METEOROLOJİ

Atmosferik gazlar içerisinde, su buharı miktarı %0-4 oranında değişken olup bulunulan enleme, yılın
zamanına ve günün saatine göre farklılıklar gösterir. Miktarı ekvator enlemlerinde %4’e kadar çıkarken
kutup enlemlerinde yok denecek kadar azdır. Dünya atmosferinde görülen sıcaklık aralıklarında katı, sıvı
ve gaz hâlinde bulunan tek gazdır.

Gerçekte  hava olaylarının geçtiği tabaka troposfer tabakası olup yüksekliği ortalama 8-10 km’dir.

Adyabatik terimi hava parseli ile çevresi arasında herhangi bir ısı alışverişi olmadan
parselin sıcaklığındaki değişmeleri anlatır.

Altimetre uçaklarda atmosferik basınca
göre uçuş yüksekliğini gösteren aletlere
verilen isimdir.

Mavi çizgi Dünya’nın yaymış olduğu uzun dalga boylu radyasyonu, turuncu çizgi gelen güneş radyasyonunu ve üstteki kırmızı çizgi ise sıcaklığın günlük dağılımını göstermektedir.

Dünya atmosferinde azot ve oksijen gazları miktarları zamanla değişmeyen temel gazlardır ve yaklaşık
olarak azot %78, oksijen %21 ve argon gazı %0.9
oranında bulunur. Geri kalan %1’lik kısmını ise
hidrojen, helyum, neon, su buharı, karbondioksit,
nitrikoksitler, sülfürdioksit, metan, ozon vb. gibi
gazlar oluşturur.

Geri kalan %1’lik kısmını ise hidrojen, helyum, neon, su buharı, karbondioksit,
nitrikoksitler, sülfürdioksit, metan, ozon vb. gibi  gazlar oluşturur. Bu gazlara miktarlarından ötürü iz elementler denilir.

Atmosferik gazlar içerisinde, su buharı miktarı %0-4 oranında değişken olup bulunulan enleme, yılın
zamanına ve günün saatine göre farklılıklar gösterir. Miktarı ekvator enlemlerinde %4’e kadar çıkarken
kutup enlemlerinde yok denecek kadar azdır. Dünya atmosferinde görülen sıcaklık aralıklarında katı, sıvı
ve gaz hâlinde bulunan tek gazdır. Yoğunlaşarak havadaki sıvı su damlalarını, bulutları ve yağışı, buz hâline
dönüşerek de kar damlalarını oluştururlar. Bu faz değişimleri sırasında açığa çıkan gizli ısı şiddetli fırtınalar
için çok önemli bir atmosferik enerji kaynağıdır. Su buharı ayrıca çok etkin bir sera gazıdır. Yerin yayınladığı uzun dalga boylu radyasyonu emer ve tekrar yere doğru yayar. Böylece yerin sıcaklığının artmasına
neden olur.

Atmosferde nem ölçmek için kullanılan cihazlar şunlardır:

1. Psikrometre

2. Saç higrometresi
3. Elektrik higrometresi

Atmosfer basıncı atmosferin yeryüzeyinde birim alana uyguladığı ağırlık kuvvetidir. Atmosfer sütununun içindeki moleküllerin sayısı ile orantılıdır.

Lapse Rate atmosferde sıcaklığın yükseklikle değişim miktarını verir. Pozitif ise sıcaklığın her km için artış, negatif ise düşüş
miktarını verir.

Sıcaklık ile sıklıkla karıştırılan diğer bir terim ısı terimidir. Isı bir enerji türü olup sıcaklığı yüksek olan cisimden sıcaklığı düşük olan cisme doğru, her iki cismin sıcaklığı eşit oluncaya kadar akar. Isı enerjisinin
birimi MKS sisteminde Joule’dür. Buna karşılık sıcaklık birimi, kullanılan ölçüm sistemine göre Santigrat (Centigrade) derece (^oC), Kelvin (K) ve Fahrenheit derece (^oF) olarak değişir.

Atmosferik sıcaklık, “Atmosferik Basıncın Yükseklikle Değişimi” başlığında detaylı verildiği üzere yükseklikle değişmektedir. Yer seviyesindeki hava sıcaklığı yer yüzeyinin emdiği ve yayınladığı radyasyon dengesinden yaklaşık olarak 255K (18^oC) olduğu bulunur. Bu teorik olarak doğal şartlar altında olması gereken sıcaklıktır. Ancak yeryüzeyinde ölçülen hava sıcaklığı 288 K (33^oC)’dır. Aradaki 15^o’lik sıcaklık fazlalığı atmosferdeki sera gazlarından kaynaklanmaktadır. Küresel iklim ısınması bu sıcaklık artışına işaret
eden küresel bir sorundur.

Sera gazı etkisi her zaman kötü olarak algılanmamalıdır. Tam tersine Dünya atmosferinin ilk oluştuğu zamanlarda atmosferin ılıman ve yaşam şartlarını uygun bir ortamın yaratılması için kullanılmıştır. Ancak çok fazlası insan yaşamı için zararlıdır.

Termometreler amaçlarına göre türlere ayrılırlar. Bunlar:
1. Maksimum termometre: Gün içerisinde ölçülen maksimum hava sıcaklığını gösterir.
2. Minimum termometre: Gün içerisinde ölçülen minimum hava sıcaklığını gösterir.
3. Islak termometre: Havadaki nem miktarını ölçmek amacı ile termometrenin ucuna ıslak bir bez
sarılarak bezdeki suyun buharlaşması ile ölçülen sıcaklıktır.

Hava parseli içerisindeki su buharı miktarını ifade etmek için kullanılan diğer bir yöntem ise karışma oranı
yöntemidir. Karışma oranı hava parseli içerisindeki su buharı miktarının parseldeki kuru havanın kütlesine
oranıdır. Bu yöntemde parselin içindeki kuru havanın kütlesi, parselin toplam kütlesinden su buharının kütlesini çıkarmak sureti ile elde edilir

Atmosferde nem ölçmek için kullanılan cihazlar
şunlardır:
1. Psikrometre
2. Saç higrometresi
3. Elektrik higrometresi

Termosfer atmosferin en üst tabakası olup, mezopozun üzerinde yaklaşık 100 km’den başlar (Şekil 1.22). Atmosferde en yüksek sıcaklıkların görüldüğü bölgedir. Termosferdeki sıcaklıklar güneş
aktiviteleri ile çok yakından ilişkilidir.

Iyonosfer atmosferin iletken tabakası olup Dünya üzerinde
uzun mesafeli haberleşmelerde, uydularla olan haberleşmelerde çok önemli rol oynar.

Mezosfer atmosferin yerden itibaren üçüncü tabakasıdır.

Homosfer atmosferin çok iyi karışan kısmını
oluşturur. Atmosfer 100 km’ye kadar rüzgar ve
türbülans nedeni ile çok iyi karışmıştır. Bu yüzden
bazen literatürde homosfere turbosfer adı da verilir.

Sıcaklık ölçekleri sıcaklığı ölçmek için suyun kaynama ve donma noktalarını dikkate alırlar. Şekil 1.11
küresel olarak en sık kullanılan üç farklı sıcaklık ölçeğini göstermektedir. Bunlar:
1. Santigrat (Celsius) derece sıcaklık sistemi,
2. Kelvin mutlak sıcaklık sistemi ve
3. Fahrenheit derece sıcaklık sistemid