METEOROLOJİ II - Deneme Sınavı - 7

Bir hava kütlesinin oluşabilmesi için gerekli şartlar:
1. Hava kütlesinin temas hâlinde olduğu bölgenin çok geniş mesafelerde aynı karakteri sergileyen özelliklere sahip olması gerekir. Örneğin sadece deniz veya sadece kara olması, ikisinin karışımı olmaması gerekir.
2. Hava kütlesinin temas hâlinde olduğu bölgenin çok geniş mesafelerde düz ve engebeden uzak olması gerekir.
3. Söz konusu bölge üzerinde her yerde benzer sıcaklık ve nem koşullarının hâkim olması gerekir.
4. Söz konusu bölge üzerinde sıcaklık ve nemin hızlı değişmemesi gerekir.
5. Böyle bir bölge üzerindeki havanın uzunca bir süre hareket etmemesi veya çok yavaş hareket ediyor olması gerekir. Yani çok kuvvetli rüzgârların olmadığı bir bölge olması gerekir.

biçiminde özetleyebiliriz. Bu bilgilere göre Doğru Cevap C seçeneği olur.

Dünya üzerindeki hava kütlesi kaynakları:
1. Kutupsal, okyanus alanları: Kanada ve Kuzey Avrupa arasındaki Kuzey Atlantik Okyanusu, Kanada ve Sibirya arasındaki Kuzey Pasifik Okyanusu (Kışın)
2. Kutupsal, karasal alanlar: Arktik alanları, Kuzey Amerika ve Avrasya (Kışın)
3. Tropikal, okyanus alanları: Yüksek basınç (antisiklon) alanları (Tüm yıl boyunca)
4. Tropikal, karasal alanlar: Kuzey Afrika (Sahra), Asya, Kuzey Amerika’nın Missippi
Vadi Zonu
5. Ekvatoral: Ticaret rüzgârları arasındaki bölge (Tüm yıl boyunca)
6. Güney Doğu Asya (Muson bölgeleri)

biçiminde 6 grupta incelenir. Buna göre Doğru Cevap A seçeneği olur.

Hava kütlelerinin karakterinde değişime neden olan mekanik faktörleri:
 1. Türbülans yolu ile karışma (I. öncül Doğru olur.)
 2. Alçalma ile (II. öncül Doğru olur.)
 3. Yükselme ile (III. öncül Doğru olur.)

biçiminde sınıflandırabiliriz. Buna göre tüm öncüller doğru olur. Bu nedenle Doğru Cevap E seçeneğidir.

Hava kütleleri ayrıca oluştukları bölgenin termal özelliklerine göre de sınıflandırılırlar. Hava kütlesi tipi; kutupsal hava kütlesi, kaynağı; kutup bölgeleri, özellikleri; orta enlemler için en yaygın hava kütlesi kaynağı olan hava kütleleri “P” harfi ile temsil edilmektedir. Bu nedenle Doğru Cevap B seçeneği olur.

mTw: “m” hava kütlesinin orijinin deniz kaynaklı (denizsel), “T” tropikal hava grubuna ait olduğunu ve “w” hava kütlesinin o anda bulunduğu çevreden daha sıcak olduğunu gösterir. Şu anda soğuk bir yüzey üzerinde bulunan ve tropikal enlemlerde deniz üzerinden gelen sıcak hava kütlesini tanımlamaktadır. Bu nedenle Doğru Cevap E seçeneği olur.

cTk hava kütlesi ile karasal (c), tropikal (T) ve soğuk (k) hava kütlesi tanımlanmaktadır. Türkiye'yi etkileyen hava kütleleri ise cPk, cPw, mPk, mPw, mTw ve cTw olarak ifade edilmektedir. cTk hava kütlesi bunlar arasında yer almadığından dolayı Doğru Cevap C seçeneğidir.

Cephe farklı yoğunluklara sahip iki hava kütlesini ayıran geçiş zonudur. Yoğunluktaki farklılıklar genelde sıcaklıktaki farklılıklardan kaynaklandığı için cepheler aynı zamanda farklı sıcaklıklardaki hava kütlelerini ayırırlar. Çoğu zaman farklı neme sahip hava kütlelerini de ayırmaktadırlar. Cepheler bu geçiş zonunun hareketi ve üzerinde hareket ettikleri bölgelerin özellikleri ile ayrıştırılırlar. Bir hava haritasında cepheleri:

1. Çok kısa mesafe içerisinde sıcaklıkta çok hızlı bir düşüş (I. öncül Doğru olur.)
2. Nem içeriğinde değişiklik (II. öncül Doğru olur.)
3. Rüzgâr yönünde hızlı değişmeler
4. Basınçta değişiklikler
5. Bulut ve yağış paternleri (III. öncül Doğru olur.)

özellikleri ile tanıyabiliriz. Bu bilgilere göre tüm öncüller doğrudur. Dolayısıyla Doğru Cevap E seçeneği olur.

Soğuk cephe soğuk bir hava kütlesinin sıcak bir hava kütlesinin yerini aldığı geçiş zonudur. Soğuk cepheler genellikle kuzeydoğudan güneydoğuya doğru hareket eder. Sembolik olarak soğuk cepheler cephe hattı üzerinde mavi üçgenlerden oluşur. Üçgenlerin yönü soğuk cephenin hareket yönünde olup sıcak havaya doğrudur. Bu nedenle Doğru Cevap A seçeneğidir.

Farklı yoğunluklara sahip iki hava kütlesini ayıran geçiş zonu ''Cephe'' kavramının tanımıdır. Buna göre Doğru Cevap B seçeneği olur.

Cephenin iki tarafındaki sıcaklık farklılığı gittikçe artıyor ise cephe gittikçe kuvvetlenir ve çok daha şiddetli cephesel sistemlere dönüşebilir. Bu duruma da frontojenez adı verilir. Frontojenezin olması için iki şartın sağlanması gerekir. Bunlar:

1. Farklı yoğunluk ve sıcaklıktaki hava kütleleri yanyana gelmesi gerekir (I. öncül Doğru olur). 
2. Bu farklı hava kütlelerini birbirine yaklaştıran kuvvetli bir rüzgâr olması gerekir (III. öncül Doğru olur).

biçiminde ifade edilebilir. III. öncül ise frontolizin tanımı olup yanlış olur. Buna göre Doğru Cevap D seçeneğidir.

Hava sıcaklıklarının 0⁰C ile -10⁰C’lerde olduğu ve kararsız hava nedeni ile iri su damlacıklarının olduğu kümülüs tipi bulutların içinde veya donan yağmur veya çisentinin oluştuğu yerlerde görülen buzlanma tipi, şeffaf buzlanmadır. Doğru cevap A'dır.

Hava sıcaklıkları -10°C ile -20°C olduğunda oluşur.Düzensiz bir şekle ve pütürlü bir yüzeye sahiptir. Uçakların aerodinamik performansını azaltır. Şeffaf değildir. Bu tür buzlanmada oluşan buz tabakası gevrektir ve kolayca kırılır. Doğru cevap B'dir.

Yapısal buzlanma, indüksiyon buzlanması ve alet buzlanması, uçak üzerinde oluşan buzlanma çeşitleri arasında yer almaktadır. Doğru cevap B'dir.

İndüksiyon buzlanması motorun performansını etkiler. Buz tabakası motorun hava kanalının girişinde oluşur.Bu tip buzlanma hem pistonlu motorlarda hem de jet motorlarında oluşur. İndüksiyon buzlanması uçak tipine göre değişir. Meteorolojik bir problemden ziyade bir mühendislik problemidir. Doğru cevap D'dir.

Stratüs bulutları alçak seviye bulutlarıdır. Bu tür bulutlarda çok sık çisenti ve hafif yağmur görülür ve bu bulutlarda oluşan buzlanma kırağı tipi buzlanmadır. Stratüs bulutları genelde yanal yayılımlı bulutlardır. Düşey gelişmeli konvektif bulut özelliği ise kümülüform bulutlara ait bir özelliktir. Doğru cevap D'dir.

Oklüzyon cepheleri sıklıkla daha geniş bir alanı kaplayan ve hem stratiform hem de
kümülüform tipi bulutları içeren buzlanmaya neden olur. Geniş buzlanma zonlarına sahiptir. Oluşan buzlanma zonunun derinliği 6000 metredir. Çok hızlı bir şekilde kısa zaman içerisinde meydana gelir. Diğer buzlanma tiplerine göre iki kat daha sık oluşur. Doğru cevap C'dir.

Buzlanma, kanatlar üzerindeki laminar akışı bozarak taşıma kuvvetini azaltır ve uçağın ağırlığını artırır. Ayrıca uçak üzerindeki sürükleme kuvvetini artırarak yakıt tüketiminde artışa neden olur. Doğru cevap E'dir.

Buzlanmanın uçak üzerinde oluşturduğu yapısal ve aletsel etkiler; motorun arızasına ve güç kaybına neden olur. Görüş mesafesinin azalmasına neden olur. Uçağın kontrol yüzeylerinin hareket kabiliyetini azaltır. Uçağın yön dümenlerine hasar verir. Yakıt tüketiminde artışa yol açan etki ise aerodinamik etkiler arasında yer alır. Doğru cevap E'dir.

Hava parselinin alttan ısınması sonucunda meydana gelen türbülansa termal veya konvektif türbülans denir. Yer yüzeyinin ısınması veya soğuk havanın sıcak yer yüzeyi üzerine hareket etmesi sonucunda lokalize olmuş konvektif akımlar meydana gelir. Konvektif akımlar havanın belli bölgelerde lokal olarak düşey yönde aşağı ve yukarı yönlü hareketlerine denilir. Bu konvektif akımlar da termal türbülansın oluşmasına neden olur. Konvektif akımlar özellikle düşük yüksekliklerde meydana gelen en yaygın türbülans sebebidir. Konvektif akımlar yer yüzeyinin güneş radyasyonu ile aşırı ısınması veya sıcak bir yer yüzeyi üzerine soğuk bir havanın hareket etmesi sonucunda oluşur.

Mekanik türbülans, rüzgâr doğal veya insan yapımı bir engel üzerinden veya etrafından akmaya zorlandığı zaman meydana gelen türbülansa verilen isimdir. Binalar, ağaçlar, uçurumlar, kayalık ve büyük engebeli arazi parçaları rüzgârın yönünde engel teşkil ederler ve düzgün bir şekilde akmasına engel olurlar. Bu engeller, üstünden ve/veya etrafından akan engele gelmeden önce laminer bir yapıya sahip olan hava akımlarında  bozuntulara, karışıklıklara, küçük küçük edi vorteks paternlerine ve düzensiz hava hareketlerine neden olurlar. Bir edi akımı ana akıma ters yönde akan ve girdap oluşturan hava akımıdır. Bu ediler içerisinden veya üzerinden uçan uçaklar türbülanstan etkilenirler.