METEOROLOJİ II - Deneme Sınavı - 8

Dünya üzerindeki hava kütlesi kaynakları 6 grupta incelenir:

1) Kutupsal, okyanus alanları

2) Kutupsal, karasal alanlar

3) Tropikal, okyanus alanları

4) Tropikal, karasal alanlar

5) Ekvatoral

6) Güney Doğu Asya

Hava kütlelerinin özelliklerinin değişimine neden olan termodinamik faktörleri şu şekilde sınıflandırabiliriz:

1. Hava kütlelerinin alttan ısınması
2. Hava kütlelerinin alttan soğuması
3. Buharlaşma ile hava kütlesine nem ilavesi
4. Yoğuşma ve yağış nedeniyle hava kütlesinin neminde azalma

Hava kütlelerinin karakterinde değişime neden olan mekanik faktörleri ise şu şekilde sınıflandırabiliriz:

1. Türbülans yolu ile karışma
2. Alçalma ile
3. Yükselme ile

Termal özelliklerine göre hava kütleleri:

*Arktik veya Antartik hava kütlesi (A)
*Kutupsal hava kütlesi (P)
*Tropikal hava kütlesi (T)
*Ekvatoral hava kütlesi (E)

biçiminde sınıflandırılmaktadır.

Hava kütlelerinin sınıflandırılması ve özellikleri şu şekildedir:

Karalar, karasal (c)

Soğuk, kuru, kararlı - cP

Sıcak, kuru, yüzeyde kararlı, yukarı seviyelerde kararsız - cT

Su yüzeyleri, denizsel (m)

Az soğuk, nemli ve kararsız - mP

Ilık, nemli, genellikle kararsız - mT

Türkiye'yi etkileyen hava kütleleri:

cPk - Karasal, kutupsal hava kütlesi, soğuk çevre

cPw - Karasal, kutupsal hava kütlesi, sıcak çevre

mPk - Denizsel, kutupsal hava kütlesi, soğuk çevre

mPw - Denizsel, kutupsal hava kütlesi, sıcak çevre

mTw - Denizsel, tropikal hava kütlesi, sıcak çevre

cTw - Karasal, tropikal hava kütlesi, sıcak çevre

Bir hava haritasında cepheleri şu özellikleri ile tanıyabiliriz:

1. Çok kısa mesafe içerisinde sıcaklıkta çok hızlı bir düşüş

2. Nem içeriğinde değişiklik

3. Rüzgar yönünde hızlı değişmeler

4. Basınçta değişiklikler

5. Bulut ve yağış paternleri

Cephe, farklı yoğunluklara sahip iki hava kütlesini ayıran geçiş zonudur. Yoğunluktaki farklılıklar genelde sıcaklıktaki farklılıklardan kaynaklandığı için cepheler aynı zamanda farklı sıcaklıklardaki hava kütlelerini ayırırlar. Çoğu zaman farklı neme sahip hava külelerini de ayırmaktadırlar. Cepheler bu geçiş zonunun hareketi ve üzerinde hareket ettikleri bölgelerin özellikleri ile ayrıştırılırlar.

Cephe türleri şunlardır:

1. Soğuk cephe
2.Sıcak cephe
3. Durağan (stasyoner) cepheler
4. Oklüzyon cephesi

Oraj, gök gürültülü yağmur demektir. Atmosferde şiddetli rüzgarların, gök gürültülü, şimşekli ve yıldırımlı çok şiddetli yağmurların olduğu gökyüzü durumunu anlatmak için kullanılır.

Yüksek bulutların tabanları 4000-4500 metre arasında değişir. Buz kristallerinden oluşmuşlardır. İnce, tüy gibi görünen bulutlardır. Kendi içlerinde;

Sirrüs
Sirrokümülüs
Sirrostratüs

olarak 3 gruba ayrılırlar.

Sözü edilen bulut türü Nimbsotratüs'tür ve simgesi Ns biçimindedir.

Oluşma mekanizmalarına göre bulutlar iki gruba ayrılır:

1. Kümülüs veya kümülüform

2. Stratüs veya stratiform

Kümülüform tipi bulutlar düşey olarak büyüyen pamuk gibi bulutlardır. Stratiform tipi bulutlar ise yatay yönde çok geniş alanlara yayılan koyu renkli kalın bulutlardır. Kümüls tipi bulutlar konvektif olarak yükselen akımların olduğu kararsız havalarda oluşurlar. Stratüs tipi bulutlar kararlı havalarda meydana gelirler. Kararlı hava bulutun yükselmesini engeller. Bu nedenle geniş yatay tabakalar halinde ve genellikle nemli havanın doyma noktasının altında soğuduğu zamanlarda oluşur.

Düşey gelişimli kümülüform tipi bulutların özellikleri şu şekildedir:

Kümülüs - Cu - Çok yoğun düşey gelişimli bulutlardır. Kalın, yuvarlak hatlı, pütürlü ve pamuk şekerini andıran bir görüntüye sahiptirler. Genellikle düz taban hattına ve yuvarlak tavan hattına sahiptirler. Gündüzleri çok miktarda görülür, geceleri kaybolurlar. Parçalı fragmanlar halinde oluştuklarında kümülüs fraktüs adını alırlar.

Kümülüs kuleleri - TCu - Yükselici akımlar nedeniyle dikine gelişerek kuleleşen ve parseller halinde oluşan kümülüs bulutlarına verilen isimdir. Genellikle kümülonimbüs bulutlarının içinde gelişirler Bu bulutun altında çok sert bir hava vardır. Çok kuvvetli buzlanmaya neden olurlar.

Kümülonimbüs - Cb - Donma seviyesinin çok üzerinde sıcaklıkların bulunduğu yüksekliklere ulaşan yoğun kümülüs kütleleridir. Oraj fırtınalarına neden olurlar. Üst kısımlarında örs şeklinde yatayda yayılırlar.

Oraj fırtınaları oluşum nedenlerine göre iki gruba ayrılır:

1. Hava kütlesi oraj fırtınaları

2. Şiddetli oraj fırtınaları

Hava kütlesi oraj fırtınalarının gelişimi üç safhada olur:

1. Oluşma (kümülüs) safhası
2. Olgunlaşma safhası
3. Dağılma safhası

Yıldırım, oraj fırtınalarının olgunlaşma safhalarında meydana gelen çok büyük elektrik boşalmasıdır. Bulut içerisinde, buluttan buluta veya buluttan yere doğru oluşabilir. Yıldırımın oluşması için oraj fırtınası bulutlarının içerisinde elektrik yüklerinin ayrışması gereklidir. 

Yıldırım buluttan yere; şimşek ise buluttan buluta olan yük boşalımını ifade etmektedir.

Her bir elektron boşalması sırasında elektronlar 50 metre ilerler. Sonra bir saniyenin 50 milyonda biri kadar duraklar. Sonra tekrar 50 metre ilerler. Bu akıma ilerleyen rehber akım denilir. Ancak ilerleyen rehber akımı çok donuk renklidir ve gözle görülmez.

Yıldırımdan korunmak için binalara ve sivri cisimlerin uçlarına paratoner adı verilen yıldırım çekiciler konulur. Paratoner metalden olup ucu sivridir ve havaya doğru uzanır. Yerden olan pozitif yük bu uçta birikerek yıldırımın paratonerin ucuna düşmesi olasılığını artırır. Paratonerin ucuna düşen yıldırım daha sonra metal çubuğu takip ederek yere akar.

Stratiform tipi bulutlar, düşey yönde çok fazla gelişme göstermez. Alçak seviyeli bulutlardır. Sıcak cephe geçişi ile ilgili bulutlardır. Bu bulutların alt seviyelerinde oluşan donan yağmur ve donan çisenti buzlanma oluşturur. Kararlı atmosferik şartlarda oluştuğundan dar alanlara yayılırlar. Doğru cevap C'dir.

Kümülüform bulutlar kararsız havalarda oluşan soğuk cephe geçişleri ile ilgili bulutlardır. Taban seviyeleri stratüs bulutlar kadar alçalabilir. İçlerinde sıcaklık dağılımı gerçekleşebilir. Düşey yönde stratosfere (10-15 km) kadar yükselebilir. Doğru cevap E'dir.