METEOROLOJİ I

Ekvator enlemlerinde Coriolis kuvveti çok küçüktür. Bu bölgelerde merkezcil kuvvet Coriolis kuvvetinden büyük olup tek başına basınç gradyanını dengeler. Bu nedenle bu bölgelerde hava parselleri merkezcil kuvvet ile basınç gradyanı kuvvetinin dengesi altında hareket ederler. Bu tip rüzgârlara da Siklotrofik Rüzgârlar adı verilir. Doğru cevap A'dır.

Yukarıda ifade edilen tüm kuvvetler hava parselinin bir bölgeden diğer bir bölgeye hareketine neden olan kuvvetlerdir. Dolayısıyla bu kuvvetlerin tümü E şıkkında verildiği için doğru cevap E şıkkıdır.

A, B, C ve E şıklarında yer alan ifadeler Coriolis kuvvetine ilişkin doğru ifadeler değildir. Doğru ifadeler aşağıdaki gibi açıklanmıştır:

Cismi sürekli olarak kuzey yarımkürede hareketinin soluna değil sağına doğru çeker. Gezegenin dönüş hızı arttıkça Coriolis kuvvet azalmaz artar.

Coriolis kuvvetinin hızı ve saptırma derecesi hava parsellerininkiyle ters orantılı değildir. Coriolis kuvvetinin hızı ve saptırma derecesi arttıkça hızı giderek artan hava parsellerinin hızı ile daha da artacaktır. 

Kutup enlemindeki Coriolis kuvveti ekvator enlemlerindekinden daha küçük değil daha büyüktür.

D şıkkında belirtilen "Güney yarımkürede hareketin soluna doğru etkiyer ve hava parselinin yönünü değiştirir" ifadesi Coriolis kuvvetine ilişkin doğru bir ifadedir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Tek hücreli Hadley sirkülasyonu, üç hücreli genel sirkülasyon modeline göre ekvator ile yaklaşık olarak 30° enlemleri arasındaki sirkülasyon hücresidir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Üç hücreli genel sirkülasyon modelinde subtropikal jet subtropikal yüksek basınç alanının üzerinde yaklaşık 13 km'de yer alır. Doğru cevap D şıkkında verilmiştir.

Sabit sıcaklık çizgilerine izoterm adı verilir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yeni dünyayı arayan gemicilere okyanus üzerinde rotalarının değişmeden düz kalmasına yardımcı olan sabit sakin rüzgarlara Ticaret rüzgârları adı verilir. Bu rüzgârlar 30° enlemlerinde esen batılı rüzgarlarıdır. Doğru cevap D şıkkında verilmiştir.

30° enlemlerinde ekvatora doğru batılı esen rüzgarların kesiştiği zona ITCZ adı verilir. ITCZ'nin açılımı Inter-Troical Convergence Zone yani Tropiklerarası Konverjans Zonudur.

Coriolis kuvvet ile basınç gradyanı kuvveti arasındaki dengede oluşan rüzgar Jeostrofik rüzgârdır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Gradyan rüzgâr, merkezcil kuvvet, basınç gradyanı kuvveti ve Coriolis kuvveti etkisi altında oluşan denge rüzgârıdır. Doğru cevap A şıkkıdır.

B, C, D, ve E şıklarında yer verilen ifadeler At Enlemlerine ilişkin doğru ifadelerdir. Ancak A şıkkında verilen "At enlemlerinde inişe geçen havanın tümü kutuplara doğru hareket eder ifadesi" doğru değildir. Çünkü inişe geçen havanın bir kısmı ekvatora doğru hareket eder. Dolayısıyla doğru cevap A şıkkıdır.

Rüzgar, havanın bir yerden diğer bir yere taşınımına verilen isimdir.

Rüzgâr hareketi temsil eder ve dolayı- sıyla şiddeti ve yönü olan bir büyüklüktür. Rüzgâr m/sn, km/saat veya knot olarak ifade edilir. 1 knot=1,852 km/saat olup saatte kat edilen deniz milini ifade etmektedir.

Pek çok yerde, özellikle havalimanlarına yakın yerlerde, çevre yolları üzerinde rüzgâr yönünü göstermek üzere turuncu renkli rüzgâr çorabı kullanırlar . Meteoroloji istasyonlarında ise rüzgâr gülü ve anemometre adı verilen aletlerle ölçülürler.

Hava parselinin bir bölgeden diğer bir bölgeye hareketine neden olan kuvvetler küresel ve lokal ölçekte olabilir. Bu kuvvetleri şu şekilde gruplayabiliriz:

1. Basınç gradyanı kuvveti

2. Coriolis kuvveti

3. Merkezkaç kuvveti

4. Sürtünme kuvveti

Havanın yatay yönde yüksek basınç merkezinden alçak basınç merkezine doğru hareket ettiğini gösterdik. Havanın bu hareketine neden olan kuvvet basınç gradyanı kuvvetidir.

Coriolis kuvveti kendi ekseni etrafında dönen gezegenlerde ortaya çıkan bir kuvvettir. İlk defa 19. yüzyılda Fransız bilim adamı Gaspard Coriolis tarafından matematiksel olarak gösterildiği için Coriolis kuvveti denmektedir. Dönen koordinat sisteminde var olan bir kuvvettir. Gezegen ne kadar hızlı dönerse etkisi o kadar artar.

Coriolis kuvveti Kuzey yarımkürede cismi sağına doğru, Güney yarımkürede ise soluna doğru saptırır.

Hava parselleri merkezcil kuvvet etkisi altında ise bir merkez etrafında dönüş hareketi yaparlar.

Üç hücreli genel sirkülasyon modeli her anlamı ile gözlemlerle çok iyi uyum sağlayan bir model değildir.