METEOROLOJİ II

Sirrokümülüs: Pamuk ve kar lapaları gibi görünen bulutlardır. Havanın nasıl olacağına yönelik çok az bilgi verir. Doğru cevap C'dir.

Stratüs (Alçak seviye bulut tiplerinden birisidir): Yukarı seviyelerde oluşmuş sis tabakasına benzer. Çisenti sık sık stratüs bulutlarından iner. Stratüs bulutları rüzgâr ile parçalandıklarında parçalı stratüs olarak adlandırılırlar. Doğru cevap A'dır.

Kümülonimbüs: (sembolü Cb dir)  Donma seviyesinin çok üzerinde sıcaklıkların bulunduğu yüksekliklere ulaşan yoğun kümülüs kütleleridir. Oraj fırtınalarına ve yıldırıma neden olurlar. Üst kısımlarında örs şeklinde yatayda yayılırlar. Doğru cevap D'dir.

Oraj fırtınaları kümülonimbüs (Cb) bulutu tarafından üretilirler. Kümülonimbüs bulutları çok büyük yüksekliklere çıkan düşey gelişimli bulutlardır. Oraj fırtınaları bazen tek bir Cb bulutundan oluştuğu gibi bazen de birkaç tane sıra hâlinde Cb bulutundan oluşabilir. Doğru cevap B'dir.

Altostratüs As Genelde tüm gökyüzünü kaplayan kalın gri çarşaf gibi bir buluttur. Önce içlerinden güneş veya ay görülebilir fakat bulut kalınlaştıkça görülmezler. Altostratüsün varlığı yaklaşan bir sıcak cepheyi gösterir. Kalın altostratüs bulutundan biraz yağmur veya kar düşebilir. Bu bulutun içinde buzlanma oluşabilir. Doğru cevap A'dır.

En sık oraj fırtınaları ise daha çok lokalize olmuş bölgelerde, Akdeniz Bölgesi’nin güney batısı, Kars ve Iğdır’da görülmektedir. Doğru cevap C'dir.

Yıldırımın oluşması için oraj fırtınası bulutlarının içerisinde elektrik yüklerinin ayrışması gereklidir. Doğru cevap C'dir.

Kümülüs düşey gelişimli kümülüform tipi bulutlardan birisidir. Doğru cevap D'dir.

Nimbostratüs (Ns):  Alçak seviyede oluşan homojen, karanlık gri bulutlardır. Çoğunlukla yağışa neden olurlar. Bulut kalınlıkları1500 feet olabilir. Genellikle sıcak cephelerle ilişkilidirler. Doğru cevap A'dır.

Olgunlaşma safhasında bulut 12 km ve üstünde bir yüksekliğe ulaşmıştır, taban kısmında ise birkaç km çapındadır. Doğru cevap C'dir.

Yüksekliklerine göre bulutlar yüksek, orta ve alçak bulutlar olmak üzere üçe ayrılır. Yüksek bulutların tabanları 4.000-4.500 metre arasında değişir. Buz kristallerinden oluşmuşlardır. İnce, tüy gibi görünen bulutlardır. Kendi içlerinde Sirrüs, Sirrokümülüs ve Sirrostratüs olarak ayrılırlar. Sirrüs bulutlarının en yüksek olanıdır. Gökyüzünde dalgalı serpintiler halinde, çok ince, zayıf tül gibi demetler veya iplikler halinde olurlar. Bazen tüy veya şeritler halinde veya çok kırılgan fibros bantlar halinde görünürler. Çoğu zaman kedi bıyığı veya farekuyruğuna benzer şekildedirler.

Altostratüs bulutu genelde tüm gökyüzünü kaplayan kalın gri çarşaf gibi bir buluttur. Önce içlerinden güneş veya ay görülebilir fakat bulut kalınlaştıkça görülmezler. Altostratüsün varlığı yaklaşan bir sıcak cepheyi gösterir. Kalın altostratüs bulutundan biraz yağmur veya kar düşebilir. Bu bulutun içinde buzlanma oluşabilir.

Sirrostratüs bulutları çok ince çarşaf bulutlardır. İçlerinden güneş ve ay görünür ve hale oluşur. Sık sık yaklaşan bir sıcak cephenin veya oklüzyon cephenin dolayısıyla bozulan bir havanın habercisidirler.

Stratiform tipi bulutlar ise yatay yönde çok geniş alanlara yayılan koyu renkli kalın bulutlardır. Stratüs tipi bulutlar kararlı havalarda meydana gelirler. Kararlı hava bulutun yükselmesini engeller. Bu nedenle geniş yatay tabakalar hâlinde ve genellikle nemli havanın doyma noktasının altında soğuduğu zamanlarda oluşur. Stratüs bulutlarının içinde çok az türbülans meydana gelir. Alçak bulutlar özellikle görüş mesafesini azaltır. Bu bulutlar olduğunda görerek şartlardaki uçuş operasyonları ya çok güçtür veya mümkün değildir. Oraj fırtınaları kümülüform tipi bulutlardan olan kümülonimbüsler tarafından üretilir.

Oraj fırtınaları kümülonimbüs (Cb) bulutu tarafından üretilirler. Kümülonimbüs bulutları çok büyük yüksekliklere çıkan düşey gelişimli bulutlardır. Donma seviyesinin çok üzerinde sıcaklıkların bulunduğu yüksekliklere ulaşan yoğun kümülüs kütleleridir. Üst kısımlarında örs şeklinde yatayda yayılırlar. Oraj fırtınaları bazen tek bir Cb bulutundan oluştuğu gibi bazen de birkaç tane sıra hâlinde Cb bulutundan oluşabilir.

Oluşma safhası kümülüs safhası olarak da bilinir. Nemli hava kütlesi yükselir, yükselirken soğur, yoğunlaşır ve tek bir kümülüs bulutunu veya bir kaç tane sıra ile tekil kümülüs bulutları grubunu oluşturur. Bulut geliştikçe, bulut içerisindeki su buharının sıvı veya katı bulut parçacıklarına dönüşümü büyük miktarlarda gizli ısı açığa çıkarır. Bu da bulutu çevresindeki havadan daha sıcak tutar. Bulut aşağıdan gelen hava ile beslendiği sürece kararsız havada büyümeye devam eder. Kümülüs aşamasında, bulutun içerisindeki kuvvetli yukarı yönlü hava akımları yağmur damlalarının yeryüzüne düşmesine engel olur. Bu safhada yıldırım veya gök gürültüsü olmaz. Bulut donma derecesinin altındaki sıcaklıklarda iyice geliştikçe, bulut içerisindeki yağmur damlaları giderek büyür ve ağırlaşırlar. Sonunda yukarı yönlü hava akımları onları yukarı seviyelerde tutamaz olur ve düşmeye başlarlar. Bu damlacıklar aşağı düşerken bir kısım havayı da kendileri ile birlikte aşağı doğru sürükleyerek aşağı yönlü akımları oluşturlar. Bu aşağı yönlü akımlar bulut alt tarafından kuru hava aldıkça kuvvetlenir ve yağmur damlalarının bir kısmının buharlaşmasına neden olur. Bu da bulut içerisindeki havayı çevresindekinden daha soğuk ve daha ağır yapar. Aşağı ve yukarı yönlü bulut içi akımları bir “hücre” oluşturur.

Aşağı yönlü akımların yere değdiklerinde yanal olarak yayıldıkları görülür. Bu soğuk aşağı yönlü akımlarla yüzeydeki yukarı yönlü ve sıcak nemli akımları birbirinden ayıran zon “fırtına zonu” (gust front) olarak adlandırılır. Fırtına zonu yerdeki bir gözlemcinin üzerinden geçtiğinde, soğuk bir cephenin geçişi gibi hissedilir. Fırtına zonunun geçişi sırasında rüzgâr kayması meydana gelir, rüzgâr şiddeti 45 knot’ı aşacak şekilde artar, ve fırtına oluşur. Sıcaklık hızlı bir şekilde düşer ve soğuk ve ağır havanın yer aldığı aşağı yönlü akımların olduğu kısımda basınç yükselir. Soğuk hava, oraj fırtınası geçtikten sonra birkaç saat daha devam eder. Fırtına zonu boyunca hava çok türbülanslıdır.

Ülkemizin Doğu Karadeniz, Doğu Anadolu, İç Anadolu’nun batısı, Trakya, Ege Bölgesi’nin batısı ve Akdeniz Bölgesi’nin doğusunda yıllık ortalamalara göre orajlı gün sayısı 20-30 arasındadır. Biraz daha az sıklıkta 10-20 arasında ise İç Anadolu’nun ortası, Güneydoğu Anadolu ve Marmara bölgesinin doğusunda oluşmaktadır. En sık oraj fırtınaları ise daha çok lokalize olmuş bölgelerde, Akdeniz Bölgesi’nin güney batısı, Kars ve Iğdır’da görülmektedir.

Türkiye'de en sık oraj fırtınaları ise daha çok lokalize olmuş bölgelerde, Akdeniz Bölgesi’nin güney batısı, Kars ve Iğdır’da görülmektedir.

Buluttan yere oluşan yıldırım bulutun orta kısmından bulut tabanına ve yere doğru akan elektron akımıdır. Buna elektron boşalması diyoruz. Bu elektron boşalması bir kaç adımda meydana gelir. Her bir elektron boşalması sırasında elektronlar 50 m ilerler. Sonra bir saniyenin 50 milyonda biri kadar duraklar. Sonra tekrar 50 m ilerler. Bu akıma “ilerleyen rehber akım” denilir. Ancak ilerleyen rehber akımı çok donuk renklidir ve gözle görülmez. İlerleyen rehber akımının uç kısmı yere doğru yaklaştığında yerdeki pozitif yüklerin bir kısmı, onunla buluşmak üzere yukarı havaya doğru hareket eder. Karşılaştıklarında çok büyük miktarlarda elektronlar yere doğru hareket eder. Ancak çok daha büyük ve parlak bir boşalmanın tersine, yerden buluta doğru, buluttan gelen elektronların açtığı yol üzerinde hareket eder. Buna “geri boşalım” denilir. Bu boşalma bir saniyenin 10.000’de biri gibi çok kısa bir zaman süreci içerisinde gerçekleşir. Yıldırım ve takiben gök gürültüsü bu safhada görülür.