METAFİZİK - Deneme Sınavı - 9

Durumların soyut tikeller olup uzay ve zaman dışında zorunlu olarak varolduğunu
ve yapı taşları arasında somut şeyler bulunmadığını kabul eden anlayışa soyutçu durum anlayışı denir. Doğru cevap C'dir.

Olanakçı anlayışta, durumun yapıtaşları olan somut nesneler birer varlık olabildikleri gibi, salt olanaklı nesneler de olabilir. Doğru cevap C'dir.

Armstrong’un kuramının temel kategorileri Somut Nesne, Özellik ve Olgu kategorileri temel ontolojik ilişkisi ise Taşıma İlişkisi’dir.

Armstrong’a göre özellikler soyut tümel olup, yalnız belirlenmiş olanları vardır. Olgular ise, daha sonra göreceğimiz gibi, Somut Nesne’nin belli bir anlayışı ile özdeşleştirileceğinden, somut tikel (yinelenemez) nesnelerdir. Doğru cevap E'dir.

Armstrong’a göre, olgu ile içerdiği nesne ve özellikler arasındaki ilişkinin parçabütün ilişkisi olmayıp kendine özgü bir yapı taşı olma ilişkisidir. Doğru cevap D'dir.

Çıplak taşıyıcı paradoksuna bir çözüm geliştirebilmek için Armstrong ince somut nesne/kalın somut nesne ayrımına başvurmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Martin’in tezi, somut nesnelerin taşıdığı özellik tropları ile somut nesneler arasında bulunan bağıntı troplarının aktarılamaz olduğudur. Doğru cevap B'dir.

Gerek zorunlu veya olumsal önermelerin metafizik açıklaması gerekse bu önermelerin karşılığı olan durumların ya da olguların zorunlu ya da olanaklı olması bu kavramların çözümlenmesine, bunların çözümlenmesi de gerçek dünya ve olanaklı dünya kavramlarına dayanır. Doğru cevap E'dir.

Somut nesneler, onların özellikleri ve her ikisinden oluşan yalın olguların tümüne gerçek dünya denilir. Doğru cevap A'dır.

Belli bir zaman anında belli bir bölgeciği kaplayan trop bileşimlerine yalın somut nesne denir.

Aynı türü örnekleyen bireylerin doğal olarak birbirinden ayrı olmaları Bireylerin Girişmezliği İlkesi’nden kaynaklanır. Bireylerin Girişmezliği İlkesi'ne göre; aynı türden bireyler aynı zamanda aynı yeri (yani uzay bölgesini) kaplayamaz.

Somut nesnelerin yapısı ve taşıdığı özellikler bu nesnelerin ait oldukları türe göre değişebilir. Dolayısıyla somut nesnelerin ontolojik yapısını ortaya koyabilmek için somut nesne türlerini göz önünde tutmak gerekir. Gündelik dilde somut nesne türlerinden söz etmek için, “insan”, “gezegen”, “tunç”, “su”, “hava” gibi tür adları kullanılır. Bu tür adlarından “insan” ve “gezegen” sayılabilir birey türü adları, tunç”, “su”, ve “hava” ise (sayılamayan) kitle türü adlarıdır.

Kitle türlerine örnek olarak tunç, su ve hava verilebilir. Bu gibi kitle türlerini insan, gezegen gibi birey türlerinden ayıran şudur: Kitle türlerinin örnekleyenleri, bireylerin tersine, doğal olarak birbirinden ayrı değildir, bir değildir, dolayısıyla da sayılamazlar.

Kitleler, homojen ve heterojen olmak üzere iki çeşide ayrılır. Homojen kitle hem kendisi hem de bütün parçaları aynı türden olan kitle, heterojen kitle ise homojen olmayan kitle demektir. Örneğin tunç, su ve hava kitleleri homojen kitleler, zeytinyağı ile karıştırılmış bir su-zeytinyağı karışımı bir heterojen kitledir.

Bir somut nesnenin kimliği, o nesnenin (i) belli bir türden bir nesne olmasını sağlayan ve (ii) nesneyi o nesne yapan şey demektir. Dikkat edilirse bu durumda hem (i) hem de (ii) koşulunu yerine getirdiğinden bireylerin kimliği vardır. Öte yandan gerek elektron gibi bazı atom-altı parçacıkların gerekse kitlenin kimliği yoktur. Elektron gibi bir atom-altı parçacığın kimliği yoktur, çünkü sayılabilir olduğu için (i) koşulunu yerine getirmesine karşın, elektronu o elektron yapan bir şey olmadığından, (ii) koşulunu yerine getirmez. Nitekim bir Helyum atomunun birinci enerji seviyesinde bulunan iki elektronun, üst-üste-gelme (superposition) durumundan dolayı, hangisinin hangi elektron olduğunu belirleyebilecek bir olgu yoktur. Kitlelerin ise kimliğinin olmaması, (ii) koşulunu yerine getirmelerine karşın (i) koşulunu yerine getirmemeleridir. Nitekim bir kitleyi o kitle yapan şey belli olmasına karşın, sayılamaz bir şeydir. Örneğin, bir su kitlesini su yapan şey, H2O moleküllerinden oluşuyor olmasıdır. Ancak su sayılamaz; 1 litre sudan söz edebiliriz, ancak, örneğin, 5 tane sudan söz edemeyiz. Başka bir deyimle, yukarıda da açıklandığı gibi, “Ne miktar su var ?” sorusu anlamlı olmasına karşın, “Kaç tane su
var?” sorusu anlamlı bir soru değildir.

"x ile y, B türüne ait şeyler olduğunda, x ile y özdeştir ancak ve ancak x ile y, K gibi bir koşulu yerine getirirse"

Bu ölçütün çeşitli metafizik kuramlarında kullanılan en yaygın biçimi Leibniz Özdeşlik Ölçütü olup, bu ölçütün Zayıf Leibniz Özdeşlik Ölçütü (ZLÖ) ve Kuvvetli Leibniz Özdeşlik Ölçütü (KLÖ) olmak üzere iki biçimi olup sırasıyla şöyle dile getirilebilir:

(ZLÖ) x ile y özdeştir ancak ve ancak x ile y’nin tüm özellikleri aynı ise.
(KLÖ) x ile y özdeştir ancak ve ancak x ile y’nin tüm içkin özellikleri aynı ise.

Leibniz Yasası,mantıkça geçerli bir önermedir. Öte yandan Leibniz İlkesi’nin iki biçimi olan, (ZLİ) ile (KLİ) mantıkça geçerli olmamakla birlikte, tartışmaya açık olan birer metafizik önermedir.

Dört-boyutlu Somut Nesne Kuramı’na, kısaca dört-boyutluluk’a göre gerçek anlamda bir somut nesnenin zamanlar-arası özdeşliğinden söz edemeyiz. Bu durumda, t₁'deki A sandalyesi ile t₂'deki A sandalyesi özdeş değildir; bunlar, A somut nesnesinin, evreleri ya da zamansal parçalarıdır. Dolayısıyla aslında bir somut nesne zamansal parçalarının toplamından oluşur.

Üç-boyutlu Somut Nesne Kuramı’na, kısaca üç-boyutluluk’a göre bir somut nesnenin zaman süresince özdeşliğini koruması, tümüyle her zaman anında aynı nesne olması demektir. Bu görüş bir somut nesnenin zamansal parçaları olduğunu yadsır. Dolayısıyla somut nesneler üç-boyutlu uzayda yer alan nesnelerdir. Ayrıca dördüncü boyut olan zaman boyutu, somut nesnenin bir boyutu değildir; yani somut nesne, üç-boyutlu bir nesnedir.

Üç-boyutluluk, şimdicilik denilen bir zaman anlayışını benimser. Bu zaman anlayışına göre, yalnız şimdi olan gerçekten vardır; geçmişte olmuş bitmiş olan ya da gelecekte olacak olan bir şey var olan bir şey değildir.