METEOROLOJİK GÖRÜŞ MESAFESİ VE GÖRÜŞ MESAFESİNİ KISITLAYAN FAKTÖRLER

Havacılıkta görüş mesafesi; belirli bir karaktere sahip bir cismin çıplak gözle görülüp teşhis edilebileceği veya gece rasatlarında, genel aydınlatma gün ışığı seviyesine çıkarılmış olsaydı, aynı cismin görülüp teşhis edilebileceği en uzak mesafe olarak tanımlanır ve aynı zamanda rüyet ismi ile de anılır.

Yatay görüş mesafesi, gözlem noktası ile referans alınan noktalar arasındaki mesafeler dikkate alınarak elde edilen ölçüm değeridir.

Yatay görüş mesafesi ölçümleri, gözlemci veya meteoroloji istasyonuna kurulan tam otomatik sistemler yardımıyla ölçülmektedir.

10 km’lik alan için hazırlanan diyagramlara yakın görüş diyagramları, 50 km’lik alan için hazırlanan diyagramlara ise uzak görüş diyagramları adı verilir.

METAR VE SPECI: METAR saatlik veya yarım saatlik aralıklar ile yayınlanan havacılık amaçlı rutin hava durumu raporudur. METAR havacılık amaçlı rutin hava raporudur ve rapor bilgileri uçuş öncesi veya uçuş sırasında kullanılmaktadır. SPECI ise yine havacılık amaçlı özel bir hava durumu raporu olup; görüş, rüzgâr veya ekstramum bozulmalar gibi hava koşullarının kötüleşmesi veya iyileşmesi durumu ile ilgilidir.

İşbâ Sıcaklığı (Çiy Noktası Sıcaklığı - Dewpoint): Havadaki nem miktarı sabit kabul edilip havanın %100’lük nisbi neme ulaşması için soğutulması gereken en düşük sıcaklıktır.

Pistin orta çizgisinde bulunan uçaktaki pilotun, pist orta çizgisini veya pist işaretleri ve ışıklarını tanıyıp görebildiği mesafe “Pist Görüş Mesafesi” olarak tanımlanmaktadır.

METAR raporlarında  yer görüş mesafesi bölümü içinde kullanılan hâkim görüş, belirli kıstaslara bağlı olarak rapora ilave edilen minimum görüş ve pist görüş mesafesi bölümleri yer almaktadır.

Dikine görüş, karartıcı bir ortamda görülebilen en uzak mesafedir. Bulut gözlemleri şiddetli kar yağışı, sis, kum/toz fırtınası ve bazı kötü hava şartları nedeniyle yapılamadığında bulut taban yüksekliği yerine dikine görüş terimi meteorolojik raporlarda kullanılır. Dikine görüş (Vertical Visibility) METAR raporlarında VV harflerinden sonra feet cinsinden verilir.

Uçuş sırasında kullanılan görüş mesafeleri olarak; uçuş görüş mesafesi, yatay görüş, meyil görüşü ve aşağı doğru görüşün verildiği dikey görüş değerleri kullanılır.

Uçuş görüş mesafesi (Flight Visibility), uçuş anında pilot kabininden ileriye doğru görülebilen ortalama mesafe olarak tanımlanır.

Yatay görüş (Oblique Visibility) belli bir irtifada bulunan uçağın yerdeki izdüşümü ile pilotun yerde görebileceği en uzak nokta arasındaki mesafedir.

Meyil görüşü (Slant Visibility), uçağın belli bir irtifadaki uçuşu sırasında pilotun yerdeki bir noktayı görebileceği en uzak mesafedir.

Aşağı doğru görüş, (Downward Visibility) belli bir irtifada bulunan uçağın yerle arasındaki görüş değeridir.

1. Su damlacıklarından oluşan görüş kısıtlayıcı meteorolojik olaylar: bulut, sis, yağmur vb.
2. Katı parçacıklardan oluşan görüş kısıtlayıcı meteorolojik olaylar: kum fırtınası, toz fırtınası, duman vb.
3. Buz parçacıklarından oluşan görüş kısıtlayıcı meteorolojik olaylar: dolu, kar, vb. olarak sıralanabilirler.

Sis, havacılıkta karşılaşılan en önemli ve çetin meteorolojik olaylardan biridir. Yatay ve dikey görüşün önemli ölçüde azalmasına neden olmaktadır.

Sis, meteorolojide görüş mesafesinin 1000 m’nin altında olduğu durum olarak değerlendirilir ve atmosfer içinde asılı bulunan küçük su damlacıkları veya buz kristallerinden oluşur.

Sis oluşumu için en uygun şartlar;

• Hafif yer rüzgârı,
• Yüksek nispi nem ve
• Bol miktarda yoğunlaşma zerrecikleridir.

Sis görüş mesafesini kısıtlama durumuna bağlı olarak üç sınıfa ayrılır. Bunlar; Kuvvetli sis: Görüş mesafesinin 200 metrenin altında olduğu durumda oluşur. Tabii sis: Görüşün 200 metre ile 500 metre arasında olduğu durumda oluşur. Hafif sis: Görüşün 500 metre ile 1000 metre arasında olduğu durumda oluşur.

Sisler oluşum nedenlerine bağlı olarak nasıl sınıflandırılırlar?

Radyasyon sisinin oluşabilmesi için;

• Açık gökyüzüne,
• Yüksek nispi neme ve
• Hafif yer rüzgârına ihtiyaç vardır.

Radyasyon sisi, yüksek basınç, yüksek basınç sırtı veya sakin bölgelerin etkili olduğu karalar üzerinde kış ve sonbahar aylarında gece ve sabahın erken saatlerinde oluşmaktadır.

Nispi Nem: Belirli bir sıcaklıkta, havanın içindeki subuharı miktarının havanın taşıyabileceği maksimum su buharı miktarına oranıdır.

Yüksek Basınç (Y): Çevresine nazaran basıncın yüksek olduğu bölgedir. En yüksek basınç değeri bu bölgenin merkezinde görülür.

Yüksek Basınç Sırtı: Yüksek basınç merkezini çevreleyen izobarların dışarıya doğru yapmış oldukları çıkıntıya Yüksek Basınç Sırtı denir.

Sakin Bölge: İki alçak ve iki yüksek basınç merkezleri arasında kalan nötr sahaya denir.

• Gün içinde hava sıcaklığının, çiy noktası sıcaklığının üzerindeki bir değere ulaşması sisi oluşturan küçük su damlacıklarının buharlaşmasına ve sisin dağılmasına neden olur.
• Radyasyon sisini oluşturan rüzgâr değerinin limit değerleri aşması ise ya sisin dağılmasına ya da sisin yükselerek stratus bulutlarına dönüşmesini sağlar.
• Gökyüzünün bulutlarla kaplanması, yeryüzünün soğumasını engelleyerek yeryüzü sıcaklığının çiy noktası sıcaklığı değerinin üzerindeki bir değere ulaşmasını sağlar ve yoğunlaşmanın gerçekleşmesini engeller.
• Yatay olarak nemli hava kütlesinin kuru bir hava kütlesi ile yer değiştirmesi sis oluşumunu engeller.

Sıcak ve nemli havanın soğuk bir yüzey üzerinde hareket etmesi sonucunda havanın alt tabakası soğur ve yoğunlaşarak sisi meydana getirir. Kıyı kesimlerde ve denizler üzerinde oluşur. Adveksiyon sisinin oluşması için;

• 15 knota kadar olan rüzgâr hızına,
• Yüksek nispi neme ve
• Soğuk bir yüzeye ihtiyaç vardır

Yamaç (Orografik ) Sisi Nemli havanın bir dağ yamacı boyunca yukarıya doğru tırmanması sonucunda meydana gelir. Hava eğik yüzey boyunca yükselirken genişleyerek soğur ve yoğunlaşarak yamaç sisini oluşturur.

Hava sıcaklığı -30 ° C’nin altına indiği durumlarda su buharı süblimleşerek buz kristallerine dönüşür. Oluşan bu sise buz kristali sisi veya buz sisi denilir

Cephe sisi, sıcak cephe yüzeyinin altındaki soğuk hava içinde meydana gelir.

Sıcak Cephe: Hareket hâlindeki sıcak hava kütlesinin, etrafını saran soğuk hava kütlesi üzerindeki hareketi sonucunda oluşurlar. Bu durumda sıcak hava kütlesi ile soğuk hava kütlesi arasında meydana gelen hatta sıcak cephe denir

Buhar Sisi Soğuk havanın nispeten sıcak bir su yüzeyi boyunca hareketi sonucunda suyun az miktarda buharlaşması üstteki havanın yoğunlaşarak sisi oluşturmasına neden olur. Buhar sisi, deniz yüzeyinden duman gibi yükseldiği için deniz dumanı olarak da isimlendirilir.

Havadaki su zerreleri veya buz kristalleri nedeniyle görüş mesafesinin azalması olayına pus denir. Pus içinde görüş 5000 metre’den azdır. Nispi nem ise %95’ten fazladır.

İnce toz, toz zerreleri gibi katı parçacıklar atmosfer içinde normal olarak oldukça dağınık hâlde bulunurlar. Ancak çeşitli atmosferik koşullar nedeniyle bu maddeler yere yakın sınırlı bir tabaka içinde toplanırlar. Bunun sonucunda ortaya çıkan görüş kısıtlayıcı olaya toz pusu denir.

Kararlı Hava: Etrafını saran hava kütlesinden daha düşük sıcaklığa sahip ve dikey olarak yükselme eğiliminde olmayan hava kütlesidir.

Duman, yanma sonucunda ortaya çıkan katı parçacıklardan oluşur. Genellikle havanın kararlı olduğu durumlarda görüşü kısıtlar.

• Radyasyon sisinin sıklıkla oluştuğu havalimanlarında, sisin günün hangi saatinde ve hangi sıcaklıklarda oluşacağını tahmin etmek için önceki günlere ait sıcaklık değişimlerinin incelenmesi gerekmektedir.
• Hava trafik kontrolörlerine, pilota ve uçak operasyonlarını planlayan kişilere yardımcı olmak için gün içinde havalimanında sıcaklık ve işbâ sıcaklığının değişiminin izlenerek radyasyon sisinin başlangıç saatinin tahmin edilmesi gerekmektedir.
• Eğitim uçuşu gibi lokal uçuş operasyonlarının yapıldığı alanlarda sis içinde uçuş yapmak oldukça risklidir. Radyasyon sisi gün içinde yeryüzünün ısınması ile birlikte yaklaşık öğleden sonra dağılacağı için lokal uçuş planlamalarının buna göre yapılması gerekmektedir.
• Sis koşullarında havalimanından kalkacak uçakların planlaması yapılırken uçağın varış zamanı olarak güneş ısınmasının en fazla olacağı öğleden sonra saatleri seçilmeli ve ayrıca uçuşta gerçekleşebilecek gecikmeler tahmin edilerek ek yakıt taşınması sağlanmalıdır.

• Ekipler ve hava trafik kontrolörleri görüşün kısıtlı olduğu operasyonlarda durumsal farkındalık kaybının yaşanıp pistte bir kazanın oluşmaması için son derece dikkatli olmalıdırlar.
• Sis olayının sıklıkla yaşandığı havalimanlarında, havalimanı kapasitesini arttırabilmek için havalimanında bulunan servis sağlayıcı ekipmanları bir araya getirecek şekilde düzenlemeler yapılması, iş birlikçi kararlar verilmesi ve koordineli bir şekilde çalışılması gerekmektedir.
•  Uçuş ekipleri, görüşün düşük olduğu şartlarda gerçekleştirilecek uçuşlarda uçuşun gecikebileceği durumunu tahmin ederek ilave yakıt taşımalıdırlar.