METEOROLOJİ I - Deneme Sınavı - 7

Yer rüzgârları, yer seviyesine yakın esen rüzgârların genel ismidir. Coriolis kuvvet ile basınç gradyanı kuvvetinin dengesinden doğan rüzgâra jeostrofik rüzgâr denir. Merkezcil kuvvet, coriolis kuvveti ve basınç gradyanı kuvvetlerinin dengesinden doğan rüzgâra gradyan rüzgâr denir. Isı farklılıklarının neden olduğu rüzgârlara genel bir ifadeyle termal rüzgârlar denir. Verilen özellikler ticaret rüzgârına aittir. Bu rüzgârlar yeni dünyayı arayan gemicilerin okyanus üzerinde rotalarının düz kalmasına yardımcı olduğu için ticaret rüzgârları adını almıştır. Doğru cevap D’dir.

Serbest hâlde havada hareketsiz duran veya atmosferden aşağı doğru düşen, rüzgâr tarafından yeryüzünden yukarıya doğru kaldırılan, yeryüzünde cisimler üzerinde toplanan katı ve sulu parçacıklara sahip meteorlara denir. Yağmur, kar yağışı başta olmak üzere sis, pus, ve çiy gibi olaylar bu sınıf içerisinde yer almaktadır. Doğru cevap B'dir.

Sürükleme Kuvveti: Aerodinamik kuvvetin hava hızına paralel bileşenine denir. Doğru cevap D'dir.

Sulu olmayan katı parçacıkların toplanmasından meydana gelen bir meteor grubudur. Bu parçacıklar atmosferde serbest bulundukları gibi, rüzgâr tarafından da yerden kaldırılabilirler. Duman, toz, kum fırtınası gibi olaylar bu sınıf içerisinde yer almaktadır. Doğru cevap A'dır.

Bir objenin diğeri üzerindeki hareketi sırasında sürtünme meydana gelir, aynı durum iki hava kütlesi diğer bir obje arasında da geçerlidir ve bu sürtünme hava kütleleri arasında girdaplardan oluşan karışıklık alanı oluşturarak windsheara sebep olur. Doğru cevap C'dir.

2010 yılında İzlanda’da Bardarbunga Yanardağı’nda gerçekleşen volkanik patlamanın külleri 7000 ila 9000m yüksekliğe ulaşmış ve neredeyse Avrupa’nın tamamına yayılmıştır. Kül bulutları batıda Kanada’nın doğusundan, doğuda Rusya’nın neredeyse tamamına kadar uzanmış, güneyde ise Avrupa’nın tamamını kaplamış hatta İstanbul’u da etkilemiştir. Bu sebeple peş peşe günlerde uçuşlar iptal edilmiştir, ardından Avrupa uçuş- larının tamamına yakınını durdurmuştur. Bu felakette 22 ülkede 17 bin uçuş iptal edilmiş ve çok yüksek miktarda maddi kayıp meydana gelmiştir. Durdurulan uçuşlar yolcuları mağdur etmiş ve hava alanlarında büyük izdihama yol açmıştır. Doğru cevap E'dir.

Güneş ve Ay ışıklarının yansıması, kırılması ve tekrar yansıması sonucunda meydana gelen olaylara denir. Hale, serap, gökkuşağı gibi olaylar bu sınıf içerisinde yer almaktadır. Şimşek bu grupta yer almaz. Doğru cevap D'dir.

Serap ile ufkun altında veya dağların arkasında bulunan cisimler görünür hâle gelebilir. Diğer yandan normal şartlar altında görülebilir cisimler gözden kaybolabilir. Bu durum uzak mesafedeki cisimlerin varlığı ya da yokluğunun önemli olduğu tipte araç kullanan (uçak veya yüksek hızlı otomobil) kişiler için önemlidir. Hava aracı kullanan bir pilot kalkıştan önce pist üzerinde gerçekte olmayan bir cisim görebilir ya da var olan bir cismi görmeyebilir. Bu durum pilotun dikkatinin dağılmasına sebep olmamalıdır. Doğru B'dir.

Atmosferdeki elektriğin görünür veya duyulur bir şekil almasına denir. Oraj, şimşek, gök gürültüsü ve kutup aurorası gibi olaylar bu sınıf (elektrometeorlar) içerisinde yer almaktadır. Gökkuşağı bu grubun dışındadır. Doğru cevap C'dir.

Şimşeklerin uçaklar üzerinde yaratabileceği hasarları önlemek için yalıtılmış, koruyucu teller kullanılmaktadır. Özel olarak topraklanan bu teller yardımıyla yıldırımın etkileri azaltılmaktadır. Ayrıca uçak üzerinde olu- şan statik elektriğin atılması için de kanatların arka kısmında ‘static discharger’ adı verilen özel püskül şeklinde çıkıntılar bulunmaktadır. Şimşek düştüğünde gövdenin ağırlıklı olarak yüksek iletkenliğe sahip alüminyumdan imal edilmesi nedeniyle elektrik yükü static discharger yardımı ile uçaktan atılabilmektedir. Böylece zarar en aza indirilir. Diğer kullanılan bir metot ise kısa süreli akım kayıplarına dayanacak uçuş aletleri imal etmektir. Böylece yıldırım düşmesine karşı elektronik aletlerin güçlendirilmesi planlanır. D seçeneği alınan önlemler arasında yer almaz. Doğru cevap D'dir.

Orajlar oluşumlarını destekleyen her tür hava şartında gelişebilirler. Yani uygun meteorolojik koşullar oluştuğu durumda kış ya da yaz mevsiminde oraj oluşabilmektedir. Bazı tropikal bölgelerde tüm yıl boyunca oraj gerçekleşmektedir. Oraj oluşumu için gereken temel faktörler nem, kararsız hava ve bazı kaldırma hareketleridir.

Meteoroloji istasyonlarında gözlemci tarafından ihtiyaç duyulan alanlarda kullanılmak üzere belirli zaman aralıklarında çeşitli yönlere ait yatay görüş ölçümleri gerçekleştirilir. Yatay görüş mesafesi, gözlem noktası ile referans alınan noktalar arasındaki mesafeler dikkate alınarak elde edilen ölçüm değeridir.

METAR havacılık amaçlı rutin hava raporudur ve rapor bilgileri uçuş öncesi veya uçuş sırasında kullanılmaktadır. Ulusal ve uluslararası tüm havacılık sektörü için meteorolojik bilgi kaynağını oluşturur. Pilotlar kalkış, varış ve yedek havalimanlarına ait meteorolojik bilgileri bu raporlardan elde etmektedirler. METAR, uluslararası havalimanlarında yarım saatlik, ulusal havalimanlarında ise saatlik olarak hazırlanıp yayınlanmaktadır.

Dikine görüş, karartıcı bir ortamda görülebilen en uzak mesafedir. Dikine görüş öl- çümlerinde Şekil 6.3’te görüldüğü üzere hidrojen gazı doldurulmuş, yükselme hızı belirli, 10 gr’lık bir balon kullanılır. Balonun sis vs. içinde kaybolma süresi tespit edilir ve buna bağlı olarak dikine görüş mesafesi hesaplanır.

Meteorolojik ölçümler, yer seviyesinde yatay olarak yapılmaktadır. Ölçülen bu değerler belirli irtifalardaki görüş hakkında yeterli bilgi vermez ve bunların yerine Şekil 6.4’te gö- rüldüğü üzere uçuş görüş mesafesi, yatay görüş, meyil görüşü ve aşağı doğru görüşün verildiği dikey görüş değerleri kullanılır.

Çeşitli meteorolojik olaylar görüşü kısıtlamaktadırlar. Fakat hiçbirisi sisin yol açtığı yaygın ve devamlı kötü görüş şartları kadar problem yaratmaz. Sis, havacılıkta karşılaşılan en önemli ve çetin meteorolojik olaylardan biridir. Yatay ve dikey görüşün önemli ölçüde azalmasına neden olmaktadır. Görüşün azalması hava ulaşımında uçuşların aksamasına, iptal edilmesine ve kazalara neden olabilmektedir. Yer seviyesinde oluşması nedeniyle, kalkış ve inişler sırasında önemli tehlikeler yaratırlar.

Bulutlar taban yüksekliklerine bağlı olarak üç grupta incelenmektedirler. Bu gruplar;
• Alçak Seviye Bulutları,
• Orta Seviye Bulutları ve
• Yüksek Seviye Bulutlarıdır.
Alçak, orta ve yüksek seviye bulutlarının taban yükseklikleri bulundukları enlemlere göre değişiklik göstermektedir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Stratus (St): Su damlacıklarından oluşmuştur. Dikey gelişimi az olup yatayda geniş alanları kaplayan tabaka bulutudur. Stratus bulutu genellikle en düşük bulut taban yüksekliğine sahiptir. Oluşumu yüzeyden başlamaz fakat alçak tepeleri içine alır. Bu nedenle bulut uçuşuna elverişli değildir. Sisle birleştiği zaman Aletli Uçuş Kurallarına (IFR:Instrument Flight Rules) göre sürdürülen uçuşlar için bazı problemler meydana getirir. Taban yükseklikleri bilinmeden ve altimetre ayarı yapılmadan bu bulutlar içinden alçalmak tehlikelidir.

Stratus bulutlarının özellikleri ise şu şekilde maddeler hâlinde verilebilir:
1. Devamlı (parçalar halinde değil bir bütün meydana getiren) bulutlar şeklindedir.
2. Dikey kalınlığı, bir kaç yüz feet ile 1.000-1.500 feet arasında değişir.
3. Görüş, bulut altında çisenti veya sis yoksa ortadır. Bulut içinde 10-30 metre arasındadır.
4. Bulut içinde ve altında hafif türbülans vardır.
5. Bazı durumlarda bulut içinde hafiften orta şiddete kadar buzlanma ile karşılaşılabilir. Bulut üstüne çıkarak buzlanma önlenebilir.
6. Stratus bulutunun karakteristik yağışı çisentidir. Bunun dışında donan çisenti veya kar greni yağışları da görülebilir.

Doğru yanıt C seçeneğidir.

Nimbostratus bulutları yer ile 6500 feet arasında oluşurlar. 10.000 ila 15.000 arasında oluşmuş ise Altostratus bulutları ile birlesmiş hâlde bulunabilirler. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Nispi Nem: Belirli bir sıcaklıkta, havanın içindeki subuharı miktarının havanın taşıyabileceği maksimum su buharı miktarına oranıdır.