METEOROLOJİ II

Türbülansa neden olan faktörlere göre türbülansı 3 ana grupta inceleyebiliriz. Bunlar:
1. Termal (Konvektif) Türbülans
2. Mekanik Türbülans
3. Rüzgâr Kayması Nedeni ile Oluşan Türbülans

Konvektif akımlar havanın belli bölgelerde lokal olarak düşey yönde aşağı ve yukarı yönlü hareketlerine denilir.

Dağ dalgalarının birkaç özelliği aşağıdaki gibidir:
1. Rüzgâr ne kadar kuvvetli ise dalgaların dalga boyu o kadar uzundur. Tipik olarak
dalga boyu (w) 4,5-24 km arasında değişir.
2. Dalga tepelerinin pozisyonu sabittir ve rüzgâr içlerinden akıp gider.
3. Tek bir dalganın genliği (A) 900 metreyi aşabilir.
4. Dalgalar dağın tepe ucundan yukarıya doğru 1200-1800 metre mesafeye kadar
uzanabilir. Çoğu zaman daha da yükseklere erişir.
5. Rüzgâr hızı dalga tepelerinde en şiddetli, dalga çukurlarında/vadilerinde zayıftır.
6. Dağa en yakın dalga tepesi en şiddetli olandır. Dağdan uzaklaştıkça mesafeye bağlı
olarak diğerleri gittikçe zayıflar.
7. Her dalga tepesinin altında rotor oluşur.
8. Rüzgâraltı tarafında dalgalarla ilişkili aşağı yönlü akımlar tipik olarak 10 m/sn’ye
ulaşabilir. Bazen çok daha kuvvetli, (25 m/sn) aşağı yönlü akımların oluştuğu görülmüştür.
En kuvvetli aşağı yönlü akımlar dağın tepesine yakın bir bölgede oluşur
ve eğer bir uçak buna yakalanırsa dağa çarpması kaçınılmaz olur.

Oraj fırtınaları oraj bulutları dediğimiz kümülüform tipi bulutlarda oluşur.

Daha uzun süren sıcaklık enverziyonları büyük ölçekli basınç sistemler ile ilişkilidir. Bir yüksek basınç sisteminin neden olduğu enverziyon çökme enverziyonu olarak adlandırılır.

Bulutun oraj bulutu hâline gelmeden önce geçirdiği safhalar vardır. Bir oraj bulutunun oluşabilmesi için havanın kararsızlığı, nem durumu, bir tetikleyici (ani soğuma, ani ısınma vb.), ve rüzgâr kayması gerekir.

Cephe iki farklı karakteristikteki hava kütlesini ayıran ve dar bir bölgede sıcaklık,
nem, rüzgâr yönü ve hızı gibi meteorolojik parametrelerde ani ve şiddetli değişimlerin
olduğu geçiş zonuna verilen isimdir.

CAT İngilizce Clear Air Turbulence kelimelerinin baş harflerinden oluşmuştur ve bulutsuz gökyüzü şartlarında oluşan bir türbülansı tanımlar.

CAT oluşumu sadece jet akımları ile sınırlı değildir.

Genel anlamda türbülans atmosferde şiddetli rüzgâr ve sağanak şeklinde yağmur getiren ve girdap tipi hava hareketlerinden oluşan bozuntuya uğramış hava akımlarına verilen isimdir.

Türbülansın uçakta bırakacağı hasar, birbirine komşu alanlarda bulunan hava akımları içerisindeki rüzgâr şiddetine, uçağın büyüklüğüne, uçağın kanat yüküne ve uçağın manevrasına bağlı olarak değişir.

Bulutsuz havalarda herhangi bir görünür uyarı vermeden oluşan türbülans türüne Açık Hava Türbülansı (CAT) adı verilir.

Mekanik türbülans rüzgâr doğal veya insan yapımı bir engel üzerinden veya etrafından akmaya zorlandığı zaman meydana gelen türbülansa verilen isimdir.

Mekanik türbülansın büyüklüğü (şiddeti) rüzgârın hızına, yüzeyin pürüzlülüğüne (engelin doğal yapısına, kompozisyonuna) ve havanın kararlılığına (stabilitesine) bağlıdır. Mekanik türbülans bir ülkenin her yerinde alçak seviye uçuşlarında etkili olur.

Rüzgâr ne kadar kuvvetli ise dalgaların dalga boyu o kadar uzundur.

Kep bulutları: Kep bulutları genellikle tam dağın tepesinde oluşur ve sabit bir şekilde tam tepede dururlar. Bu nedenle dağın iki tarafından diğer yanının görülmesine engel olurlar.

Dağa 45° açı ile yaklaşın ve dağ yükseltisinden uzaklaşacak şekilde hızlı bir dönüş yaparak ayrılın.

Rüzgâr kayması, atmosferde dar bir alan içerisinde rüzgâr şiddeti ve/veya yönünde meydana gelen ani ve hızlı değişimlere verilen isimdir.

Bir uçak havalanırken hızını belli miktarda hava kütlesini aşağıya doğru iterek kazanır. Böylece kanatlar yükselirken, kanatlar altında havanın girdap hareketleri yapmasına veya kanat uçlarının etrafında vorteks hareketlerine neden olur. Uçakların sebep olduğu bu türbülans İngilizce “wake turbulence” olarak ifade edilmektedir. Türkçe olarak ise “iz türbülansı, uçak türbülansı, dümensuyu türbülansı veya kuyruk türbülansı” olarak ifade edilmektedir. Bu kitapta iz türbülansı ifadesi kullanılacaktır.

Şiddet:

Şiddetli

Uçağın tepkisi:

Uçuş irtifasında ve eksenler etrafındaki hareketlerde büyük ve hızlı değişimlere neden olan türbülansdır. Uçağın hızında büyük değişimlere neden olur. Uçak ara ara kontrolden çıkar.

Uçak İçerisindeki Durum:

Uçakta bulunanlar oturdukları yerde kemerlerinde veya omuz bağlarında şiddetli bir şekilde itilirler. Boşta olan cisimler bulundukları yerden fırlar. Uçak içinde yiyecek servisi ve yürümek mümkün olmaz.