METAFİZİK - Deneme Sınavı - 9

Trop adcılığının birinci kuramında Sıkı Trop Adcılığı yani Trop kategorisinin yanı sıra Somut Nesne kategorisi temel sayılır. Trop Kümesi Adcılığı denilen ikinci kuramın ise Doğal Trop Kümesi Adcılığı ve Trop-Benzerliği Kümesi Adcılığı olmak üzere iki çeşidi vardır. Doğru cevap A'dır.

Doğal Trop Kümesi Adcılığında tümellerin işlevini doğal trop-kümeleri görürken, trop benzerliği kümesi adcılığında bu işlevi troplar arasındaki çeşitli derecelerdeki trop-benzerliği ilişkileri yardımıyla belirlenen trop-benzerliği kümeleri görür. Doğru cevap A'dır.

Her trop bir ve yalnız bir tek somut nesne tarafından (dolaysız) olarak taşınan, yani yinelenemez olan bir belirlenmiş özelliktir. Doğru cevap C'dir.

Burada "Ahmet kumraldır" öznesi olan “Ahmet” somut nesne adı türünden olan bir özel ad olup belli bir kişi olan Ahmet’i gösterir. Doğru cevap B'dir.

"A’nın B-lik’i vardır" önermesinin metafizik açıklayıcısı, A somut nesnesi, A’nın B-lik’i tropunu dolaysız olarak taşır önermesidir. Doğru cevap C'dir.

Doğal Trop Kümesi Adcılığı çeşidinin temel kategorileri, somut nesne, trop, küme, doğal nesne-kümesi ve doğal trop-kümesi kategorileridir. Bunun dışında temel ontolojik ilişki ya da türetilmiş kategori yoktur. Doğru cevap E'dir.

Bir şeyin beyaz olmasının nedeninin, o şeyin taşıdığı bir tropun “beyaz” nitelik yükleminin gösterdiği doğal trop-kümesinin öğesi olmadığını, tam tersine bir şeyin beyaz olması nedeniyle o şeyin taşıdığı bir tropun söz konusu doğal trop-kümesi’ni öğesi olduğunu söylemek durumundayız (Bkz. Armstrong, 1978, s. 83). Doğru cevap A'dır.

Doğal Küme Adcılığı’na göre en önemli üstünlüğü, kaplamları aynı olan farklı özelliklere ilişkin güçlüğün önlenebiliyor olmasıdır. Doğru cevap D'dir.

Trop-Benzerliği Kümesi Adcılığı çeşidinin temel kategorileri, somut nesne, trop, küme ve doğal nesne-kümesi kategorileri, temel ontolojik ilişkileri ise dereceli trop-benzerliği ilişkileri’dir. Doğru cevap E'dir.

Trop-Benzerliği Kümesi Adcılığı’nın Doğal Trop Kümesi Adcılığı’na göre üstünlüğü trop kümelerini tam-benzerlik ilişkisine göre tanımlayabilmesidir. Doğru cevap D'dir.

Kavramcılık, tümellerin zihnin dışında bulunmayıp ancak zihnin içinde kavram olarak varolduğunu ileri süren görüş olup, bu görüşü savunan kuramlara kavramcı tümel kuramları denir. Bu kuramların temel kategorileri tikel olan somut nesne, zihin ve küme kategorileri ile tümel olan kavram kategorisi, türetilmiş kategorisi ise durum (ve olgu) kategorisidir.

Kavramcı kuramlardaki kavramlar, gerçekçi kuramlarda zihinden bağımsız tümellerin metafizik işlevlerini yerine getirir. Ama gerçekçi kuramlardaki tümellerden farklı olarak zihin dışında değil yalnızca zihin içinde bulunurlar. Yani kavramcı kuramlarda zihin dışı tümellerin varlığı kabul edilmemektedir. Zihin içinde bulunan tümellerin (kavramların) bilgisi, bunların akılla kavranmasına dayanır. Bu ise olanaklı sayılabilir.

Adcı kuramlar, tümellerin varlığını kabul etmeyen kuramlardır. Bu kuramların bir kısmında tümellere yer verilmediği gibi onların işlevini görecek türetilmiş bir kategoriye de yer verilmez.

Sıkı adcılık kuramı’nda kabul edilen tek temel ontolojik kategori, “somut nesne” kategorisi olup, temel ontolojik ilişki yoktur.

Bu kuramda, “Ahmet insandır”, “Ahmet kumraldır”, “Ahmet koşuyor” ve “Bu karanfil pembedir” gibi yalın sağduyusal bilgi ileten özne-yüklem önermeleri temel önermelerdir. Genel olarak, öznesi somut nesne gösteren, yüklemi ise yalnız somut nesnelere uygulanabilen özne-yüklem önermelerine temel önerme diyoruz. Sıkı adcılıkta, doğru olan temel önermelerin metafizik açıklamaya gereksinmesi olmadığı için, bu önermelerin kendileri metafizikçe temel önermelerdir. Öte yandan, sıkı adcılar, “Çalışkanlık bir erdemdir” ve “Kırmızı bir renktir” gibi temel önerme olmayan önermeleri, metafizikçe temel saydıkları önermelere, yani temel önermelere, dönüştürmek zorundadırlar.

Yüklem adcılığı kuramı’nda, sıkı adcılık kuramı’nda olduğu gibi, tek temel ontolojik kategori nesne kategorisidir. Öte yandan bu kuramda, sıkı adcılıktan farklı olarak, bir temel ontolojik ilişkinin işlevini gören, dilin yüklemleri ile somut nesneler arasında uygulama ilişkisi vardır. Bu ilişki temel olduğundan tanımlanamaz.

Doğal Küme Adcılığı kuramının temel kategorileri, somut nesne, (soyut) küme ile doğal küme kategorileridir. Bu kuramda tümellerin işlevini gören, bu tümellerin kaplamlarıdır. Eğer tümel bir nesne türü ise, o tümelin kaplamı o nesne türünün örnekleyenleri olan somut nesnelerin kümesi demektir.

Doğal Küme Adcılığı kuramının temel kategorileri, somut nesne, (soyut) küme ile doğal küme kategorileridir.

Benzerlik adcılığı kuramı’nın temel kategorileri somut nesne kategorisi ile küme kategorisi, temel ontolojik ilişkisi ise, somut nesneler arasındaki benzerlik ilişkisidir. Bu kuramda tümellerin işlevini gören, öğeleri benzerlik ilişkisi’ne dayanarak tanımlanmaya çalışılan benzer somut nesne kümeleridir. Bu kümelerin bütün öğelerinin en az bir ortak özelliği olması beklenir. Bunlara benzerlik kümeleri diyeceğiz. Benzerlik kümeleri tümellerin işlevini gördüğüne göre, her özne-yüklem
önermesinin yükleminin gösterdiği şey bir benzerlik kümesi olur.

Sıkı adcılığın temel savı, indirgenemez özne-yüklem
önermelerinin bulunmadığıdır. Ancak “Çalışkanlık bir erdemdir” gibi öznesi soyut tekil terim olan (ve dolayısıyla) temel olmayan özne-yüklem önermelerinin salt somut nesnelerden söz eden temel önermelere dönüştürme çabasının
başarısız olduğunu görmüştük. Bu ise bazı indirgenemez önermelerin bulunduğu
anlamına gelir.