METEOROLOJİ I

Serbest hâlde havada hareketsiz duran veya atmosferden aşağı doğru düşen, rüzgâr tarafından yeryüzünden yukarıya doğru kaldırılan, yeryüzünde cisimler üzerinde toplanan katı ve sulu parçacıklara sahip meteorlara denir. Yağmur, kar yağışı başta olmak üzere sis, pus, ve çiy gibi olaylar bu sınıf içerisinde yer almaktadır. Doğru cevap B'dir.

Sürükleme Kuvveti: Aerodinamik kuvvetin hava hızına paralel bileşenine denir. Doğru cevap D'dir.

Sulu olmayan katı parçacıkların toplanmasından meydana gelen bir meteor grubudur. Bu parçacıklar atmosferde serbest bulundukları gibi, rüzgâr tarafından da yerden kaldırılabilirler. Duman, toz, kum fırtınası gibi olaylar bu sınıf içerisinde yer almaktadır. Doğru cevap A'dır.

Bir objenin diğeri üzerindeki hareketi sırasında sürtünme meydana gelir, aynı durum iki hava kütlesi diğer bir obje arasında da geçerlidir ve bu sürtünme hava kütleleri arasında girdaplardan oluşan karışıklık alanı oluşturarak windsheara sebep olur. Doğru cevap C'dir.

2010 yılında İzlanda’da Bardarbunga Yanardağı’nda gerçekleşen volkanik patlamanın külleri 7000 ila 9000m yüksekliğe ulaşmış ve neredeyse Avrupa’nın tamamına yayılmıştır. Kül bulutları batıda Kanada’nın doğusundan, doğuda Rusya’nın neredeyse tamamına kadar uzanmış, güneyde ise Avrupa’nın tamamını kaplamış hatta İstanbul’u da etkilemiştir. Bu sebeple peş peşe günlerde uçuşlar iptal edilmiştir, ardından Avrupa uçuş- larının tamamına yakınını durdurmuştur. Bu felakette 22 ülkede 17 bin uçuş iptal edilmiş ve çok yüksek miktarda maddi kayıp meydana gelmiştir. Durdurulan uçuşlar yolcuları mağdur etmiş ve hava alanlarında büyük izdihama yol açmıştır. Doğru cevap E'dir.

Güneş ve Ay ışıklarının yansıması, kırılması ve tekrar yansıması sonucunda meydana gelen olaylara denir. Hale, serap, gökkuşağı gibi olaylar bu sınıf içerisinde yer almaktadır. Şimşek bu grupta yer almaz. Doğru cevap D'dir.

Serap ile ufkun altında veya dağların arkasında bulunan cisimler görünür hâle gelebilir. Diğer yandan normal şartlar altında görülebilir cisimler gözden kaybolabilir. Bu durum uzak mesafedeki cisimlerin varlığı ya da yokluğunun önemli olduğu tipte araç kullanan (uçak veya yüksek hızlı otomobil) kişiler için önemlidir. Hava aracı kullanan bir pilot kalkıştan önce pist üzerinde gerçekte olmayan bir cisim görebilir ya da var olan bir cismi görmeyebilir. Bu durum pilotun dikkatinin dağılmasına sebep olmamalıdır. Doğru B'dir.

Atmosferdeki elektriğin görünür veya duyulur bir şekil almasına denir. Oraj, şimşek, gök gürültüsü ve kutup aurorası gibi olaylar bu sınıf (elektrometeorlar) içerisinde yer almaktadır. Gökkuşağı bu grubun dışındadır. Doğru cevap C'dir.

Şimşeklerin uçaklar üzerinde yaratabileceği hasarları önlemek için yalıtılmış, koruyucu teller kullanılmaktadır. Özel olarak topraklanan bu teller yardımıyla yıldırımın etkileri azaltılmaktadır. Ayrıca uçak üzerinde olu- şan statik elektriğin atılması için de kanatların arka kısmında ‘static discharger’ adı verilen özel püskül şeklinde çıkıntılar bulunmaktadır. Şimşek düştüğünde gövdenin ağırlıklı olarak yüksek iletkenliğe sahip alüminyumdan imal edilmesi nedeniyle elektrik yükü static discharger yardımı ile uçaktan atılabilmektedir. Böylece zarar en aza indirilir. Diğer kullanılan bir metot ise kısa süreli akım kayıplarına dayanacak uçuş aletleri imal etmektir. Böylece yıldırım düşmesine karşı elektronik aletlerin güçlendirilmesi planlanır. D seçeneği alınan önlemler arasında yer almaz. Doğru cevap D'dir.

Orajlar oluşumlarını destekleyen her tür hava şartında gelişebilirler. Yani uygun meteorolojik koşullar oluştuğu durumda kış ya da yaz mevsiminde oraj oluşabilmektedir. Bazı tropikal bölgelerde tüm yıl boyunca oraj gerçekleşmektedir. Oraj oluşumu için gereken temel faktörler nem, kararsız hava ve bazı kaldırma hareketleridir.

Uçağın gövdesi üzerinde gerçekleşen buzlanma kanatları üzerinden düzgün akan havayı engeller ve uçağın, havada emniyetli bir şekilde tutunabileceği hızın artmasına sebep olur. Kanatlar üzerinde gerçekleşen buzlanma taşıma kuvvetini %30 azaltmakta, sürüklemeyi %40 arttırmaktadır. Bu durum uçağın kontrolünü zorlaştırmakta ve özellikle iniş ve kalkış aşamasında uçuş emniyetini tehlikeye sokmaktadır. Doğru cevap C’dir.

Serbest hâlde havada hareketsiz duran veya atmosferden aşağı doğru düşen, rüzgâr tarafından yeryüzünden yukarıya doğru kaldırılan, yeryüzünde cisimler üzerinde toplanan katı ve sulu parçacıklara sahip meteorlara hidrometeorlar denmektedir. Uçak yüzeyinde meydana gelen buzlanma ise özellikle iniş ve kalkış esnasında, operasyonun emniyetli şekilde gerçekleşmesini engellemektedir. Doğru cevap A’dır.

Halk arasında hava boşluğu olarak bilinen türbülans kabaca hava akımlarının düzensizliği olarak açıklanabilir. Türbülansın sebebi ani, küçük ölçekli rüzgârın hızı ve yönündeki değişmelerdir. Öndeki uçağın ardında kalan düzensiz hava akımı veya sert yüksek bir yamacın iki yanında bulunan havanın alçak ve yüksek basınç etkisi ile düzensiz akım sebebiyle oluşan düzensiz hava akımı yani türbülans ortaya çıkmaktadır. Türbülans, uçuş sırasında az miktarda ani irtifa kayıpları veya sarsıntı olarak hissedilir. Doğru cevap E’dir.

Lithometeorlar sulu olmayan katı parçacıkların toplanmasından meydana gelen bir meteor grubudur. Duman, toz, kum fırtınası gibi olaylar bu sınıf içerisinde yer almaktadır. Doğru cevap D’dir.

Bir objenin diğeri üzerindeki hareketi sırasında sürtünme meydana gelir, aynı durum iki hava kütlesi diğer bir obje arasında da geçerlidir ve bu sürtünme hava kütleleri arasında girdaplardan oluşan karışıklık alanı oluşturarak windsheara sebep olur. Alçak irtifalarda meydana gelen windshear uçuş emniyetini olumsuz şekilde etkilemektedir. Aynı durum kalkış hareketi için de geçerlidir. Kalkışın ardından windsheara kapılan uçağın hızının düşmesi ile burnu aşağı yönelir ve havada tutunamayan uçak düşer. Doğru cevap C’dir.

Güneş ve Ay ışıklarının yansıması, kırılması ve tekrar yansıması sonucunda meydana gelen olaylara photometeorlar denir. Gökkuşağı gibi olaylar bu sınıf içerisinde yer almaktadır. Photometeorlar uçuş operasyonlarına büyük olumsuz etkisi olmayan meteorolojik hadiselerdir. Doğru cevap B’dir.

Haleler atmosferde bulunan buz sisi ve buz kristallerinden ışığın yansıması ve kırılması neticesinde ortaya çıkan ışık saçan sütunlar, kavisler ve daireler şeklinde görünmektedir. Güneş ışıklarının kırılması ile meydana gelen hale farklı renklerde olabilirken Ay ışığından meydana gelen hale olayının hepsi beyazdır. Doğru cevap A’dır.

Orajlar uçuş için tehlikeli hava hadiseleridir. Uygun meteorolojik koşullar oluştuğu durumda kış ya da yaz mevsiminde oraj oluşabilmektedir. Bazı tropikal bölgelerde tüm yıl boyunca oraj gerçekleşmektedir. Oraj oluşumu için gereken temel faktörler nem, kararsız hava ve bazı kaldırma hareketleridir. Yeryüzündeki ısınan hava yukarı çıkar ve rüzgârlarla hava sirkülasyonu gerçekleşir. Doğru cevap D’dir.

Aurora yüksek atmosferde yay, şerit veya perde şeklinde görülen bir ışık olayıdır. Kutup aurorası Güneşte meydana gelen manyetik fırtınaların dünyaya ulaşması ile yüksek atmosferdeki nadir gazlar üzerinde yansımasıyla oluşur. Bu parçacıklar Dünya’nın manyetik alanı sebebiyle bir düzene girer bu sebeple daha çok kutuplara yakın bölgelerde görülürler. Güneş yüzeyindeki manyetik patlamalar çok yüksek elektromanyetik dalgalara sebep olurlarsa auroraların görülmesi daha güneylere inebilir. Doğru cevap A’dır.

Hale, serap, gökkuşağı gibi uçuş operasyonlarına büyük olumsuz etkisi olmayan meteorolojik hadiselerdir. Ancak, oraj uçuş operasyonlarına önemli derecede olumsuz etkisi olabilmektedir. Doğru cevap E’dir.