MENKUL KIYMET YATIRIMLARI

Çifte kotasyon: Bir sermaye piyasası aracının bir borsada işlem görürken ikinci bir borsada daha işlem görmesidir.

Çifte kotasyonun ihraççılara sağladığı faydalar:
• Çifte kotasyon ile şirketler daha geniş, farklı ve yeni bir yatırımcı tabanına ulaşabilmektedir.
• Çifte kotasyonun ihraççılara kazandırdığı itibar ve farkındalık, yerel piyasadaki yatırımcılar için daha güvenilir bir izlenim oluşturmaktadır.
• Çifte kotasyon ile şirketin yapması gereken kamuyu aydınlatma yükümlülükleri ve uyması gereken zorunlu muhasebe standartları, şirketin faaliyetlerinin kalitesini olumlu yönde etkilemektedir.
• Farklı piyasalarda işlem görmek, genel olarak ihraççı şirketleri kurumsal yönetim uygulamalarına uymaya teşvik etmektedir.

Ters Repo İşlemleri, Piyasadaki likidite fazlalığının geçici süre için piyasadan çekilmesidir. Merkez Bankası, portföyündeki borçlanma araçlarını işlemin vadesinde geri almak üzere, belirli bir süre için satarak piyasadaki likidite fazlalığını çeker. İşlemin vadesinde ters işlem gerçekleşir.

Doğrudan Alım İşlemleri, Piyasada kalıcı bir likidite sıkışıklığı varsa Merkez Bankası eksik olan likidite tutarınca borçlanma aracı satın alarak piyasaya likidite sağlar. Hazineye kredi verilmesi anlamında değerlendirildiği için, çağdaş merkez bankacılığı ilkeleri Merkez Bankalarının birincil piyasadan menkul kıymet almasına imkan vermemektedir. Doğrudan alım işlemi sonucunda, piyasalar kalıcı olarak ekonominin ihtiyaç duyduğu likiditeye kavuşurken faizlerin enflasyon hedefi ile tutarlı düzeylerde kalması sağlanmış olur.

Temel Analiz, menkul kıymet fiyatlarının gerçek değerlerini belirlemek için o menkul kıymetin piyasa fiyatını etkileyen faktörlerin
neler olduğunu belirlemeye çalışan bir analiz tekniğidir.

Piyasalarda etkinlik seviyesi arttıkça asimetrik bilginin etkilerinin ortadan kalktığı bilinmektedir. Bilindiği üzere bir piyasanın etkinlik seviyesi dört alt seviyede açıklanmaktadır. Birinci seviye “hiçbir etkinlik seviyesinin olmadığı seviyedir.” Bu seviyede asimetrik bilginin etkileri yatırımcılar için en yüksek seviyede olmaktadır. İkinci seviye “zayıf formda etkinliktir.” Bu seviyede, finansal varlığın geçmişe ait tüm bilgilerinin hızla finansal varlığın fiyatına yansıması söz konusudur. Üçüncü seviye, “yarı-güçlü formda etkinliktir. Bu seviyede, finansal varlığın geçmişe ait tüm bilgileri ile birlikte kamuya açıklanmış mevcut tüm bilgilerin finansal varlığın fiyatına yansıması söz konusudur. Dördüncü seviye ise “güçlü formda etkinliktir.” Bu seviyede ise finansal varlığın geçmişe ait tüm bilgilerinin, kamuya açıklanmış mevcut tüm bilgilerin ve firma içi (özel) bilgilerin finansal varlığın fiyatına yansıması söz konusudur.

Derecelendirmesi yapılan finansal varlıklar aşağıdaki gibi özetlenebilir:
• Şirketler Piyasası – Teminatlı ve teminatsız tahviller, Öncelikli Pay Senetleri, Finansman Bonosu, Proje Finansmanı
• Devlet Borçları – Devlet tahvilleri
• Yerel Yönetim Borçları – Belediyelerin borçları
• Menkulleştirme – Varlığa dayalı ve konut kredilerine dayalı menkul kıymetler
• Fonlar – Yatırım fonları, Para piyasası fonları, Tahvil fonları
• SWAP Risk Dereceleri – Fonlanmamış kredilere bağlı riskler

Moody's kuruluşuna göre spekülatif durumdaki işletmeler için verilen notlar; Ba1 ,Ba2, Ba3, B1, B2, B3, Caa1, Caa2, Caa3, Ca, C notlarıdır.

Depo sertifikalarının birçok türü bulunmaktadır. Bu sertifikalar işlem gördüğü ülke veya coğrafya ismiyle anılmaktadır. Amerikan (ADR), Avrupa (EDR), Global (GDR), Hong Kong (HDR), Japon (JDR), Hindistan (IDR) ve Brezilya (BDR) Depo Sertifikaları gibi çeşitleri farklı piyasalarda işlem görmektedir. Bu depo sertifikalarından en yaygın olarak kullanılanları ADR (American Depositary Receipt), EDR (European Depository Receipts) ve GDR (Global Depositary Receipt)’dir. ADR’ler, ABD pay senedi piyasalarında işlem görmek amacıyla ihraç edilen depo sertifikalarıdır. EDR’ler, Avrupa pay senedi piyasalarına yönelik ihraç edilen depo sertifikalarıdır.

Sistemik risk, finansal sistemin tümünde ya da bir bölümünde ortaya çıkan aksaklıkların, reel ekonomi üzerinde ciddi sonuçlar yaratacak ölçüde finansal hizmetleri kesintiye uğratması riski olarak tanımlamaktadır. Burada, finansal sistemin unsurları ile herhangi bir kuruluş, bir piyasa ya da araç kastedilmektedir.

Kotasyon, borsalarda sürekli olarak işlem görmesi amaçlanan sermaye piyasası araçlarının, gerekli şartları yani “kotasyon” şartlarını sağlamaları durumunda, ilgili sermaye piyasasının ilgili pazarında işlem görmesinin onaylanmasıdır.

Doğrudan Satım İşlemleri: Piyasada kalıcı olarak likidite fazlası varsa Merkez Bankası fazla olan likidite tutarınca borçlanma aracı satarak piyasadaki likidite fazlasını çeker. Bu işlem sonucunda, bankalardaki fazla likidite kalıcı olarak azaltılmış, faizlerin enflasyon hedefi ile tutarlı düzeylerde kalması sağlanmış olur.

Euro tahvil piyasası, tahvil piyasaları içinde en çekici olan piyasadır. Bunun nedeni, Euro tahvil piyasasının ulusal kurallardan ve yaptırımlardan arındırılmış olması ve yatırımcıların ihtiyaçlarına cevap veren farklı bir yatırım aracı olmasıdır. Euro tahviller, ihraç edildikleri ülkenin ulusal sermaye piyasası kurumunun düzenleme ve denetimine tabi değildir. Yabancı tahvil piyasalarına giriş için aranan yatırım yapılabilir notuna sahip olma koşulu Euro tahviller için aranmamaktadır. Euro tahviller zorunluluk olmaması nedeniyle genellikle yabancı borsalara kote edilmezler. Ayrıca Euro tahviller genellikle teminatsız ve hamiline yazılı olarak ihraç edilir. Bu nedenle A, B, C ve D seçenekleri doğrudur. Ancak Euro tahviller uzun vadeli menkul kıymetler oldukları için E seçeneği yanlış bilgi içermektedir.

Depo sertifikalarının yatırımcılar açısından faydalarını ise şöyle sıralayabiliriz:

Sistematik olmayan riskler, şirketlerin kendilerine veya faaliyette bulunduğu endüstriye özgü risk faktörlerinden kaynaklanır. Bu riskler, belirli bir şirket veya endüstri koşullarında ortaya çıkan bir risk olduğu için farklı sektörlere yatırım yapılan bir portföy çeşitlendirmesi ile giderilebilmesi mümkündür. Sistematik olmayan riskler, “finansal risk”, “yönetim riski” ve “iş ve endüstri riski” olmak üzere üç grupta incelenebilir.

Sistematik riskler; “enflasyon riski”, “faiz oranı riski”, “piyasa riski”, “politik risk” ve “döviz kuru riski” olmak üzere beş grupta sınıflandırılabilir.

İşlem hacmi, bir piyasada işlem gören bir menkul kıymet ya da piyasanın geneli için belirli bir zaman diliminde gerçekleşen alım-satım işlemlerinin parasal değer olarak toplamını ifade etmektedir.

Sistemik risk, finansal sistemin herhangi bir aşamasında ortaya çıkan risklerin finansal sistemde yaygın bir riskli ortamın doğmasına neden olmasıdır. Diğer bir ifadeyle sistemik risk, sistemin çökme veya bozulma riski veya olasılığı olup finansal sistemin yetersiz kalma riskidir. Sistemik risk, genellikle piyasa katılımcılarından birisinin, yükümlülüklerini yerine getirememesi sonucunda diğer tüm katılımcıların da mali yönden sıkıntı yaşamaya başlamaları ile ortaya çıkmaktadır.

Gelişmekte olan piyasalar, günümüzde uluslararası çeşitlendirmenin önemli bir unsuru hâline gelmişlerdir. Ancak daha önce de belirtildiği üzere bu piyasalarda riskler, gelişmiş piyasalara nispeten daha yüksek olduğundan, gelişmekte olan piyasalara giriş ve çıkış zamanının belirlenmesi oldukça önem taşımaktadır. Bu risklerden önde gelenleri döviz kuru riski, politik risk, likidite riski ve yasal düzenlemelerin sıkça değişmesine bağlı olarak ortaya çıkan yasal risklerdir.

Düzenlenmiş olduğu para biriminin resmi para olarak kullanıldığı ülkelerin dışına ihraç edilen tahvillere Euro Tahvil (Eurobond) denir. Euro tahviller, çok uluslu bir kredi sendikasyonu aracılığıyla çok sayıda ülke piyasasında satışa sunulmak, dolayısıyla çok sayıda ülkede yerleşik kişilere satılmak üzere çıkartılan uluslararası tahvillerdir.

Piyasa riskidir. Piyasa riskinden kaynaklanan fiyat değişimleri, şirketlerin denetimi dışındadır. Beklenilmeyen bir savaşın başlaması veya bitmesi, seçim yılı olması, politik faaliyetlerin artması, altın ve petrol çıkarımının artması vb. gelişmeler piyasayı etkileyen psikolojik faktörlerdir. 

Finansal risk, işletmelerin finansal yükümlülüklerini yerine getirmemesi, tasfiyeye girmesi veya iflas etmesi riskidir.

Politik Risk, politik koşullardaki değişmelerin finansal varlıkların getirilerinde meydana getireceği değişiklikleri tanımlamakta kullanılan bir sistematik risk türüdür.

Faiz oranı riski, gelecekte piyasa faiz oranlarında meydana gelebilecek değişmelerin finansal varlık fiyatlarını ve getirilerini olumsuz yönde etkilemesidir.

Sistemik risk, finansal sistemin tümünde ya da bir bölümünde ortaya çıkan aksaklıkların, reel ekonomi üzerinde ciddi sonuçlar yaratacak ölçüde finansal hizmetleri kesintiye uğratması riski olarak tanımlamaktadır.