METEOROLOJİ II - Deneme Sınavı - 5

Kaynağı kutup bölgeleri (kutupsal) olan hava kütleleri büyük “P” harfi ile; kaynağı sıcak tropikal bölgeler olan hava kütleleri büyük “T” harfi ile; kaynağı Arktik ve Antarktik bölgeler olan hava kütleleri büyük “A”; kaynağı ekvator bölgeleri olan hava kütleleri ise büyük “E” harfi ile gösterilir.

Eğer hava kütlesinin kaynağı kara
ise hava kütlesi kuru olacağından P veya T harfinin önünde “c”; eğer hava kütlesi kaynağı
deniz veya büyük su parçası ise P veya T harfinin önüne “m” harfi konulur. Hava kütlesi
kutuplarda kara üzerinde oluşmuş ise, yani kaynağı kutuplarda kara ise, yer seviyesi hava
haritasında cP ile; buna karşılık tropiklerde deniz üzerinde oluşmuş ise yer seviyesi hava
haritasında mT ile belirtilir

Türkiye'yi etkileyen hava kütleleri ve kaynak alanları şu şekildedir:

cPk : Sibirya, Rusya ve Fennoİskandinavya

cPw : Güney Rusya, Balkanlar

mPk : Kuzey Atlantik

mPw : Kuzey Atlantik

mTw : Subtropikal Denizler (Azor Adaları, Akdeniz)

cTw : Subtropikal Kara Kütleleri (Kuzey Afrika, Güney Balkanlar, Orta Doğu)

Ci Sirrüs; Cs Sirrostratüs; Cb Kümülonimbus
ve Cu Kümülüs bulutlarını tanımlar.

Ci: Sirrüs, Cs: Sirrostratüs, As: Altostratüs, Ns: Nimbostratüs, St: Stratüs, ve Cb: Kümülonimbus’tür.

sıcak cephe gelmeden Sırası ile: Ci, Cs, As, Ns, St ve sis; yazın arada sırada Cb görülür. geçerken ise Stratüs görünür.

Soğuk Cephe gelmeden önce Ci, Cs ve Cb, geçtikten sonra ise Kümülüs (Cu) görünür.

Buzlanmanın oluşmasını ve şiddetini etkileyen faktörler aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
1. Bulut içerisinde yeterince sıvı su veya aşırı soğumuş su damlası olmalıdır.
2. Sıvı su damlalarının boyutları yeterince büyük olmalıdır.
3. Bulut içerisindeki sıcaklık sıfır derecenin altında olmalıdır.
4. Dış atmosfer sıcaklığı sıfır derecenin altında olmalıdır.
5. Uçak yüzey sıcaklığı sıfır derecenin altında olmalıdır

Bulut içerisinde donma bulut damlacıkları için 0oC ile -15oC arasında iken, su damlacıkları
için donma limiti -15oC ile -40oC arasındadır. Sıfırın altındaki sıcaklıklarda damlacıklar
hâlâ sıvı su hâlde bulunuyorlarsa bunlar aşırı soğumuş su damlacıklarını oluştururlar.
Buzlanmayı oluşturan bu aşırı soğumuş su damlacıklarıdır.

Karışık buzlanma şeffaf buzlanma ile kırağı tipi buzlanmanın bir karışımıdır. Hava sıcaklığı
-8oC ile -15oC olduğunda hem küçük hem de iri su damlalarının veya buz parçacıklarının
bir arada olduğu durumlarda oluşur.

Soğuk cephe ile ilişkili buzlanma çok hızlı gelişir ve çok tehlikelidir. Bu cephe ile ilişkili buzlanma zonu 3000 metre kalınlığında 150 metre genişliğindedir.

Oklüzyon cepheleri sıklıkla daha geniş bir alanı kaplayan ve hem stratiform hem de
kümülüform tipi bulutları içeren buzlanmaya neden olur. Oluşan buzlanma zonunun derinliği
6000 metre olup yaklaşık olarak diğer buzlanma tiplerine göre iki kat daha sık oluşur.

Don, açık yüzeylerin üzerinde mercek şeffaflığında oluşan ince, kristal buz tabakasına verilen
isimdir. Normalde hava sıcaklığı ve çiğ noktası sıcaklığının donma derecesinin altına
düştüğü kararlı, açık ve rüzgârlı gecelerde oluşur.

Buzlanma sonucunda uçakta oluşan fazla yük;
1. Uçağın ağırlığının artmasına,
2. Taşıma kuvvetinin azalmasına,
3. Sürükleme kuvvetinin artmasına,
4. İtkinin azalmasına,
5. Yakıt tüketiminin artmasına,
6. Tutunma kaybına neden olur.

Buzlanmanın neden olduğu aerodinamik etkiler:
1. Kanatlar üzerindeki laminar akışı bozarak taşıma kuvvetini azaltır.
2. Uçağın ağırlığını artırır.
3. Uçak üzerindeki sürükleme kuvvetini artırır. Buna bağlı olarak yakıt
tüketiminde artış olur.

Yapısal ve aletsel etkiler buzlanmanın uçağın gövdesi, kanat ve kanatçıklar gibi geniş alanlı
dış yüzeyleri ile uçağın kontrolünü sağlayan aletlerde meydana getirdiği hasarlardır. Bunların
bazılarını şu şekilde özetleyebiliriz;
1. Basınçölçer, hava hızını ölçer aletler ve yükseklik göstergelerinin bozulmasına neden
olur (Pitot tüpü ve statik port cihazları).
2. Uçağın kontrol yüzeylerinin (kanat ve kanatçıklar) hareket kabiliyetini azaltır.
3. Motorun arızasına ve güç kaybına neden olur.
4. Uçağın yön dümenlerine hasar vererek uçağın kontrolünün kaybolmasına neden
olur.
5. Görüş mesafesinin azalmasına neden olur

Meteorolojistlerin buzlanma için kullandığı sınıflandırmaya göre:

<0.1 gr/cm3 = çok az

0.11 ile 0.6 = hafif

0.61 ile 1.2 = orta

>1.2 = şiddetli

Buzlanma koşullarının olduğu alanlar civarında uçuş yaparken aşağıdaki önlemlerin akılda
tutulması uçuş emniyeti açısından önemlidir.
1. Buz koşullarının hüküm sürdüğü bilinen alanlar civarında uçmamalısınız.
2. Sıcaklıklarının 0oC ile -20oC olduğu bilinen bulutlar içerisinden uçmaktan kaçınmalısınız.
3. Sıcaklıkları donma derecesine yakın olan sağanak yağmur ve sulu kar bölgelerinin
içinden uçmaktan kaçınmalısınız.
4. Dağ tepeleri üzerinde bulunan alçak bulutlardan kaçınmalısınız. En şiddetli buzlanmanın
dağ tepelerinin 1500 metre üzerinde oluşan bulutlarda meydana gelebileceğini
dikkate almalısınız.
5. Uçağınızda buz var ise, tutunma kaybı oluşabileceğinden, çok sert dönüşler yapmaktan
kaçınmalısınız.
6. Uçak üzerinde buz oluştuğu zaman, uçak tutunma kaybına yakın olacağından,
yüksek hücum açılarından kaçınmalısınız.
7. Buzlanma koşulları varsa, artan sürükleme kuvveti nedeni ile uçağın itkisi artacaktır.
Buna tepki olarak kullanılacak ilave güç, yakıt tüketimini artırır. Bunu aklınızdan
çıkarmamalısınız.
8. Donma derecesinin üzerindeki veya -20oC’den daha soğuk olan sıcaklıklarda
yüksekliğinizi değiştirmelisiniz. Yükseklik değişimi uçağınızı buzlanma hattından
çıkaracaktır.
9. Donan yağmurlu durumlarda, donma derecesinin üzerindeki sıcaklıklara tırmanmalısınız.
Yukarı seviye her zaman daha sıcak olacaktır. Tırmanmanızı geciktirmemelisiniz.
Buz çok hızlı bir şekilde birikir. Eğer alçalacaksanız ineceğiniz yerdeki
sıcaklıkları bilmeniz gerekir.
10. Buzlanma koşulları ile karşılaşmamak için cepheye paralel uçmamalısınız.
11. Düşük hava hızları nedeni ile özellikle uçuşunuzun son safhasına doğru buzlanmaya
neden olan atmosferik koşullardan mümkün olduğunca sakınmalısınız.
12. Kalkış yapmadan önce mutlaka kanatlardan buzun veya kırağının temizlenmesini
sağlayınız.

Genel anlamda türbülans atmosferde şiddetli rüzgâr ve sağanak şeklinde yağmur getiren
ve girdap tipi hava hareketlerinden oluşan bozuntuya uğramış hava akımlarına verilen
isimdir.

Türbülansa neden olan faktörlere göre türbülansı 3 ana grupta inceleyebiliriz. Bunlar:
1. Termal (Konvektif) Türbülans
2. Mekanik Türbülans
3. Rüzgâr Kayması Nedeni ile Oluşan Türbülans

Konvektif akımlar havanın belli bölgelerde lokal olarak düşey yönde aşağı ve yukarı yönlü hareketlerine denilir.