METEOROLOJİK TAHMİNLER

Hava tahminlerinde kullanılan meteorolojik veriler çeşitli gözlemlerden elde edilmektedir. Bu gözlemler; yer gözlemleri, gemi gözlemleri, yüksek atmosfer gözlemleri ve uzaktan algılama gözlemleri olarak sınıflandırılabilir.

Canlı bir varlık olarak değerlendirebileceğimiz atmosfer, dinamik bir yapıya sahip olması nedeni ile kısa sürede sürekli olarak değişmekte ve birbirine çok yakın olan alanlarda farklı özellikte meteorolojik olayların oluşmasına sebep olmaktadır. İnsanlara oluşacak meteorolojik olayları bildirebilmek için atmosferin belirli aralıklarla sürekli olarak gözlenmesi gerekmektedir. Ülkeler tarafından atmosferin gözlenmesi amacıyla ulusal meteoroloji kuruluşları kurulmuştur. Bu kuruluşlar gözlem ağları ve bu ağlardan elde edilen meteorolojik bilgilerin toplandığı meteoroloji merkezlerinden oluşmaktadır.

Yüksek atmosfer seviyelerine ait meteorolojik veriler meteorolojik uydu, hava radarı, uçak gözlemleri, ravinsonde gözlemlerinden elde edilmektedir. Bu gözlemler sonucunda tahminler ve yaşamı sekteye uğratacak meteorolojik olaylara karşı yapılan ihbarlar oluşturulmaktadır.

Deniz üzerinde meteorolojik veriler gemi gözlemleri ve şamandıralardan alınan verilerden elde edilmektedir.

Atmosfer dünya yüzeyini bütünüyle saran hava katmanıdır. Bu nedenle atmosferin belli yerinde oluşan meteorolojik olay sadece bir ülkeyi ilgilendirmez, birçok ülkeyi birlikte ilgilendirir. Bu nedenle meteorolojik verilerin ülkeler tarafından oluşturulan ortak kriterlere bağlı olarak doğru, güvenilir ve sürekli olarak ölçülmesi ve küresel telekomünikasyon ağıyla bütün ülkelere iletilmesi gerekmektedir.

Belirli bir ülke, bölge veya merkezde, bir zaman dilimi içinde görülebilecek meteorolojik olayların gözlem ve analizlere dayalı çeşitli yöntemler kullanılarak önceden öngörülme çalışmaları hava tahmini olarak adlandırılır. Hava tahmini üç aşamalıdır:
• Gözlemler
• Analiz
• Tahmin

Hava tahminlerinde kullanılan meteorolojik veriler çeşitli gözlemlerden elde edilmektedir. Bu gözlemler;
• Yer gözlemleri,
• Gemi gözlemleri,
• Yüksek atmosfer gözlemleri ve
• Uzaktan algılama gözlemleridir

Sinoptik gözlemler tüm dünya üzerinde aynı anda Greenwich Ortalama Zamanı (GMT: Greenwich Mean Time) saatine göre üçer saatlik aralıklarla 00.00, 03.00, 06.00, 09.00, 12.00, 15.00, 18.00 ve 21.00 GMT’de gerçeleştirilir. Bu gözlemler ana ve ara sinoptik gözlemler olmak üzere ikiye ayrılır:
• Ana Sinoptik Gözlemler: 00.00, 06.00, 12.00, 18.00 GMT’de,
• Ara Sinoptik Gözlemler: 03.00, 09.00, 15.00, 21.00 GMT’de yapılır

Sinoptik gözlem verileri;
• Sıcaklık,
• İşbâ sıcaklığı

• Rüzgâr yönü ve hızı,
• Yatay görüş mesafesi,
• Bulut kapalılığı, bulut cinsi ve yükseklikleri,
• Mahallî ve deniz seviyesine indirilmiş basınç,
• Günlük toplam yağış miktarı,
• Hâlihazır ve geçmiş hava hadiseleri,
• Günlük güneşlenme süresi ve şiddeti,
• Toprak üstü minimum sıcaklığı,
• Kar kalınlığı ve
• Günlük buharlaşma miktarından oluşur

METAR ölçüm verileri;
• Rüzgâr yönü, hızı ve hamlesi,
• Yatay görüş mesafesi,
• Meteorolojik olayın cinsi ve şiddeti
• Tabaka bulut kapalılığı ve yüksekliği,
• Hava sıcaklığı,
• İşbâ sıcaklığı ve
• Denize seviyesine indirgenmiş basınçtır.

Atmosfer içinde yerden yukarı doğru yükseldikçe havanın sıcaklığı her 100 metrede 0,65 °C azalır. Ancak sıcaklık yükseklik arttıkça artıyorsa bu duruma enverziyon denir.

Ravinsonde rasatlarının en temel amacı hava tahmini ve analizidir. Standart basınç seviyelerine ait yükseklik, basınç, sıcaklık, nem ve rüzgâr bilgileri haritalara işlenerek hava tahmin ve analiz çalışmaları yapılır. Ravinsonde rasatları, günümüzde sayısal hava tahmin modellerinin en temel verilerindendir. Ayrıca sivil ve askerî amaçlı her türlü havacılık amaçları için ravinsonde rasatları çok önemlidir.

Meteorolojik radarlar, kuvvetli meteorolojik hadiseler ve bu hadiseler sonucunda meydana gelecek doğal afetlerin olumsuz etkilerini azaltmak için oluşturulan erken uyarı sistemlerinin meydana getirilmesi için kullanılır.

Meteoroloji radarların kullanımı ile elde edilebilecek bilgiler;

• Yağış bilgisi; yağışın tipi, yağışlı sistemin hareket yönü ve hareket hızı, yağışın etkili olacağı yer, yağışın başlangıç saati, toplam yağış miktarı.
• Yağış sonrası oluşacak sel ve taşkın bilgisi,
• Havalimanlarında ve uçuş bölgelerinde uçakların kalkış ve inişlerinde önem taşıyan meteorolojik olaylar ile kuvvetli rüzgârların büyüklüklerinin alansal ve zamansal olarak tespit edilmesi,
• Orman yangınlarının tespiti,
• Toz ve böcek bulutlarının izlenmesidir.

Atmosferin yukarı seviyelerinde esen ve hızı 60 knot’ın üzerinde olan kuvvetli rüzgâr akımlarıdır.

Yer haritasında eşit basınç değerine sahip noktaları birleştiren eğrilere izobar denir. İzobarlar, 1000 mb (hpa) esas alınarak 4 mb’lık aralıklarla çizilirler (996, 1000, 1004mb gibi). İzobarların birbirine göre olan basınç değişimleri alçak ve yüksek basınç merkezlerinin belirlenmesinde yardımcı olmaktadır.

Eşit sıcaklık değerlerini birleştiren eğrilere izoterm denir. Özellikle standart basınç seviye haritalarında analiz edilirler. Genel olarak izotermler yer ve yüksek seviye haritalarında yatay sıcaklık değişimlerinin belirlenebilmesi amacıyla kullanılırlar. İzoterm değerlerinin yüksekliği sıcak, düşüklüğü ise soğuk havanın varlığı ile ilgilidir. İzoterm eğrilerinin birbirine çok yakın oluşu rüzgâr hızının artışına veya cephe oluşumlarının varlığına işaret eder.

Alçak basınç merkezinin genel hava durumu;
• Bulutluluk: Yer seviyesinde tropopoza kadar bulut oluşumu gerçekleşebilir.
• Yağış: Genellikle hafif veya orta şiddetli devamlı yağışlar görülür. Ancak havanın kararsız olduğu durumlarda şiddetli sağanak yağış ve oraj görülür.
• Görüş: Yağış anında görüş kötü iken yağış dışında iyidir.
• Rüzgâr: Rüzgâr şiddeti izobarlar arasındaki basınç değişimine bağlıdır. Ancak rüzgâr genellikle şiddetlidir.

Yüksek basınç merkezinin genel hava durumu;
• Bulutluluk: Havanın yukarı seviyelerden yer seviyesine doğru çökmesi sonucunda ortaya çıkan ısınma bulut oluşumunu engeller.
• Yağış: Yoktur.
• Görüş: Yazın puslu kışın ise sisli şartlar nedeniyle görüş kısıtlıdır.
• Rüzgâr: Hafif şiddetlidir.

Sıcak cephenin özellikleri;
• Yağış: Yağışlar cephe önünde ve gerisinde meydana gelirler. Havanın kararlı bir yapıya sahip olması nedeniyle yağışlar kar, yağmur ve çisenti şeklindedir ve yağışlar çoğu kez Altostratus (As) bulutları ile başlar.
• Bulutluluk: Cephe önünde yaklaşık 900-1000 mil önünde görülen Cirrus (Ci) bulutları cephe gelişinin habercisidir. Ci bulutlarını Cirrostraus (Cs), Altostratus (As), Altocumulus (Ac), Nimbostratus (Ns) ve Stratus (St) bulutları takip eder.
• Sıcaklık: Cephe önünde düşük, cephe gerisinde ise yüksektir.
• Rüzgârlar: Cephe önünde güneydoğulu, cephe gerisinde ise batılıdır.
• Görüş: Cephe önünde yağıştan, cephe gerisinde ise sisten dolayı düşüktür.