Meteorolojik Gözlem, Analiz ve Tahminler

Atmosferi temsil eden sıcaklık, basınç, nem, yağış, güneşlenme, rüzgâr, meteorolojik olay vb. gibi
parametrelerin ölçülerek kayıtlarının tutulmasına gözlem denir.

Gözlemler; yer, gemi, yüksek atmosfer, radar ve uydu gözlemleri başlıkları altında incelenirken gözlemler ile bilgilerin toplandığı yerlere de gözlem istasyonları denir.

Yüksek atmosfer gözlemleri atmosferin çeşitli katmanlarına ait meteorolojik verilerin elde edilmesinde, radar gözlemleri gök gürültülü fırtınaların ve tropikal siklonların bulunması ve izlenmesi, yağış ve bulut yüksekliğinin değerlendirilmesinde ve uydu gözlemleri ise hava olaylarının küresel olarak incelenmesinde kullanılmaktadır.

00.00, 06.00, 12.00 ve 18.00 UTC saatlerinde ana sinoptik gözlemler, 03.00, 09.00, 15.00 ve 21.00
UTC saatlerinde ise ara sinoptik gözlemler Dünya üzerinde aynı anda yapılmaktadır.

Havacılık amaçlı gözlemler ise uluslararası meydanlarda her yarım saatte bir, ulusal ve askeri meydanlarda ise saatte bir yapılmaktadır. Bu gözlemlerden elde edilen veriler ile METAR adı verilen havacılık amaçlı rutin hava raporları oluşturulur. Ayrıca rutin saatlerin dışında meteorolojik olay ve durumların belirli kriterlere ulaşması, aşması veya düşmesi durumunda ise özel zamanlı gözlemler yapılır. Özel zamanlı gözlemler ile SPECI adı verilen özel zamanlı hava raporları oluşturulur.

Yüksek atmosfer gözlemleri için kullanılan bir balon türüdür.  Radiosonde gözlemleri 00.00 ve 12.00 UTC saatlerinde, tüm Dünya’da eş zamanlı olarak yapılmaktadır. Radyo vericisi sistemine sahip cihaz bir balon ile uçurularak atmosferin çeşitli seviyelerine ait sıcaklık, nem, rüzgâr, basınç vb. parametreler ölçülür.

Hava radarları 0- 4 saatlik kısa vadeli hava tahminlerinin yapılması ve uyarıların oluşturulması için kullanılırlar.

Meteoroloji radarı, radardan gönderilen elektromanyetik dalgaların hidrometeorlara çarparak
geri dönmesi esasına göre çalışır. Hava radarlarından gönderilen elektromanyetik sinyaller 200-250 kilometrelik alanda yağmur, kar, dolu taneleri gibi su ile ilgili ürünlerle karşılaştığında elektromanyetik saçılmaya uğrarlar. Saçılan elektromanyetik dalgalar, radarların hassas alıcıları tarafından algılanırlar. Algılanan veriler bilgisayar yazılımları aracılığıyla görsel bir ürüne dönüştürülürler.

Her bir renk farklı bir hava durumunu temsil etmektedir. Radar görüntülerinde kırmızı, turuncu
ve sarı renk tonlamaları çok şiddetli yağış (yağmur, kar, dolu yağışı) ve hortum gibi hava olaylarını, sarı ve açık yeşil kuvvetli yağışı, koyu yeşil orta kuvvette yağışı, mavi renk tonları ise hafif yağışı temsil etmektedir.

Uydulardan üç tür görüntü elde edilir. Bunlar; görünür, kızılötesi ve su buharıdır. Görünür görüntüler
sadece gündüz saatlerinde, kızılötesi ve su buharı görüntüleri ise gece veya gündüz saatlerinde kullanılabilir. Görünür görüntü türü güneş ışığının çeşitli yüzey, bulut ve parçacıklardan yansıma durumuna bağlı olarak oluşturulur. Genellikle bulutlar beyaz, kara ve su yüzeyleri gri veya siyah tonlarında görünürler. Kızılötesi görüntü türü yer seviyesindeki çeşitli yüzey, bulut ve atmosferdeki partiküllerin sıcaklıklarına bağlı olarak yaydıkları kızılötesi enerjinin uydular tarafından ölçülmesi ve renklendirilmesine bağlı olarak oluşturulurlar. Su buharı görüntüleri ise orta ve yüksek atmosferdeki su buharı miktarını gösterirler.

Bu birimler; Dünya Saha Tahmin Merkezi, meteoroloji gözlem ofisi, volkanik kül tavsiye merkezi, tropikal siklon tavsiye merkezi ve aeronotik meteoroloji ofisidir.

Dijital formdaki önemli hava tahminlerini direkt olarak hazırlamak ve yayımlamak üzere görevlendirilmiş meteoroloji merkezidir. Dünya Saha Tahmin Merkezleri Washington ve Londra’da hizmet vermektedir.

Meteoroloji gözlem ofisinin görevi sorumlu olduğu uçuş sahasındaki uçuş faaliyetlerini etkileyen meteorolojik şartları takip etmek, gözlemlemek ve değerlendirmektir. Ayrıca sorumluluk sahasına ait SIGMET ve AIRMET mesajlarını yayımlayarak oluşabilecek meteorolojik olaylara karşı yetkili birimleri uyarmakta ve VHF VOLMET yayınlarını yapmaktadır.

Volkanik Kül Tavsiye Merkezleri, uluslararası hava yolu üzerinde volkanların patlaması veya patlamasının beklenmesine ilişkin takibini ve volkanik küllerin hareketini, yoğunluğunu, etkilediği alanların tespitini yapan birimlerdir.

Tropikal Siklon Tavsiye Merkezi, Dünya Saha Tahmin Merkezlerine, bölgesel hava seyrüsefer anlaşmaları ile meteoroloji gözlem ofislerine tropikal siklonların pozisyonu, siklonun hareket yönü, hızı,merkez basıncı ve siklonun maksimum yer rüzgârı hızı hakkında tavsiye bilgisini sağlamaktadır.

Aeronatik Meteoroloji Ofisi, Sinoptik ve/veya havacılık amaçlı gözlem yapan ve temin ettiği meteorolojik raporları kullanıcılara sunan meteoroloji birimidir. Sivil ve askerî uçuşlar için meteorolojik hizmet sağlamak üzere havaalanlarında kurulan meteoroloji ofisleridir.

İstasyon yuvarlağı etrafında ölçümü gerçekleştirilen çeşitli meteorolojik veriler bulunmaktadır. Bu veriler; basınç, sıcaklık, çiy noktası sıcaklığı (işba sıcaklığı), meteorolojik olay, rüzgâr, bulut türü, bulut taban yüksekliği ve bulutun kapalılık miktarı, yatay görüş mesafesi, basınç değişimi ve gökyüzünün kapalılık miktarıdır.

Yer kartı üzerinde kalın eğrisel çizgiler izobarları, “A” ve “Y” harfleri sırasıyla alçak ve yüksek basınç merkezlerini, kırmızı, mavi ve mor çizgiler ise cephe sistemlerini göstermektedir.

Alçak basınç ve alçak basınç oluğu; kötü hava koşulları, cephe, dikine gelişimli bulutlanma ve şiddetli yağışlarla ilgiliyken yüksek basınç ve yüksek basınç sırtları ise iyi hava koşulları ile ilgilidir. Tropikal fırtınalar, huricaneler ve tayfunlar alçak basınç ile ilgili olarak oluşan meteorolojik olaylardır.

Hareket hâlindeki soğuk hava kütlesinin komşu durumda bulunan ve sıcak hava kütlesini yukarı kaldırıp onun yerini alması sonucunda soğuk hava ile sıcak hava kütlesi arasında oluşan sınır tabakaya soğuk cephe denir. Yer kartında soğuk cephe mavi bir hat üzerine çizilen içi dolu üçgenlerle temsil edilir.

Sıcak bir hava kütlesinin önündeki soğuk hava kütlesi üzerinde hareket etmesi sonucunda sıcak
hava ile soğuk hava kütlesi arasında oluşan sınır tabakaya sıcak cephe denir. Yer kartında sıcak cephe kırmızı bir çizgi üzerinde içi dolu yarım dairelerle temsil edilir.

Bir alçak basınç içindeki soğuk cephe ile sıcak cephenin birleşmesi sonucunda oklüzyon cephe
oluşur. Oklüzyon cephe yer kartında mor çizgi üzerinde içi dolu üçgen ve yarım dairelerle gösterilirler.

İlerlemeyen veya geri çekilmeyen ya da çok az hareket eden sıcak ve soğuk hava kütlelerinin oluşturduğu cephelere stasyoner cephe denilir.

Yüksek seviye haritaları; 850mb, 700 mb, 500mb ve 300 mb basınç düzleminin ortalama deniz
seviyesine göre olan konumunun analiz edildiği haritalardır. 

Eşit basınç yüksekliklerini birleştiren eğriler olan konturlar siyah eğrisel çizgilerle gösterilirler.
Konturlar; 850 mb haritalarında 150 dekametre esas alınarak 3 dekametre aralıklarla, 700 mb haritalarında 300 dekametre esas alınarak 6 dekametre aralıklarla, 500 mb haritalarında 552 dekametre esas alınarak ve 6 dekametre aralıklarla, 300 mb haritalarında 900 dekametre esas alınarak ve 6 dekametre aralıklarla çizilirler. 

Konturlar rüzgâr hızının artması hâlinde daha sık, azalması durumunda ise daha seyrek aralıklarla çizilirler.

İzoterm değerlerinin yüksekliği sıcak, düşüklüğü ise soğuk havanın varlığı ile ilgilidir. İzoterm eğrilerinin birbirine çok yakın oluşu rüzgâr hızının artmasına veya cephe oluşumlarının varlığına işaret eder. Yüksek seviye haritalarında izotermler sıcaklık değerlerine göre kırmızı, mavi, yeşil, sarı renklerle çizilirler.

Havacılıkta uçuşun planlanması aşamasında hava tahmin raporları ve meteorolojik uyarılar kullanılmaktadır. Uçuşun iniş ve kalkış safhaları için havaalanının meteorolojik durumunun ifade edildiği Meydan ve TREND tipi pist iniş tahminleri ile meydan uyarıları kullanılırken, uçuş safhasının planlanması aşamasında ise yukarı seviye prognostik kartları ve meteorolojik uyarılar kullanılmaktadır. Meteorolojik uyarılar; SIGMET ve AIRMET mesajları ve GAMET saha tahminleri olarak sıralanmaktadır.

TREND tipi pist iniş tahminleri yer seviyesi rüzgârı, hâkim görüş, meteorolojik olay ve bulut bilgisi elemanlarının biri ya da daha fazlasında meydana gelecek önemli değişiklikleri belirtmek üzere hazırlanmaktadır.

Meydan tahminlerinin geçerli olduğu süre 6 saatten az 30 saatten fazla olamaz. Geçerlilik süresi 12
saatten az olan meydan tahminlerine kısa süreli TAF’lar geçerlilik süresi 12 saat ile 30 saat arasında olan meydan tahminlerine de uzun süreli TAF’lar denir.

SIGMET mesajları; tropikal siklon, türbülans, buzlanma, oraj, toz ve kum fırtınası, dağ dalgaları, volkanik kül ve radyoaktif bulut bilgileri için yayımlanmaktadır.

AIRMET mesajları; yer rüzgârı, yer seviyesinde ki görüş, alçak tabanlı bulutlar, Kümülüs ve Kümülonimbus bulutları, oraj, buzlanma, türbülans, dağ dalgası ve dağın görülmesine engel olan meteorolojik durumları içerir.

Yukarı seviye prognostik kartları kendi içinde üçe ayrılır. Bu kartlar;
• Yüksek seviye prognostik kartları FL250 ile FL630 arasındaki seviyeleri,
• Orta seviye prognostik kartları FL 100 ile FL450 arasındaki seviyeleri ve
• Alçak seviye prognostik kartları ise yer seviyesi ile FL150 arasındaki meteorolojik durumu simgesel
olarak göstermektedir.