METAFİZİK

Metafizik “Varlığı varlık olmak bakımından” araştıran bilim olarak betimlenir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Metafiziğin asıl amaçlarını şöyle sıralayabiliriz: (i) Varolan veya varolabilen bütün şeyleri kategorilere ayırıp bunlar arasındaki temel ilişkileri ortaya koymak. (ii) Bu kategorilerden hangilerine ait şeylerin varolduğunu hangilerinin varolmadığını araştırmak. (iii) Varolduğu gösterilmiş kategorilerin hangilerinin temel kategori olduğunu saptamak. (iv) Varolduğu gösterilmiş ancak temel kategori olmayan kategorileri, temel kategorilere indirgemek. (v) (i)-(iv) maddelerinde dile getirilmiş amaçlara ulaşırken, karşılaşılan problemleri ortaya koymak ve onlara çözüm önerileri getirmek. (vi) Yukarıdaki amaçları yerine getiren doğru metafizik önermelerden oluşan doyurucu bir metafizik kuram ortaya koymak. Doğru cevap E şıkkıdır.

“Bütün dişi atlar dişidir”. Bu önerme mantıksal doğru olduğu için aynı zamanda analitik doğrudur. Öte yandan “Bütün kısraklar dişidir” önermesi mantıksal doğru değildir ama analitik doğrudur. Nitekim bu önerme, “ ‘Kısrak” demek ‘dişi at’ demektir” tanımına dayanarak mantıksal doğru olan “Bütün dişi atlar dişidir” önermesine dönüştürülebilir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Aksiyomlar, tanımlar ve onlardan türetilen metafiziksel önermelerden oluşan dizgeye (sisteme) metafizik kuram diyoruz. Doğru cevap B şıkkıdır.

Varolan şeylere varlık, varolabilen şeylere de olanaklı şey diyoruz. Her varolan şey aynı zamanda varolabilen bir şey olduğundan, varlıklar da olanaklı şeyler arasında yer alırlar. Varlık olmayan olanaklı şeylere salt olanaklı şey diyeceğiz. Alexius Meniong’un öncülüğünü yaptığı kimi metafizik kuramlarda olanaklı şeylerin yanı sıra varolması olanaksız şeylere de yer verilir. Bu şeylere olanaksız şey denir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Tikel şey, kısaca tikel, varolan ya da olanaklı örnekleyeni bulunmayan şey demektir.  Doğru cevap E şıkkıdır.

Uzay-zaman içinde yer almayan şeylere soyut şeyler denir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Aristoteles’e dayanarak, bütün şeylerin özellik türü, nesne türü, tikel özellik ve nesne kategorilerine ayrıldıklarını söyleyebiliriz. Doğru cevap E şıkkıdır.

Olay, ortaya çıkan şey demektir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Durum, bir önermenin karşılığı olup bu önermeyi doğru ya da yanlış kılan dil dışı şeydir. Bir önermenin doğru olması karşılığı olan durumun gerçek durum yani olgu, yanlış olması ise karşılığı olan durumun gerçek olmaması yani salt olanaklı durum olması demektir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Aristoteles’in daha sonra “metafizik” olarak adlandırılmış notlarında “ilk felsefe” dediği metafizik anlayışı “varlığı varlık olmak bakımından” araştıran bilim olarak betimlenir. Doğru cevap E'dir.

Ontoloji anlamındaki metafiziğin konusu varolan ve varolabilen şeylerin tümüdür. Doğru cevap A'dır.

Her varolan şey aynı zamanda varolabilen bir şey olduğundan, varlıklar da olanaklı şeyler arasında yer alırlar. Varlık olmayan olanaklı şeylere salt olanaklı şey denir. Doğru cevap B'dir.

Tikel şey, kısaca tikel, varolan ya da olanaklı örnekleyeni bulunmayan şey demektir. Doğru cevap E'dir.

Uzay-zaman içinde yer almayan bütün şeylere (ister tümel ister tikel
olsun) soyut şeyler denir. Doğru cevap C'dir.

Bazı metafizik kuramlara göre, matematiğin konusu olan sayılar ve kümeler gibi
şeyler soyut nesnelerdir. Örneğin 6 sayısı bir nesnedir. Çünkü ne örnekleyeni ne
de taşıyıcısı bulunur. Örnekleyeni olmadığından dolayı tikeldir. Öte yandan 6 sayısı soyuttur, çünkü uzay-zaman içinde yer almaz. Doğru cevap D'dir.

A şeyi B şeyini taşır ise: (i) Hiçbir şey A’nın örnekleyeni değildir, yani A tikeldir. (ii) Hiçbir şey B’nin örnekleyeni değildir, yani B ti­keldir. Taşıma ilişkisinin bir aksiyomudur. Örneğin Önümdeki kırmızı elma kendi renk tonunu taşır. Gerek sözü geçen elma gerekse onun taşıdığı kırmızı-renk-tonu birer tür olmadığından örnekleyenleri olamaz. Dolayısıyla aksiyomun her iki koşulu yerine gelmiş olur. Doğru cevap E'dir.

Aristoteles Kategoriler adlı yapıtında söyleme ile içinde olma ilişkilerine dayanarak (varolan veya varolabilen) bütün şeyleri dört ayrı temel kategoriye ayırmıştır. Doğru cevap C'dir.

Birinci şık: (p) önermesi doğrudur ve (q) önermesi doğrudur.
İkinci şık: (p) önermesi doğrudur ve (q) önermesi yanlıştır.
Üçüncü şık: (p) önermesi yanlıştır ve (q) önermesi doğrudur.
Dördüncü şık: (p) önermesi yanlıştır ve (q) önermesi yanlıştır.
Birinci şık özellik türü kategorisini, yani tümel özellik, ikinci şık nesne türü
kategorisini, üçüncü şık tikel özellik kategorisini, dördüncü şık ise nesne kategorisini belirler. (Bkz. Aristoteles 1996b, 1a20-1b9.) Doğru cevap A'dır.

Olaylarda üç öğe ayırt edilebilir:
(i) Bir veya birden çok sayıda somut nesne. (ii) Belli bir zaman anı/aralığı ve/veya uzay yeri (bölgesi). (iii) Sözü geçen nesnelerin o zaman anı/ aralığı ve/veya uzay yerinde (bölgesinde) taşıdıkları özellik veya özellikler. Doğru cevap C'dir.