METEOROLOJİ I - Deneme Sınavı - 15

Meteorolojik bilgi: Mevcut veya beklenen meteorolojik durumlarla ilgili olarak yapılan
rapor, analiz, tahmin gibi her türlü yazılı veya sözlü ifadedir. Tahmin kartı (Prognostic chart): Hava sahasının bir bölümü veya belirlenmiş bir yüzeyin, belirli bir zaman veya zaman aralığında, belirli meteorolojik eleman veya elemanların grafiksel olarak gösterilmiş şeklidir. Rasat (Gözlem): Bir veya birden çok meteorolojik unsurun değerlendirilmesidir. Konsültasyon: Uçuş faaliyetleri ile ilgili mevcut ve/veya beklenen meteorolojik durumların bir meteorolojist veya konusunda uzman kişiler arasında tartışılmasıdır. Tartışma soru-cevap yöntemini de kapsar. Yukarıda verilen tanım Brifing'e aittir. Brifing: Mevcut ve/veya beklenen meteorolojik şartların sözlü olarak anlatımıdır ve Doğru seçenek E'dir.

A seçeneğindeki tanım Uçak gözlemini, C seçeneğindeki tanım Uluslararası hava yolları volkan gözlemini, D seçeneğindeki tanım VOLMET'i ve E seçeneğindeki tanım ise hakim rüyet'i vermektedir. Bu sebeple doğru seçenek B'dir.

Meteoroloji insanlığın ilk çağlarından başlamaktadır. Meteorolojinin Milattan Önce (M.Ö.) 3000’li yıllarda Hindistan’da ortaya çıktığını eski Hint metinlerinden öğrenmekteyiz. İnsanlar bu çağlarda bulut şekilleri, yağmur ve iklimlerin değişiminin dünyanın güneş çevresinde dönmesinden oluştuğunu tartışmışlardır. Doğru yanıt C Hindistan'dır.

1667 yılında rüzgârın yönünün ölçülmesi için kullanılan ilk anemometre Robert Hooke
tarafından icat edilmiştir.  18. yüzyıla gelindiğindeyse 1724 yılında Gabriel Fahrenheit civalı termometreyi geliştirmiştir. 1742 yılında Anders Celcius Celcius ölçeğini geliştirmiştir. Bu ölçek günümüzde kullandığımız santigrat ölçeğine çok yakındır. 1780’li yıllarda Gorace de Saussure tarafından higrometre (nemölçer) icat edilmiştir. 1787 yılında Jacques Charles havanın hacmi ile sıcaklık ilişkisini ortaya koymuştur. Doğru cevap A Gabriel Fahrenheit'tir.

1873 yılında Viyana’da toplanan Uluslararası Meteoroloji Kongresi’ne Osmanlı Devleti de çağrılmıştır. Bu kongre sonucunda bir meteoroloji ağının kurulmasına karar verilmiştir. Bu ağ kapsamında Osmanlı Devleti de meteorolojik gözlem yapılacak yerleri belirlemiştir. Bu şehirler; İstanbul, İzmir, Beyrut, Sinop, Selanik, Avlonya (Arnavutluk’ta bir şehir), Bursa ve Trabzon’dur. Doğru yanıt C Sinop'tur.

İstanbul’daki meteoroloji merkezi Kuruçeşme’de Caferağa Köşkü’nde “Kuvva-i Havaiye Müfettişliği Rasadat-ı Havaiye Müdürlüğü” ismiyle Ağustos 1915’te faaliyete başlamıştır. Sonrasında Almanlar tarafından Edirne, Gelibolu, İzmir, Sevdiköy, Zonguldak, Sinop, Ankara, Eskişehir, Konya, Sivas, Diyarbakır, Adana, Brumana, Beyrut, Kudüs ve Musul’da meteoroloji istasyonları çalışmaya başlamış ve Almanlar tarafından yetiştirilen Osmanlı Yedek Subayları bu istasyonlarda görev almışlardır.

Cumhuriyet kurulduğunda meteoroloji alanında kalan tek birim Kandilli Rasathanesi’dir. Türkiye’de meteorolojik hizmetlerin tek elden yürütülmesi çalışmaları 1936 yılında ele alınmıştır. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Direktörlüğünün kurulması için oluşturulan komisyon, 11 Şubat 1936’da Bakanlar Kurulu’na bir kanun tasarısı sunmuştur. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Direktörlüğü’nün kurulmasının gerekçeleri Başbakan İsmet İnönü başkanlığında Bakanlar Kurulu’nda görüşülerek kabul edilmiş ve 30 Kasım 1936 tarihinde Başbakanlık Kararlar Müdürlüğü’nün 6/3727 sayılı yazısı ile Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunulmuştur. 27 madde ve 10 geçici maddeden oluşan Devlet Meteoroloji İşleri Umum Müdürlüğü Kuruluş Kanunu 10 Şubat 1937 tarih ve 3127 sayı ile kabul edilmiştir. 

Doğru yanıt A seçeneğinde verilmiştir.

Meteoroloji, iklim biliminden farklı olarak daha kısa süreli olay ve süreçleri incelemektedir. Atmosfer bilimi ise hem meteoroloji hem de iklim bilimini içermektedir. Meteorolojinin en çok bilinen alt dalları:
• Dinamik meteoroloji: Hava ve iklimle ilgili atmosfer hareketlerinin incelenmesidir.
• Fiziksel meteoroloji: Fizik prensip ve yasalarını kullanarak, tüm atmosferik olayları açıklamaya çalışan meteoroloji dalıdır. Bu nedenle bu meteoroloji dalı atmosferin mekanik ve termodinamik özellikleriyle ilgilenir.
• Sinoptik meteoroloji: Gerçekleştiği anda hava durumunu haritalar üzerinde gösteren ve bu haritalardan yararlanarak gelecekteki hava durumunu tahmin eden bir meteoroloji dalıdır.
• Hava analizi ve tahminleri: Belirli bir nokta, bölge ya da ülkede kısa bir zaman dilimi içinde oluşabilecek meteorolojik olayları, gözlem ve çözümlere dayanarak önceden tahmin etmeye çalışmaktır.

Meteorolojinin farklı alt dallarının olmasının yanı sıra farklı endüstriler içinde alt dalları bulunmaktadır. Bu alt dallardan birisi de havacılık meteorolojisidir.

Doğru yanıt C seçeneğinde verilmiştir.

Meteoroloji, atmosferin fiziksel özelliklerini, atmosferdeki kısa süreli süreçleri, olayları ve bunlardaki değişimleri, atmosfer ve yeryüzü arasındaki karşılıklı etkileşimleri ile birlikte inceleyen bilim dalıdır. Meteorolojinin yanı sıra bu konuyla ilgili iki bilim dalını da meteorolojiden ayırmak gerekmektedir. Bunlar klimatoloji (iklim bilimi) ve atmosfer bilimidir. İklim bilimini tanımlayacak olursak yeryüzündeki iklimleri, onların kökenini, dağılışlarını ve doğal ortamı şekillendiren bir etmen olarak, rolünü inceleyen bilim dalı olarak tanımlayabiliriz. Atmosfer bilimi dediğimizde ise dünyayı saran atmosferin yapısı, hareketleri ve içerisinde gelişen olaylar ile küresel iklim sisteminin evrimi ve süreçlerini tüm yönleriyle inceleyen uygulamalı bir bilim olarak tanımlandığını görürüz. Bu sebeple doğru yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

Meteoroloji gözlem ofisi: Uçuş bilgi bölgesi (FIR: Flight Information Region) sorumluluğunu alan ülkelerin, sorumlu oldukları FIR içinde meteorolojik hizmet  vermek üzere Meteoroloji Gözlem Ofisi oluşturma zorunluluğu bulunur. Bu nedenle ülkemizde Ankara Esenboğa ve İstanbul Atatürk Havacılık Meteoroloji Ofisleri, “Meteoroloji Gözlem Ofisi” olarak atanmıştır. Doğru yanıt D'dir.

Atmosferin troposfer bölgesi hava olaylarının oluştuğu bölgedir. Bulutlar bu yükselici hareketlerin sonucunda troposferik yüksekliklerde oluşur. Yağmur bulutların oluşmasının bir sonucudur. Ekstrem olaylar, yıldırım, şimşek, fırtına, vb bu hareketlerin sonucunda troposferde meydana gelir. Türbülans, edi hareketleri, rüzgâr bu bölgedeki hava olaylarını belirler. Doğru yanıt A troposferdir.

Güneş kendi enerjisini kendisi üretmektedir ve bu enerjinin en büyük kaynağı çekirdek kısmındaki bu çok yüksek sıcaklığın yanı sıra, kompozisyonun en büyük kısmını oluşturan hidrojen atomudur. Güneş’in yaydığı elektromanyetik radyasyonun kaynağı çekirdeğinde meydana gelen termonükleer tepkimelerdir. Füzyon adı verilen bu nükleer reaksiyonlar, Güneş’te dört hidrojen atomunun birleşerek bir helyum atomuna dönüşmesi sonucunda meydana gelir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Kuru havada %78 oranla en fazla bulunan gaz azot (nitrojen) gazıdır. Oksijen'in bulunma oranı ise %20'dir. Bunun dışındaki gazlar oldukça düşük orandadır. Doğru yanıt C (Azot) Nitrojen'dir.

Troposfer atmosferin yere en yakın tabakasıdır ve özellikle yer yüzeyi ile temas halinde olan en alt tabakaları olmak üzere yer yüzeyinden ısınır. Stratosfer ortalama olarak 10-50 km arasında yer alır. Mezosfer atmosferin 50-85 km arasındaki bölgesini oluşturur. Termosfer yaklaşık olarak 100-200 km arasında yer alır. Termopoz ise 200 km’nin üzerindeki geçiş bölgesidir ve sonunda uzaya karışır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Stratosfer ortalama olarak 10-50 km arasında yer alır. Bu bölgede sıcaklık stratosferin tabanından tepesine (50 km) doğru yükseklikle lineer olarak artar ve 50 km’de maksimuma ulaşır. Sıcaklığın artışının en önemli nedeni bu bölgede bulunan ozon gazı molekülleridir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Mezosfer atmosferin 50-85 km arasındaki bölgesini oluşturur. Atmosferin en düşük sıcaklıklı bölgesidir. Herhangi bir absorblayıcı gazın olmaması bunun temel nedenidir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Termosfer yaklaşık olarak 100-200 km arasında yer alır. Dünya atmosferinin en sıcak bölgesidir. Bu bölgeyi oluşturan hâkim gazlar oksijen atomu ile oksijen molekülüdür. Bölgenin sıcaklığının en yüksek oluşunun nedeni bu gazların 0,1 mm’den çok daha kısa dalga boylu elektromanyetik radyasyonu absorblamasıdır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Uluslararası Standart Atmosfer değerlerine göre Troposfer katmanında yüksekliği 11 kilometre olan bir noktada başlangıç atmosfer sıcaklık değeri -56,50 derecedir. 19 derece troposferde yer seviyesinde görülür. -44,50 derece stratosferde 32. km'den itibaren görülür. -2,50 derece ise stratosfer ve mezosfer katmanlarında görülmektedir. -86,28 derece ise mezosferde 84. km'den itibaren görülmektedir. Doğru yanıt B'dir.

ISA Standart Atmosfer değerlerine göre stratosfer 3 tabaka, troposfer 2 mezosfer ise 3 tabakaya bölünmüştür. Doğru yanıt E seçeneğidir.

ICAO standart atmosfer tablosuna göre yükseklik ile basınç arasında ters orantı söz konusudur. Bir diğer ifade ile yükseklik arttıkça basınç azalır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Dünya’nın atmosferi gezegenimize yer çekimi kuvveti ile bağlı gaz tabakasıdır. Atmosferi oluşturan gazların dağılımı homojen olmayıp yükseklikle değişiklik gösterir. Atmosferin kütlesinin yaklaşık %99’u ilk 30 km içinde bulunur. Ne kadar ince olsa da, atmosfer Dünya yüzeyini ve canlıları Güneş’in zararlı ışınlarından ve Güneş’ten gelen güneş rüzgârı parçacıklarından korur.