METEOROLOJİ II - Deneme Sınavı - 1

Oraj fırtınaları oluşum nedenlerine göre iki gruba ayrılır:

1. Hava kütlesi oraj fırtınaları

2. Şiddetli oraj fırtınaları

Doğru cevap E'dir.

Hava kütlesi oraj fırtınalarının gelişimi üç safhada olur: Oluşma (Kümülüs) safhası, Olgunlaşma safhası ve Dağılma safhası. Doğru cevap C'dir.

Dağılma safhası, olgunlaşma safhasının başlangıcından 5 dakika ile yarım saat sonra başlar. Doğru cevap B'dir.

Şiddetli oraj fırtınalarının iki tipi vardır. Bunlar:

• Süper hücreli oraj fırtınaları,

• Sağanak hatlı oraj fırtınalarıdır.

Doğru cevap E'dir.

Tüm dünyada her gün 40.000’den fazla ve her sene 14 milyonun üzerinde oraj fırtınası olduğu tahmin edilmektedir. Sıcaklığın ve nemin bir kombinasyonunun sonucu olarak ekvatoral karasal hava kütleleri oraj fırtınasının oluşumu için en muhtemel kaynaklardır. Bu bölgelerde her üç günde bir oraj fırtınası oluşabilir. Oraj fırtınaları aynı zamanda okyanuslar üzerinde, yükselici hareketi sağlayacak alçak seviye konverjans hattının olduğu Tropiklerarası Konverjans Zonu (ITCZ) boyunca da görülürler (ITCZ için bakınız Meteoroloji-I Kitabı Ünite 4). Bu fırtına bulutlarının içerisinde açığa çıkan ısı enerjisi Hadley sirkülasyonuna enerji vererek dünyanın ısı enerji dengesinin sağlanmasına yardımcı olur. Oraj fırtınaları kutup bölgeleri ve subtropikal bölgelerdeki çöl alanları gibi kuru iklimlerde çok nadir oluşurlar. Global olarak toplamda her saat oluşan oraj sayısının 600-800 arasında değiştiği görülmektedir. Doğru cevap D'dir.

Yıldırım oraj fırtınalarının (Cb bulutları) olgunlaşma safhalarında meydana gelen çok büyük elektrik boşalmasıdır. Bulut içerisinde, buluttan buluta veya buluttan yere doğru oluşabilir. Yıldırımın oluşması için oraj fırtınası bulutlarının içerisinde elektrik yüklerinin ayrışması gereklidir. Bu tür bir yük ayrışmasının nasıl olduğu kesin olarak bilinmemekle beraber bazı teoriler vardır. Doğru cevap A'dır.

Şiddet:

Şiddetli

Uçağın tepkisi:

Uçuş irtifasında ve eksenler etrafındaki hareketlerde büyük ve hızlı değişimlere neden olan türbülansdır. Uçağın hızında büyük değişimlere neden olur. Uçak ara ara kontrolden çıkar.

Uçak İçerisindeki Durum:

Uçakta bulunanlar oturdukları yerde kemerlerinde veya omuz bağlarında şiddetli bir şekilde itilirler. Boşta olan cisimler bulundukları yerden fırlar. Uçak içinde yiyecek servisi ve yürümek mümkün olmaz.

Dağlar hava akımlarının yolu üzerindeki en büyük engellerdir ve türbülansın oluşmasına neden olan temel etmenlerden biridir.

Türbülans durumunda hava akımları düzenli değildir ve parçacıkları taşıyan akım çizgileri lineer olmayıp karmakarışıktır. Parçacıklar her yönde hareket edebilir. Belli bir akım paterni yoktur.

Hava akımları dağın rüzgârüstü yönünde çok düzgün, laminer ve pürürüzsüzce akıyor iken dağın diğer tarafında çok türbülanslı hâle gelir, uçaklar için zarar verici girdaplar, edi çevrintileri oluşturur. Rüzgâraltı tarafında hava akımlarının belli bir yönü yoktur. Bu nedenle de uçaklar için tehlike arz ederler.

Türbülansa neden olan faktörlere göre türbülansı 3 ana grupta inceleyebiliriz. Bunlar:

1. Termal (Konvektif) Türbülans

2. Mekanik Türbülans

3. Rüzgâr Kayması Nedeni ile Oluşan Türbülans

Mekanik türbülans rüzgâr doğal veya insan yapımı bir engel üzerinden veya etrafından akmaya zorlandığı zaman meydana gelen türbülansa verilen isimdir. Binalar, ağaçlar, uçurumlar, kayalık ve büyük engebeli arazi parçaları rüzgârın yönünde engel teşkil ederler ve düzgün bir şekilde akmasına engel olurlar. Bu engeller üstünden ve/veya etrafından akan engele gelmeden önce laminer bir yapıya sahip olan hava akımlarında  görüldüğü gibi bozuntulara, karışıklıklara, küçük küçük edi vorteks paternlerine ve düzensiz hava hareketlerine neden olurlar. Bir edi akımı ana akıma ters yönde akan ve girdap oluşturan hava akımıdır. Bu ediler içerisinden veya üzerinden uçan uçaklar türbülanstan etkilenirler. Engeller nedeni ile rüzgârın yönünde ve hızında meydana gelen değişikliklerin neden olduğu türbülansa mekanik türbülans denilir. Rüzgârın hareketi mekanik olarak zorlama ile değiştirilmektedir.

Genellikle yazın güneşli öğleden sonralarında gökyüzünde görülen pamuk gibi kümülüs bulutları konvektif türbülansın görünür işaretleridir. Bulutların üst seviyeleri genelde yaklaşık olarak bu tip konvektif akımların, dolayısıyla konvektif türbülansın üst sınırını gösterir. Her pilot bu bulutların altında türbülans ile karşılaşacağını ve bulutların üstünde ise havanın çok güzel ve açık olduğunu bilir. Bulutların üzerindeki bu uçuş en rahat ve konforlu uçuştur.

Yüksek basınç sistemlerinin merkezi civarında adyabatik sıkıştırma sonucunda alçalan hava akımları orta enlemlerde yer seviyesindeki soğuk hava üzerinde enverziyona neden olur. Bu tür enverziyona çökme (ubsidence) enverziyonu denilir. Bu tür enverziyon aynı zamanda vadilerde, vadideki soğuk havanın dağların üst kısımlarında sıcak hava ile örtüldüğü zamanlarda görülür.

Kümülüform tipi bulutlar, özellikle Cb sembolü ile belirtilen kümülonimbüs bulutları, düşey gelişmeli bulutlar olup yükseklikleri yerden tropopoza kadar ulaşır.

Bir oraj bulutunun oluşabilmesi için havanın kararsızlığı, nem durumu, bir tetikleyici (ani soğuma, ani ısınma vb.), ve rüzgâr kayması gerekir.