METEOROLOJİ I - Deneme Sınavı - 13

Tahmin kartı (Prognostic chart), hava sahasının bir bölümü veya belirlenmiş bir yüzeyin, belirli bir zaman veya zaman aralığında, belirli meteorolojik eleman veya elemanların grafiksel olarak gösterilmiş şeklidir. Tahmin, belirli bir bölgede veya belirli bir hava sahasında, belirlenmiş bir zamanda veya zaman süresince beklenen meteorolojik şartların ifadesidir. Brifing, mevcut ve/veya beklenen meteorolojik şartların sözlü olarak anlatımıdır. Konsültasyon, uçuş faaliyetleri ile ilgili mevcut ve/veya beklenen meteorolojik durumların bir meteorolojist veya konusunda uzman kişiler arasında tartışılmasıdır. Tartışma soru-cevap yöntemini de kapsar. Rasat (Gözlem), bir veya birden çok meteorolojik unsurun değerlendirilmesidir. Doğru cevap D'dir.

Meteoroloji insanlığın ilk çağlarından başlamaktadır. Meteorolojinin Milattan Önce (M.Ö.) 3000’li yıllarda Hindistan’da ortaya çıktığını eski Hint metinlerinden öğrenmekteyiz. İnsanlar bu çağlarda bulut şekilleri, yağmur ve iklimlerin değişiminin dünyanın güneş çevresinde dönmesinden oluştuğunu tartışmışlardır. Doğru cevap D'dir.

1873 yılında Viyana’da toplanan Uluslararası Meteoroloji Kongresi’ne Osmanlı Devleti de çağrılmıştır. Bu kongre sonucunda bir meteoroloji ağının kurulmasına karar verilmiştir. Bu ağ kapsamında Osmanlı Devleti de meteorolojik gözlem yapılacak yerleri belirlemiştir. Bu şehirler; İstanbul, İzmir, Beyrut, Sinop, Selanik, Avlonya (Arnavutluk’ta bir şehir), Bursa ve Trabzon’dur.

Torricelli civalı barometreyi icat etmiştir. Pascal atmosferdeki basıncın yükseklik ile düştüğünü keşfetmiştir. Fahrenheit civalı termometreyi geliştirmiştir. Celcius Celcius ölçeğini geliştirmiştir. Bu ölçek günümüzde kullandığımız santigrat ölçeğine çok yakındır. 1607 yılında Galileo Galilei ilk termometreyi icat etmiştir. Doğru cevap B'dir.

Cumhuriyet kurulduğunda meteoroloji alanında kalan tek birim Kandilli Rasathanesi’dir. Devlet Meteoroloji İşleri Umum Müdürlüğü ise 1937 yılında cumhuriyet kurulduktan sonraki süreçte kurulmuştur. Diğer yandan, 1873 yılında Viyana’da toplanan Uluslararası Meteoroloji Kongresi’nden sonra Osmanlı Devlet'i  bir meteoroloji ağının kurulmasına
karar verilmiştir.  1875 yılında da 16 il merkezinde çalışan telgrafhanelerde ki memurlara da meteorolojik gözlemleri iletme görevi verilmiştir. Fakat bu yapılanma, sonrasında dağılmıştır. Diğer yandan, Osmanlı İmparatorluğu’nun I.Dünya Savaşı’na Almanya ile birlikte girmesiyle beraber Almanya, ihtiyaç duyduğu yerlerde meteoroloji istasyonlarının kurulmasını istemiştir. Savaşla beraber sabit balonlar ve uçakların da aktif olarak kullanılması bir meteoroloji teşkilatının kurulması gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Bu teşkilatı kurma görevi Alman Meteoroloji Enstitüsü Teşkilatı Genel Merkezi Başkanı Hans Hergesell tarafından Prof. Dr. Weickmann’a verilmiştir. Öte yandan,  İstanbul’daki meteoroloji merkezi Kuruçeşme’de Caferağa Köşkü’nde “Kuvva-i Havaiye Müfettişliği Rasadat-ı Havaiye Müdürlüğü” ismiyle Ağustos 1915’te faaliyete başlamıştır. Savaşın sonunda meteoroloji istasyonlarında görev alan yedek subaylar da terhis edilmiş ve kurulan meteoroloji teşkilatının da görevine son verilmiştir.Doğru cevap A'dır.

Hâkim rüyet, gözle görülen mesafede görülen en iyi görüştür. Yatay dairenin en azından yarısına ulaşan veya aşan ya da havalimanı yüzeyinin en az yarısına ulaşan görüş mesafesidir. Bu alanlar bitişik veya bitişik olmayan sektörleri kapsayabilir. Doğru cevap A'dır.

SIGMET (SIGnificant METeorological information: önemli meteorolojik bilgi)  bilgisi; meteoroloji gözlem ofisleri tarafından yayınlanan, uçuş operasyonlarının
emniyetini etkileyebilecek ve belirli bir rotada hava olaylarının meydana gelmesi veya meydana gelmesinin beklenmesiyle ilgili olan bilgilerdir.  GAMET saha tahmini; ilgili meteoroloji otoriteleri arasında anlaşma sağlanarak belirli bir FIR içindeki düşük seviye uçuşları veya belirlenmiş bir bölge için hazırlanan kısaltılmış ve anlaşılır bir dilde yayınlanan tahmindir. VOLMET, uçuştaki uçaklara verilen meteorolojik bilgidir. OPMET ise uluslararsı bir meteoroloji örgütüdür. Doğru cevap B'dir.

Atmosferde miktarı %1’in altında olan gazlara iz elementleri adı verilir. Bu nitrojen ve oksijenin dışındaki diğer bütün gazları içerir. Bunların bazıları argon, karbondioksit, metan ve benzeri diğer gazlardır. Doğru cevap E’dir.

Sıcaklık yeryüzeyinden yükseldikçe 10 km’ye kadar azalmakta, 10-50 km arasında artmakta, 50 km ile 85 km arasında tekrar azalmakta ve 85-150 km arasında çok hızlı bir şekilde artmakta ve 150 km’nin üzerinde sabit bir şekilde kalmaktadır. Doğru cevap A’dir.

Sıcaklıktaki değişim nedeni ile atmosferin tabakaları çeşitli isimler almaktadır. Ayrıca her tabaka arasında sıcaklığın sabit kaldığı ve kalınlığı 5-10 km arasında değişen bir geçiş tabakası bulunmaktadır. Geçiş tabakaları tropopoz, stratopoz, mezopoz ve termopoz şeklindedir. Doğru cevap E'dir.

Atmosferin yerle 10 km arasında yer alan ve sıcaklığın yerden yükseldikçe lineer olarak azaldığı tabakası troposfer olarak adlandırılır. Troposferin yüksekliği sabit olmayıp enleme göre değişiklik gösterir. Ekvator enlemlerinde 15-18 km’ye kadar yükselir, yüksek enlemlerde ise 8-9 km’e kadar alçalır. Orta enlemlerde ise yaklaşık 10 km civarındadır. Atmosferin en düşük sıcaklıklı bölgesi ise mezosferdir. Doğru cevap E’dir.

Troposfer hava olaylarının oluştuğu bölgedir. Konvektif hareketler yükselici hareketlerdir. Bulutlar bu yükselici hareketlerin sonucunda troposferik yüksekliklerde oluşur. Yağmur bulutların oluşmasının bir sonucudur. Ekstrem olaylar, yıldırım, şimşek, fırtına, vb. bu hareketlerin sonucunda troposferde meydana gelir. Türbülans, edi hareketleri, rüzgâr bu bölgedeki hava olaylarını belirler. Doğru cevap B’dir.

Termosfer yaklaşık olarak 100-200 km arasında yer alır. Dünya atmosferinin en sıcak bölgesidir. Bu bölgeyi oluşturan hâkim gazlar oksijen atomu ile oksijen molekülüdür. Doğru cevap D’dir.

Basıncın yükseklikle değişimini elde etmek için ideal gaz denklemini kullanabiliriz. İdeal gaz denklemi ise P= nTK’dir. Burada n sayısal yoğunluk, k Stefan-Boltzmann sabiti iken T mutlak sıcaklıktır. Doğru cevap B’dir.

Çözümde formülü kullanılır. k= Boltzmann sabiti=1,38x10-23 J/° K  , m= Gazın kg olarak kütlesi, g= Yerçekimi ivmesi= 9,8 m/sn^2’dir. Bir gazın atomik veya moleküler kütlesi o gazın atom/moleküler ağırlığıdır (molar ağırlık = bir molünün gram cinsinden ağırlığı) ve birimi de atomik kütle birimi olup amu ile gösterilir. Bunu M ile gösterelim. Oksijen atomu için bu M=16 amu, oksijen molekülü için M=32 amu, nitrojen (azot) atomu için M=14 amu, helium atomu için M=4 amu, hidrojen atomu için M=1 amu gibi. Gazın kilogram olarak kütlesi ise m=Mxmp ile bulunur. Burada mp protonun kütlesini gösterir ve mp = 1,67x10-27 kg’dır. Sorudaki gaz hava olarak verilmiştir. Havanın atomik kütlesi, Mair= 29 amu’dur. Değerler yerine konularak hesap yapıldığında hava için ölçek yüksekliğinin, H= 8 km olduğu bulunur. Doğru cevap B’dir.

Tabaka 4 strosfer tabakasında bulunup başlangıç jeopotansiyel yüksekliği 47 km’dir. Lapse Rate’ si +0,0’dır. Başlangıç atmosfer yoğunluk değeri 0,0020 kg/m³’tür. Başlangıç atmosfer basınç değeri 110.910 Pa’dır. Doğru cevap D’dir.

Kuru havada bulunan temel gazlar ve oranları: Oksijen (O₂ ) %20,946; Karbondioksit (CO₂ ) 0,036; Argon (Ar) 0,934 Helyum (He) 0,000524; Methan (CH₄ ) 0,00015 olarak sıralanmaktadır. Doğru cevap A’dır.

Atmosferde ilk 100 km'ye kadar havada bulunan nitrojen %78 oranındadır, oksijen ise %21 oranındadır. Burada nitrojen miktarının oksijen miktarına rölatif oranı sabittir ve 4'tür. Doğru cevap A'dır.

Sıcaklık birimi dönüşümlerinde T(°K)=273 + °C ve T(°F)=32+(9/5) °C formülleri kullanılır.. O halde tüm dönüşümler doğrudur. Doğru cevap C'dir.

İki tabaka arasındaki ayrım seviyesi 100 km'dir. Hetereosfer tabakasında gazlar en ağırı en aşağıda olmak üzere sıralanırlar. Son ifade ise doğrudur. Doğru cevap B'dir.