METEOROLOJİ I

Atmosferin troposfer bölgesi hava olaylarının oluştuğu bölgedir. Bulutlar bu yükselici hareketlerin sonucunda troposferik yüksekliklerde oluşur. Yağmur bulutların oluşmasının bir sonucudur. Ekstrem olaylar, yıldırım, şimşek, fırtına, vb bu hareketlerin sonucunda troposferde meydana gelir. Türbülans, edi hareketleri, rüzgâr bu bölgedeki hava olaylarını belirler. Doğru yanıt A troposferdir.

Güneş kendi enerjisini kendisi üretmektedir ve bu enerjinin en büyük kaynağı çekirdek kısmındaki bu çok yüksek sıcaklığın yanı sıra, kompozisyonun en büyük kısmını oluşturan hidrojen atomudur. Güneş’in yaydığı elektromanyetik radyasyonun kaynağı çekirdeğinde meydana gelen termonükleer tepkimelerdir. Füzyon adı verilen bu nükleer reaksiyonlar, Güneş’te dört hidrojen atomunun birleşerek bir helyum atomuna dönüşmesi sonucunda meydana gelir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Kuru havada %78 oranla en fazla bulunan gaz azot (nitrojen) gazıdır. Oksijen'in bulunma oranı ise %20'dir. Bunun dışındaki gazlar oldukça düşük orandadır. Doğru yanıt C (Azot) Nitrojen'dir.

Troposfer atmosferin yere en yakın tabakasıdır ve özellikle yer yüzeyi ile temas halinde olan en alt tabakaları olmak üzere yer yüzeyinden ısınır. Stratosfer ortalama olarak 10-50 km arasında yer alır. Mezosfer atmosferin 50-85 km arasındaki bölgesini oluşturur. Termosfer yaklaşık olarak 100-200 km arasında yer alır. Termopoz ise 200 km’nin üzerindeki geçiş bölgesidir ve sonunda uzaya karışır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Stratosfer ortalama olarak 10-50 km arasında yer alır. Bu bölgede sıcaklık stratosferin tabanından tepesine (50 km) doğru yükseklikle lineer olarak artar ve 50 km’de maksimuma ulaşır. Sıcaklığın artışının en önemli nedeni bu bölgede bulunan ozon gazı molekülleridir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Mezosfer atmosferin 50-85 km arasındaki bölgesini oluşturur. Atmosferin en düşük sıcaklıklı bölgesidir. Herhangi bir absorblayıcı gazın olmaması bunun temel nedenidir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Termosfer yaklaşık olarak 100-200 km arasında yer alır. Dünya atmosferinin en sıcak bölgesidir. Bu bölgeyi oluşturan hâkim gazlar oksijen atomu ile oksijen molekülüdür. Bölgenin sıcaklığının en yüksek oluşunun nedeni bu gazların 0,1 mm’den çok daha kısa dalga boylu elektromanyetik radyasyonu absorblamasıdır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Uluslararası Standart Atmosfer değerlerine göre Troposfer katmanında yüksekliği 11 kilometre olan bir noktada başlangıç atmosfer sıcaklık değeri -56,50 derecedir. 19 derece troposferde yer seviyesinde görülür. -44,50 derece stratosferde 32. km'den itibaren görülür. -2,50 derece ise stratosfer ve mezosfer katmanlarında görülmektedir. -86,28 derece ise mezosferde 84. km'den itibaren görülmektedir. Doğru yanıt B'dir.

ISA Standart Atmosfer değerlerine göre stratosfer 3 tabaka, troposfer 2 mezosfer ise 3 tabakaya bölünmüştür. Doğru yanıt E seçeneğidir.

ICAO standart atmosfer tablosuna göre yükseklik ile basınç arasında ters orantı söz konusudur. Bir diğer ifade ile yükseklik arttıkça basınç azalır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Dünya’nın atmosferi gezegenimize yer çekimi kuvveti ile bağlı gaz tabakasıdır. Atmosferi oluşturan gazların dağılımı homojen olmayıp yükseklikle değişiklik gösterir. Atmosferin kütlesinin yaklaşık %99’u ilk 30 km içinde bulunur. Ne kadar ince olsa da, atmosfer Dünya yüzeyini ve canlıları Güneş’in zararlı ışınlarından ve Güneş’ten gelen güneş rüzgârı parçacıklarından korur.

Atmosferde en fazla bulun gaz azottur. Azotu sırasıyla oksijen, argon, karbondioksit ve neon takip eder.

En alt tabakadan başlayarak atmosfer tabakaları; troposfer, stratosfer, mezosfer ve termosferdir. Ayrıca her tabaka arasında sıcaklığın sabit kaldığı ve kalınlığı 5-10 km arasında değişen bir geçiş tabakası bulunur. Geçiş tabakaları tropopoz, stratopoz, mezopoz ve termopoz şeklindedir.

Atmosferde bulunan tabakalar en alt tabakadan başlayarak; troposfer, stratosfer, mezosfer ve termosferdir.

Yükseklik arttıkça sıcaklık exponansiyel olarak azalmaktadır.

Atmosferin troposfer bölgesi hava olaylarının oluştuğu bölgedir. Bulutlar bu yükselici hareketlerin sonucunda troposferik yüksekliklerde oluşur. Yağmur bulutların oluşmasının bir sonucudur. Ekstrem olaylar, yıldırım, şimşek, fırtına, vb bu hareketlerin sonucunda troposferde meydana gelir. Türbülans, edi hareketleri, rüzgâr bu bölgedeki hava olaylarını belirler. O halde havacılık uygulamalarında bu bölge ayrı bir önem taşımaktadır.

Troposfer ile stratosfer arasındaki bölgeye tropopoz adı verilir. Bu geçiş tabakasında daha önce bahsedildiği üzere sıcaklık yükseklikle sabittir. Sıcaklığın yükseklikle değişmediği bölgeler eş sıcaklıklı veya izotermal bölgeler olarak adlandırılır.

İzotermal bir atmosferde yükseklik arttıkça yoğunluk exponansiyel olarak azalmaktadır. Bu değişim ideal gaz denkleminden de anlaşılabilir.

Standart Atmosfer uluslararası anlaşmalara göre atmosferik değişkenlerin yıl boyunca, orta enlem şartları altındaki düşey dağılımını göz önüne alan kuramsal bir referans atmosfer modelidir. Atmosferik sıcaklık ve basıncın farklı yükseklik seviyelerindeki değerleri için ortak bir referans oluşturmak için ortaya sürülmüştür. Atmosferik değişkenlerin farklı seviyelerdeki tablolarını ve bu tabloların çıkarıldığı formülleri içermektedir. Altimetre kalibrasyonları ve uçak tasarımı ve performans hesaplamalarında, farklı uçuşlarda elde edilen değerlerin karşılaştırılmasında vb. kullanılır. Standart Atmosfer Uluslarası Standart Atmosfer Organizasyonu (ISA: International Standard Atmosphere) tarafından oluşturulmuştur.

Troposfer ve tropopozda meydana gelen hava olayları havacılık açısından çok büyük önem arz eder. Uçuşlar genellikle tropopoz yüksekliği civarında yapılmaktadır.