METAFİZİK - Deneme Sınavı - 6

Soyut tikel nesne olan küme kategorisi dışında Whitehead’in kuramında tek
temel kategori olay kategorisi olduğundan, bu kuramı tekçi olay kuramı olarak adlandırıyoruz

Durumların soyut tikeller olup uzay ve zaman dışında zorunlu olarak varolduğunu ve yapı taşları arasında somut şeyler bulunmadığını kabul eden anlayışa " soyutçu durum anlayışı " denir

Durumların yapı taşları somut nesneler ile somut nesne özellikleri ve bağlantıları olan yapılar
olduğunu kabul eden anlayışa somutçu durum anlayışı denir

Somutçu durum anlayışının, olanakçı (possibilist) ile varolancı (actualist) durum
anlayışları olmak üzere iki çeşidi vardır.

Bu anlayışın ise, ılımlı varolancı durum anlayışı (soft actualism) ile sıkı  varolancı (hard
actualism) durum anlayışı olmak üzere iki çeşidinden söz edilir.

Sıkı varolancı durum anlayışında sadece gerçek durumlara yer verilir.

Taşınma ilkesi: Özellikler (birli-özellikler ve bağlantılar) yalnız somut nesneler tarafından taşınması yoluyla var olmalıdır. Yani hiçbir somut nesne tarafından taşınmayan özellik bulunmaz.

Çıplak Taşıyıcının Yadsınması ilkesi: Hiçbir olgunun yapıtaşo olmayan somut
nesne bulunmaz

Bir metafizik kurama göre gerçek dünya, bu kuramın kabul ettiği somut nesneler,
onların özellikleri ve her ikisinden oluşan yalın olguların tümüdür. Her fizikçe olanaklı dünya, hem metafizikçe hem mantıkça olanaklı ve her metafizikçe olanaklı dünya, mantıkça olanaklıdır. Ama her mantıkça olanaklı dünya metafizikçe veya fizikçe olanaklı değildir. Yani mantıkça olanaklı bazı dünyalar metafizikçe veya fizikçe olanaklı değildir. Gene bazı metafizikçe olanaklı dünyalar fizikçe olanaklı değildir. Dolayısıyla fizikçe olanaklı dünyalar kümesi, metafizikçe olanaklı ve mantıkça olanaklı dünyalar kümesinin alt kümesi, metafizikçe olanaklı dünyalar kümesi de mantıkça olanaklı dünyalar kümesinin alt kümesidir. Gerçek dünya bir olanaklı dünyadır. Bu olanaklı dünya hem mantıkça hem metafizikçe hem de fizikçe olanaklıdır

Olanaklı dünyalar, mantıkça olanaklı, metafizikçe olanaklı ve fizikçe olanaklı olmak üzere üç çeflide
ayrılır.

Ilımlı varolancı anlayışta ise varolmayan nesneler kabul edilmemekle birlikte gerçek olmayan salt olanaklı durumlar kabul edilmektedir. Bu durumda gene salt olanaklı durumlar ancak olanaklı bir
dünyada yer bulabilir.

Bu Gerçekçi Trop Kuramı’nın temel kategorileri, Somut Nesne,
Küme, Trop, Trop Türü (Tümel Özellik) ve Nesne Türü kategorileridir.

Bu kuramda, çıplak taşıyıcı ne bir troptur ne de taşıdığı troplar kendisinin özellikleridir;
yani çıplak taşıyıcı, özellikten yoksun bir şey olarak tasarlanmıştır.

Çıplak Taşıyıcılı Trop Kuramı özellikle deneyci felsefeciler tarafından eleştirilmiştir.
Bu felsefecilere göre bir metafizik kuramın temel ontolojik kategorilerine ait
şeyler deneyime konu olan şeyler olmalıdır. Oysa çıplak taşıyıcı hiçbir özelliğe sahip
olmadığı için deneyime konu olamaz, dolayısıyla da çıplak taşıyıcı denilen bir
ontolojik kategori olduğunu ileri sürmek anlamsızdır.

Nitelik Troplu Demet Kuramı’nın temel ontolojik kategorisi Trop kategorisi, temel
ontolojik ilişkisi Biraradalık ilişkisi, türetilmiş ontolojik kategorisi ise Trop Demeti
kategorisi olup, bu kategori Somut Nesne kategorisinin işlevini görür.

Yalın somut nesnelere iki örnek vereceğiz:
Makro-fiziksel örnek: Belli bir yerde belli bir süre için bulunan çok bir küçük
kırmızı boya beneği, bir yalın somut nesnedir. Bu türlü bir somut nesneye özgü
fonksiyon biçiminde en üst trop türleri, Renk, Zaman ve Uzay belirlenebilir trop
türleridir. Buna göre söz konusu boya beneği, belli bir renk tropu (Kırmızılık tonu),
belli bir zaman tropu ve belli bir uzay tropunu taşır.
Mikro-fiziksel örnek: Günümüzün Fizik bilimine göre, tüm fiziksel somut nesneler
kuark, elektron, foton gibi bölünmez atom-altı parçacıklardan oluşur. Ancak
bu bölünemez somut nesneler bile yalın somut nesneler değildir. Çünkü her
ne kadar böyle bir bölünemez somut nesnenin uzaysal uzanımı tek bir uzay tropu
sayılabilse de, zamansal uzanımı birden çok sayıda trop kapsayabilir.

Nitelik Troplu Demet Kuramı’nın ana görevi, somut nesnenin, troplardan Biraradalık
ilişkisi yardımıyla nasıl oluştuğunu ortaya koymaktır.

Yalın somut nesnelerin değişimi veya devinimi olamaz. Nitekim bunlar belli
bir zaman ve yerle sınırlıdır.

Nitelik ve Bağıntı Troplu Demet Kuramları, daha önce incelenen Nitelik Troplu
Demet Kuramı’nın bir uzantısı sayılabilir. Bu yeni kuramın temel ontolojik kategorileri,
hem nitelik hem bağıntı troplarını kapsayan Trop kategorisi ile nitelik
ve bağıntı trop kümelerini kapsayan genel Küme kategorisidir.

Herhangi bir somut nesnenin özellikleri (bu bağlamda birli tropları) geleneksel
olarak özsel ve ilineksel olarak ikiye ayrılır.