TROP ADCILIĞI

Trop, “yinelenemez tikel özellik” olarak tanımlanmıştı. Buna göre her trop bir ve yalnız bir tek somut nesne tarafından (dolaysız) olarak taşınan, yani yinelenemez olan bir belirlenmiş özelliktir.

Bir tropu taşıyan somut nesneye tropun taşıyıcısı diyoruz. Tropun ise taşıyıcısının içinde olduğunu söylüyoruz.

Troplar, her türlü özellik gibi, tekli trop ve çoklu trop olmak üzere ikiye ayrılırlar. Tekli tropa nitelik tropu, çoklu tropa bağıntı tropu diyoruz. Her nitelik tropunun bir ve yalnız bir taşıyıcısı olmasına karşılık, her bağıntı tropunun birden çok sayıda taşıyıcısı vardır. Bağıntı tropuna, taşıyıcı sayısı n (n ≥ 2) olduğunda, n-li bağıntı tropu denir. Tekli troplara, taşıyıcı sayısı 1 olduğundan 1-li trop da denir. Nitelik troplarına şu örnekleri verelim: Elimdeki karanfilin pembeliği, Sokrates’in bilgeliği, Ahmet’in çalışkanlığı, Ağrı Dağı’nın yüksekliği, Odamdaki bronz heykelin ağırlığı. 2-li bağıntı troplarına da şu örnekleri verelim: Aslı ile Kerem’in aşkı, Behçet’in Ayşe’ye yardım etmesi, Everest Dağı’nın Ağrı Dağı’ndan daha yüksek olması.

Trop kategorisini temel kategori sayan kuramlara Trop Kuramları diyelim. Buna göre Trop kategorisinin yanı sıra tümel özellikleri de temel kategori sayan kuramlara Gerçekçi Trop Kuramları, öyle saymayanlara da Adcı Trop Kuramları diyoruz. Gerçekçi Trop Kuramları’nda her tümel özellik bir trop türü, yani tüm örnekleyenleri trop olan bir türdür. Her trop dolaysız olarak bir somut nesne tarafından taşınır. Her trop türü ise, örnekleyenlerini dolaysız olarak taşıyan somut nesnelerce dolaylı olarak taşınır. Bu türlerin arasında üst tür - alt tür ilişkisi vardır. Buna göre üst tür belirlenebilir olup, bunun alt türleri bu belirlenebilirin altındaki göreli belirlenmişlerdir. Ancak hiçbir alt tür mutlak belirlenmiş olamaz, çünkü mutlak belirlenmiş özellikler bu türlerin örnekleyenleri olan troplardır. Dolayısıyla en alt türler bile göreli olarak belirlenmiştir, mutlak belirlenmiş değildir

Sıkı Trop Adcılığı’nın temel kategorileri Somut Nesne ile Trop, temel ontolojik ilişkisi ise somut nesne ile trop arasındaki Dolaysız Taşıma İlişkisi’dir

Sıkı Trop Adcılığı’nda gerek nitelik adları gerekse onların karşılığı olan nitelik yüklemleri ve genel olarak trop türü adları ile onların karşılığı olan yüklemler elenir. Bir nitelik yükleminin elenmesi, içinde geçtiği her özne-yüklem önermesinin bu yüklemi kapsamayan ama ona eşdeğer olan bir önermeye dönüştürülmesi demektir. Nesne türü adlarının elenmesi ise tıpkı Sıkı Adcılık’ta olduğu gibidir

Sıkı Trop Adcılığının en olumlu yönü tümel gösteren nitelik ve bağıntı yüklemleri ve adlarının geçtiği önermeleri
yalnız tikellerden söz eden önermelere dönüştürerek varlıkbilimsel tutumluluk sağlamasıdır.

Trop Kümesi Adcılığı’nın temel kategorileri somut nesne, trop ve küme kategorileridir.

Trop kümesi adcılığında tümel özelliklerin işlevini ya doğal trop kümeleri de ya da trop-benzerliği kümeleri (yani birbirine tam-benzer olan troplardan oluşan kümeler) görür.

Trop Kümesi Adcılığı’nın iki çeşidi vardır: Doğal Trop Kümesi Adcılığı ve Trop-Benzerliği Kümesi Adcılığı.

Doğal trop kümesi adcılığının temel kategorileri, somut nesne, trop, küme, doğal nesne-kümesi ve doğal trop-kümesi kategorileridir

Doğal trop kümesi adcılığında  Nesne türü gösteren yüklem ve adlar, doğal küme adcılığında olduğu gibi, bu kuramda da doğal nesne kümelerini gösterir

Doğal trop kümesi adcılığında her nitelik yüklemi ya da adı o niteliğin örnekleyenleri olan 1-li troplardan oluşan bir doğal trop-kümesi, her bağıntı yüklemi ya da adı o bağıntının örnekleyenleri olan çoklu troplardan oluşan bir doğal trop-kümesi gösterir.

Metafizik Açıklama Aksiyomu
(a) “A” bir somut nesne adı, “B” bir nitelik yüklemi ise, “A, B dir” önermesinin doğruluğunun metafizik açıklayıcısı, “A’nın taşıdığı bir trop B doğal trop-kümesi’nin öğesidir” önermesidir. (b) “A” bir nitelik adı, “B” bir nitelik yüklemi ise, “A, B dir” önermesinin doğruluğunun metafizik açıklayıcısı, “A doğal trop-kümesi, B doğal trop-kümesi’nin alt kümesidir” önermesidir. (c) “A” bir trop adı ise, “A, B dir” önermesinin doğruluğunun metafizik açıklayıcısı, “A tropu, B doğal trop-kümesi’nin öğesidir” önermesidir.

Doğal Trop Kümesi Adcılığının Küme Adcılığı’na göre en önemli üstünlüğü, kaplamları aynı olan farklı özelliklere
ilişkin güçlüğü önleyebiliyor olmasıdır.

Bu adcılık çeşidinin temel kategorileri, somut nesne, trop, küme ve doğal nesne-kümesi kategorileri, temel ontolojik ilişkileri ise dereceli trop-benzerliği ilişkileri’dir. Bunun dışında bu kuramda türetilmiş kategori olarak trop-benzerliği kümeleri kategorisi vardır.

Trop-Benzerliği Kümesi Adcılığında Nesne türü gösteren yüklem ve adlar, Benzerlik Adcılığı’nda olduğu gibi, bu kuramda da birer benzerlik kümesini gösterirler. Bu durumda, örneğin, gerek “Ahmet bir insandır” gerekse “At omurgalıdır” gibi önermelerin metafizik açıklayıcıları Benzerlik Adcılığı’ndaki gibidir. Yani, “Ahmet bir insandır” önermesinin doğruluğunun metafizik açıklayıcısı, “Ahmet, tüm insanlardan oluşan benzerlik kümesinin öğesidir” önermesi, “At omurgalıdır” önermesinin metafizik açıklayıcısı ise, “Tüm atlardan oluşan benzerlik kümesinin, tüm omurgalılardan oluşan benzerlik kümesinin alt kümesidir” önermesidir. (Bu örneklerde “insan” ve “omurgalı” yüklemlerinin birer nesne-türü yüklemi, “At” adının da bir nesne-türü adı olduğunu anımsayalım.)

Trop-Benzerliği Kümesi Adcılığı’nda, tümel olan bir özelliğin işlevini bu özelliğin örnekleyenlerinden oluşan bir trop-benzerliği kümesi görür. Buna göre her nitelik yüklemi ya da adı o niteliğin örnekleyenleri olan 1-li troplardan oluşan bir trop-benzerliği kümesi gösterir. Bu 1-li troplar niteliğin her bağıntı yüklemi ya da adı o bağıntının örnekleyenleri olan çoklu troplardan oluşan bir trop-benzerliği kümesi gösterir. Her trop adı ise bir tropu gösterir.

Farklı benzerlik kuvveti derecesinden olan troplar arası temel trop-benzerliği ilişkileri vardır. En kuvvetli dereceden olan trop-benzerliği ilişkisi’ne Tam-Benzerlik İlişkisi, diğer derecelerden olanlarına da Tam-Olmayan Benzerlik İlişkileri diyoruz. Gerek tam gerek tam-olmayan benzerlik ilişkileri, troplar arasında yansımalı ve bakışımlı olan ikili ilişkilerdir. TamBenzerlik İlişkisi ayrıca geçişlidir. Tam-Olmayan Benzerlik İlişkileri ise genellikle geçişli değildir.

Her benzerlik ilişkisi, Ünite 3, Benzerlik Adcılığı bölümünde görmüş olduğumuz benzerlik dairelerine koşut olarak troplardan oluşan benzerlik daireleri belirler. Belli bir dereceden bir benzerlik ilişkisinin belirlediği bir benzerlik dairesi, öğeleri ikişer ikişer birbirine benzer olan en büyük bir trop kümesi demektir. Söz konusu Benzerlik İlişkisi’nin birinci-dereceden, ikinci-dereceden veya üçüncü-dereceden olmasına bakarak, ilişkinin belirlediği benzerlik dairesine de sırasıyla birinci-dereceden trop-benzerliği kümesi, ikinci-dereceden trop-benzerliği kümesi ve üçüncü-dereceden trop-benzerliği kümesi diyoruz.