daha adaletli olunmalıdır” ve ya “insanca bir yaşam için asgari ücret yükseltilmelidir” gibi önermeler normatif ifadelerdir. Pozitif önermenin tersine bu ifadeyi sınamamız mümkün değildir.

Mikroekonomik analizde hem pozitif hem de normatif analiz yöntemleri kullanılır. Pozitif analiz bir ekonomik sistemin nasıl çalıştığını açıklamaya ve zaman içinde nasıl değiştiğini tahmin etmeye çalışır. Pozitif analizde, nedir veya ne oluyor gibi açıklayıcı sorular yanında, öngörü yapmaya yönelik sorular da sorulur (eğer bazı dışsal değişkenler değişirse ne olacak gibi.).

Normatif analiz ise ne olmalı ya da nasıl olmalı gibi kelimeleri içeren değer yargıları ile ilgili ifadelerdir. Örneğin “gelir dağılımında daha adaletli olunmalıdır” ve ya “insanca bir yaşam için asgari ücret yükseltilmelidir” gibi önermeler normatif ifadelerdir. Pozitif önermenin tersine bu ifadeyi sınamamız mümkün değildir.

Marshall modeli oldukça kullanışlı ve değişimleri iyi gösteren bir model olmasına karşın bir kısmi denge modelidir ve bir seferde bir piyasayı inceler. Bazı sorular için bu perspektif daralması analitik basitlik ve görüş keskinliği sağlar. Ancak bu yaklaşım, piyasalar arasındaki önemli ilişkilerin keşfine engel olabilir. Daha geniş çaplı sorulara cevap vermek için çeşitli piyasa ve bireyler arasındaki uygun olanlara ayna tutan, tüm ekonomiyi kapsayan bir modele ihtiyaç duyarız.

Mikroekonomi, bireylerin ve firmalar›n seçimlerini, bu seçimlerin birbirleri ile
etkileflimini ve devletin bu seçimlere etkisini araflt›rmay› kendisine konu edinmifltir. ‹simdeki mikro ön eki Yunanca “mikros” kelimesinden gelir ve küçük anlam›ndad›r. Dolay›s›yla mikroekonomi tüketici, iflçi, yönetici ve bir firma gibi bireysel
ekonomik karar vericilerin iktisadi davran›fllar›n› inceler. Ayn› zamanda hane halklar›, endüstriler, piyasalar, iflci birlikleri ve ticaret birlikleri gibi ajanlar›n davran›fllar›n› inceler. Mikroekonominin ilgilendi¤i baz› sorular flöyledir: Masaüstü bilgisayar m› alay›m yoksa dizüstü bilgisayar m›? Akaryak›t fiyatlar› artarsa insanlar daha
küçük arabalara yönelirler mi? Gelir vergisindeki azalma insanlar›n daha çok çal›flmas›n› teflvik eder mi?

Makroekonomi, ekonomiyi bir bütün olarak inceler. Yani makroekonomi
ulusal ekonomide devletin, firmalar›n ve bireylerin tercihlerinin toplam etkisiyle ilgilenmeyi kendisine konu edinmifltir. Yine isimdeki makro ön eki Yunanca büyük
anlam›na gelen “makros” kelimesinden gelmektedir. Burada gelirin ve istihdam›n
toplam düzeyleri, faiz oran›, enflasyon oran›, büyüme ve ulusal bir ekonomide
konjonktürün do¤as› gibi konular incelenir. Makroekonominin cevap arad›¤› baz›
sorular flunlard›r: 2000’li y›llar›n bafllar›ndan itibaren Türkiye’de üretimde art›fl sa¤-
lan›rken neden ayn› baflar› istihdamda yakalanamad›? Çin’deki ve Hindistan’daki
gelir art›fl› neden Türkiye’dekinden daha fazla? Neden Avrupa ülkelerinde kamu
borç stoklar› artarken Türkiye’de kamu maliyesi bu sorundan büyük ölçüde kurtulmufltur? Enflasyonun nedenleri nelerdir? 1970’lerden 2000’lerin bafllar›na kadar
çok yüksek seyreden enflasyon son 10 y›lda nas›l düflürülebilmifltir?

Ekonomik hayatta risk alan bireyler girişimcilerdir

İnsanların topraklar›n› kullanarak elde ettikleri gelire rant, emeklerini
arz ederek elde ettikleri gelire ücret, sermayelerini kullanarak elde ettikleri gelire
faiz ve giriflimcilerin gelirine de kâr denilmektedir. Kaynaklar› ellerinde bulunduranlar bu kaynaklar›n› satarak veya kiraya vererek elde ettikleri gelirle mal ve hizmet alabilmektedirler.

ederler. ‹nsanlar›n topraklar›n› kullanarak elde ettikleri gelire rant, emeklerini
arz ederek elde ettikleri gelire ücret, sermayelerini kullanarak elde ettikleri gelire
faiz ve giriflimcilerin gelirine de kâr denilmektedir. Kaynaklar› ellerinde bulunduranlar bu kaynaklar›n› satarak veya kiraya vererek elde ettikleri gelirle mal ve hizmet alabilmektedirler. Üreticiler de satt›klar› mal ve hizmetlerin bir karfl›l›¤› olarak
elde ettikleri bu gelirle kaynaklar›n› kulland›klar› birimlerin gelirlerini ödemektedirler. Yani burada bir döngü söz konusudur

İnsanlar gelirlerini, ya sahibi olduklar› kaynaklar› satarak ya da kiralayarak elde ederler. ‹nsanlar›n topraklar›n› kullanarak elde ettikleri gelire rant, emeklerini
arz ederek elde ettikleri gelire ücret, sermayelerini kullanarak elde ettikleri gelire
faiz ve giriflimcilerin gelirine de kâr denilmektedir. Kaynaklar› ellerinde bulunduranlar bu kaynaklar›n› satarak veya kiraya vererek elde ettikleri gelirle mal ve hizmet alabilmektedirler. Üreticiler de satt›klar› mal ve hizmetlerin bir karfl›l›¤› olarak
elde ettikleri bu gelirle kaynaklar›n› kulland›klar› birimlerin gelirlerini ödemektedirler. Yani burada bir döngü söz konusudur

Ekonomide k›t olmayan mallara ise serbest mal ad› verilmektedir. Havay› bu
tür mallara örnek olarak verebilir miyiz? E¤er bir sanayi flehrinin ya da kömürle
›s›tman›n yap›labildi¤i bir beldenin kirli havas›n› düflünürsek bunun her yer için
geçerli oldu¤unu söyleyemeyiz. Bu nedenle bir mal veya kayna¤›n serbest mal oldu¤unu düflünmek oldukça zordur. Kurtulmak için ödeme yapmaya haz›r oldu¤umuz her fleye ise kötü mal denilmektedir. Bu tür olumsuzluklara hava kirlili¤i,
çöpler, nükleer ve t›bbi at›klar örnek olarak verilebilir.

F›rsat maliyeti kavram›, ekonominin yukar›daki tan›m› içinde yer almamakla
beraber, k›tl›¤›n bir sonucu olmas› itibariyle asl›nda z›mni olarak tan›m›n içindedir.
F›rsat maliyeti bir fleyi seçti¤imizde vazgeçti¤imiz alternatiflerin de¤erini ifade etmektedir. Hükümetin mevcut imkânlarla okul yerine yol yapmas›, veya savunma
harcamalar›na daha fazla para ay›rarak yurttafllar›na götürebilece¤i sa¤l›k hizmetlerinden vazgeçmesi birer f›rsat maliyetidir.

Di¤er bilimlerde oldu¤u gibi iktisatç›lar da baz› varsay›mlar alt›nda çal›flmalar›-
n› yürütmektedirler. Bunlar›n en önemlilerinden bir tanesi “ceteris paribus” varsay›m›d›r. Latince bir terim olan ceteris paribus “di¤er fleyler eflit “ anlam›na gelmektedir. Herhangi bir faktörün ilgilendi¤imiz de¤iflken üzerine etkisini ölçebilmek için di¤er tüm faktörlerin de¤iflmedi¤ini varsaymak zorunday›z

Kısıtlı optimizasyon analizi, çok mantıklı ve açıkça görünen yanıtların, iktisadi sorunlara her zaman için doğru cevaplar olmayabileceğini ortaya koyabilir.

Burada doğru cevap, C şıkkıdır. Oligopol piyasa eksik rekabetin olduğu bir piyasa olup, mikro iktisadın konusudur. Diğer tüm seçenekler makro iktisadın konusudur.

Burada doğru cevap, D şıkkıdır. Çünkü piyasa üretimde kullanılan kaynaklardan biri değildir. Piyasa üretim faktörlerinin ya da üretilen mal ve hizmetlerin alınıp satıldığı yerdir.