METEOROLOJİK HADİSELER

Meteorlar: Bulutların dışında, atmosferde veya yeryüzünde meydana gelen her türlü yağış hadiselerine, havada serbest duran veya yere ulaşan her çeşit sıvı veya katı parçacıklara, esas itibariyle optik veya elektrik özelliklere sahip olayların tümüne birden meteor denir.

Hidrometeorlar: Serbest hâlde havada hareketsiz duran veya atmosferden aşağı doğru düşen, rüzgâr tarafından yeryüzünden yukarıya doğru kaldırılan, yeryüzünde cisimler üzerinde toplanan katı ve sulu parçacıklara sahip meteorlara denir.

Taşıma Kuvveti: Aerodinamik kuvvetin hava hızına dik bileşenine denir.

Sürükleme Kuvveti: Aerodinamik kuvvetin hava hızına paralel bileşenine denir.

Buzlanmanın uçağın sürat, basınç gibi ölçüm noktalarında ya da radyo anteni üzerinde gerçekleşmesi durumunda uçağın mevcut hızı, yerden yüksekliği gibi önemli konularda pilota yanlış bilgi ulaşmasına ya da pilotun yer ile iletişiminin kaybolmasına neden olabilmektedir. Bu durum uçuş emniyeti açısından oldukça sakıncalıdır. Ayrıca buzlanma uçağın hareketli kontrol yüzeylerinde meydana geldiği taktirde bu yüzeylerin hareketleri kısıtlanabilmekte ve pilotun uçağı kontrolü zorlaşmaktadır.

Sulu olmayan katı parçacıkların toplanmasından meydana gelen bir meteor grubudur. Bu parçacıklar atmosferde serbest bulundukları gibi, rüzgâr tarafından da yerden kaldırılabilirler. Duman, toz, kum fırtınası gibi olaylar bu sınıf içerisinde yer almaktadır.

Halk arasında hava boşluğu olarak bilinen türbülans kabaca hava akımlarının düzensizliği olarak açıklanabilir. Türbülansın sebebi ani, küçük ölçekli rüzgârın hızı ve yönündeki değişmelerdir. Öndeki uçağın ardında kalan düzensiz hava akımı veya sert yüksek bir yamacın iki yanında bulunan havanın alçak ve yüksek basınç etkisi ile düzensiz akım sebebiyle oluşan düzensiz hava akımı yani türbülans ortaya çıkmaktadır. Türbülans, uçuş sırasında az miktarda ani irtifa kayıpları veya sarsıntı olarak hissedilir.

Bir objenin diğeri üzerindeki hareketi sırasında sürtünme meydana gelir, aynı durum iki hava kütlesi diğer bir obje arasında da geçerlidir ve bu sürtünme hava kütleleri arasında girdaplardan oluşan karışıklık alanı oluşturarak windsheara sebep olur. Alçak irtifalarda meydana gelen windshear uçuş emniyetini olumsuz şekilde etkilemektedir. Havalimanları etrafında gerçekleşen windshearlar alçak irtifada bulunan ve düşük hızla alçalmakta olan uçağın ani irtifa kaybetmesine sebep olarak düşmesine sebep olabilmektedir. Havacılık tarihi boyunca pek çok ölümlü kazanın sebebi olarak windshearlar görülmektedir.

Yukarı troposferde veya aşağı stratosferde yarı yatay bir eksen boyunca oluşan kuvvetli dikine ya da yatay rüzgâr kesmesi ile karakterize edilen kuvvetli ve dar bir hava akımıdır. Havacılık açısından özellikle jet akışı olan bir bölgede uçuş düzenlerken bu akımın içerisinde hava akımıyla aynı yönde uçuş düzenlemek uçuş süresini kısaltarak yakıt tüketimini düşüreceği gibi tersi bir durumda uçak için yakıt kritiği gibi istenmeyen durumlar oluşturacağından mutlaka dikkate alınması gereken bir etmendir. Özellikle okyanus aşırı uçuşlarda uçuş süresi uzun olduğundan elde edilecek kazancın daha yüksek olması sebebiyle uçuşlar jet akışı koridorlarına yaklaşılarak planlanır ve böylelikle uçuş süresinden ve yakıttan tasarruf edilmektedir.

Volkanik kül 1980’lerin başına kadar uçuş için ciddi bir tehdit olarak görülmemiştir. Ancak 1980’lerin başından bu yana volkanik patlamaların yarattığı kül bulutu sebebiyle gerçekleşen kazalar ve uçuşu tehlikeye sokan olaylar sebebiyle volkanik hareketler de bir tehdit olarak görülmektedir. Rüzgârla birlikte yayılan volkanik kül bulutu uçakların motorlarındaki oksijen yanmasını engellemekte ve kül partikülleri motora ciddi zararlar vermektedir. Bu sebeple uçuş sırasında uçağın motorlarının durması söz konusudur. Ayrıca küller kokpit camlarına yapışabilir ve uçak bulutu terk ettiği zaman, pilotun dışarıyı görmesini engellemektedir.

Güneş ve Ay ışıklarının yansıması, kırılması ve tekrar yansıması sonucunda meydana gelen olaylara denir. Hale, serap, gökkuşağı gibi olaylar bu sınıf içerisinde yer almaktadır. Photometeorlar uçuş operasyonlarına büyük olumsuz etkisi olmayan meteorolojik hadiselerdir.

Hale, atmosferde bulunan buz sisi ve buz kristallerinden ışığın yansıması ve kırılması neticesinde ortaya çıkan ışık saçan sütunlar, kavisler ve daireler şeklinde görünürler. Güneş ışıklarının kırılması ile meydana gelen hale farklı renklerde olabilirken Ay ışığından meydana gelen hale olayının hepsi beyazdır. Hale olayı görsel güzelliği olan bir olay olmakla birlikte havacılık emniyetini olumsuz etkilememektedir. Diğer yandan bu tip meteorolojik olaylar sportif havacılık faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinde motivasyon kaynağı olmaktadır.

Uzak objelerin kararlı veya dalgalı, tek veya çok, dik veya kıvrımlı, büyük veya küçük görülmesine sebep olan optik bir olaydır. Serap içinde görülen cisimler bazen ufka nazaran gerçekte olduğundan çok yüksek veya alçak bir yerde görünür. Bu fark 10° içinde değişir. Serap yeryüzü sıcaklığının hava sıcaklığından oldukça farklı olduğu zamanlar görülür. Serap kuvvetli ısınmış su yüzeyleri, toprak, kum veya yollar üzerinde veya soğuk deniz yüzeyleri üzerinde meydana gelir.

Serap ile ufkun altında veya dağların arkasında bulunan cisimler görünür hâle gelebilir. Diğer yandan normal şartlar altında görülebilir cisimler gözden kaybolabilir. Bu durum uzak mesafedeki cisimlerin varlığı ya da yokluğunun önemli olduğu tipte araç kullanan (uçak veya yüksek hızlı otomobil) kişiler için önemlidir. Hava aracı kullanan bir pilot kalkıştan önce pist üzerinde gerçekte olmayan bir cisim görebilir ya da var olan bir cismi görmeyebilir. Bu durum pilotun dikkatinin dağılmasına sebep olmamalıdır. Pilot serap hadisesinin gerçekleşebileceğini bilmeli ve gözlemini buna göre yapmalıdır.

Elektrometeorlar, Atmosferdeki elektriğin görünür veya duyulur bir şekil almasına denir. Oraj, şimşek, gök gürültüsü ve kutup aurorası gibi olaylar bu sınıf içerisinde yer almaktadır. Elektrometeorlar havacılık faaliyetleri açısından oldukça önemlidir. Uçakların elektrometeorların bulunduğu bölgeden kaçınması gerektiği için özellikle havaalimanı çevresinde gerçekleşen elektrometeorlar uçuşların gecikmesine veya ertelenmesine sebep olabilmektedir.

Şimşek, bir bulut içinde veya bazen de yer veya dağlar üzerindeki yüksek araziden husule gelen ani elektrik boşalması ile ortaya çıkan bir aydınlıktır. Üç tip şimşek bulunmaktadır. Bunlar, yer boşalmaları, bulut boşalmaları ve hava boşalmalarıdır.

Üç tip şimşek bulunmaktadır. Bunlar, yer boşalmaları, bulut boşalmaları ve hava boşalmalarıdır.
Yer boşalmaları; halk arasında yıldırım olarak bilinirler. Şimşek yer ile bulut arasında meydana gelir ve zikzaklı bir yol çizerek aşağı doğru iner.
Bulut boşalmaları; oraj bulutu içinde meydana gelir ve genellikle görünmeyen dağınık bir aydınlık meydana getirir.
Hava boşalmaları; havada yılan kavisi gibi bir yol izler ve yere çarpmaksızın doğrudan havaya geçer.

Oraj Bir ışık parlaması (şimşek) ile görülebilir hâle gelen ve kuvvetli veya gürültülü bir ses (gök gürültüsü) ile birlikte meydana gelen ani elektrik boşalmasıdır. Orajlar, konvektif bulutlar  ile ilgili olup, genellikle yağışla birlikte meydana gelir ve bu yağış yeryüzüne ulaştığı zaman sağanak, kar, kar paleti, buz paleti veya dolu hâlini alır.

Orajlar uçuş için tehlikeli hava hadiseleridir. Bu tehlikeler güçlü rüzgârlar, şiddetli buzlanma ve türbülans, şiddetli yağmur, şimşek, tehlikeli windshear ve hatta dolu ve tornadoları kapsar. Orta şiddetli bir oraj tarafından salıverilen gizli ısı, 400 kiloton’luk bir nükleer patlamanın enerjisine eşdeğerdir. Bu sebeple pilotlar uçuş sırasında orajdan kaçınırlar. Özellikle havalimanı etrafında meydana gelen oraj hadiseleri havalimanı aktivitelerinin aksamasına ve uçuşların gecikmesine sebep olmaktadır. Yüksek irtifalarda gerçekleşen oraj hadiseleri ise meteoroloji bilgisi olarak uçuş planlamacılarına gelir ve mümkün ise uçuş yolunda değişiklik yapılır ya da pilot bilgilendirilir ilgili hava sahasına gelindiğinde pilot orajdan kaçınma yapar.

Yüksek atmosferde yay, şerit veya perde şeklinde görülen bir ışık olayıdır Kutup aurorası Güneşte meydana gelen manyetik fırtınaların dünyaya ulaşması ile yüksek atmosferdeki nadir gazlar üzerinde yansımasıyla oluşur. Bu parçacıklar Dünya’nın manyetik alanı sebebiyle bir düzene girer bu sebeple daha çok kutuplara yakın bölgelerde görülürler. Güneş yüzeyindeki manyetik patlamalar çok yüksek elektromanyetik dalgalara sebep olurlarsa auroraların görülmesi daha güneylere inebilir.