MENKUL KIYMET YATIRIMLARI

Tasarruf sahiplerinden fon katılma payı karşılığında toplanan para ya da diğer varlıklarla, tasarruf sahipleri hesabına, inançlı mülkiyet esaslarına göre Kurulca belirlenen varlık ve haklardan oluşan portföy veya portföyleri işletmek amacıyla portföy yönetim şirketleri tarafından fon iç tüzüğü ile kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan mal varlığına yatırım fonu adı verilir.

Mal Varlığının Korunması İlkesi: Fon tüzel kişilik sahibi olmamakla beraber fonun mal varlığı kurucudan ayrıdır. Ayrıca Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca, fon malvarlığı rehnedilemez, teminat gösterilemez ve üçüncü kişiler tarafından haczedilemez. Yani fon malvarlığının korunması kanun ile güvence altına alınmıştır.

Açık Uçlu Fonlar: Pay sayısı sabit olmayan, talebin seviyesine göre pay sayısı artırılabilen veya azaltılabilen fonlar açık uçlu (open-ended) yatırım fonları olarak tanımlanabilir.

Karma Şemsiye Fon: Fon portföyünün tamamı, ortaklık payları, borçlanma araçları, altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı olarak ihraç edilen sermaye piyasası araçlarının en az ikisinden oluşan ve her birinin değeri fon toplam değerinin %20’sinden az olmayan fonları kapsayan şemsiye fonlara verilen addır.

Yatırım fonları Türk hukuk sistemine 1982 yılında yürürlüğe giren 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile girmiştir. Yatırım fonları ile ilgili düzenlemeler 28.07.1981 tarihinde kabul edilmiş ve 1982 yılında yürürlüğe girmiştir.

Yatırım fonlarının Türkiye’deki piyasalarda işlem görmesinin gecikmesinde başlıca üç önemli neden vardır. Bunlardan ilki Borsa İstanbul’un açılmamış olmasıdır. Borsa faaliyete geçmediği için menkul değer alım-satımları rayiç bedel üzerinden yapılamamıştır. Ayrıca kurulacak bir fona yasal yoldan portföy oluşturmak olanaksızdır. İkinci neden Sermaye Piyasası Kurulu’nun katılma belgelerinin halka arzına dair tebliğinin gecikmiş olmasıdır. Bu tebliğ ancak Aralık 1986’da yayımlanmıştır. Üçüncü ve son neden, vergi yasalarından kaynaklanmıştır. Kurumlar Vergisi’nden muaf olan fonlar, Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesine göre %10 stopaja tabi olmalarının fonlara ilgiyi azaltacağı düşüncesiyle kurumlar/kurucular katılma belgesi ihraç edememişlerdir. Bu sorun Ağustos 1987’de giderilebilmiş ve katılma belgelerinin halka arzı başlamıştır.

2015 yılında 18 trilyon $’a yaklaşan fon büyüklüğü ile ABD, dünyada yatırım fonları arasında ilk sırada yer almakta olup; aynı zamanda bu rakam dünya genelindeki toplam yatırım fonu büyüklüğünün yarısına tekabül etmektedir.

Dikkat çekici bir şekilde Lüksemburg dünya yatırım fonu büyüklüğünün yaklaşık %10’unu oluşturmaktadır.Lüksemburg vergi ve operasyonel alanlarda sunduğu olanaklardan dolayı yatırım fonu ve yatırım ortaklığı gibi kolektif yatırım kuruluşlarının merkezi hâline gelmiştir. Bu nedenle, Avrupa’da pek çok fon Lüksemburg’da kurulmakta, ancak payları diğer ülkelerdeki yatırımcılara satılmaktadır.

TEFAS tek bir yatırım hesabıyla özel şartlara tabi olan yatırım fonları hariç olmak üzere, Sermaye Piyasası Kurulu’nun izniyle kurulmuş olan ve sermaye piyasamızda faaliyette olan tüm yatırım fonlarına erişim imkanı sağlayan elektronik bir platformdur.

TEFAS’ ta yatırımcılar emir türleri olarak “Kalanı İptal Et”, “Kalanı Beklet” ya da “Tamamını Al” seçeneklerinden birini tercih edebilir.

Fon toplam değeri, değerleme gününde tedavülde olan pay sayısına bölünerek birim katılma payı fiyatı hesaplanmaktadır. Bu hesaplama aşağıdaki gibi formüle edilebilir.
Katılma Payı Değeri = (Fon Toplam Değeri)/(Katılma Paylarının Sayısı)

Mal Varlığının Korunması İlkesi: Fon tüzel kişilik sahibi olmamakla beraber fonun mal varlığı kurucudan ayrıdır. Ayrıca Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca, fon malvarlığı rehnedilemez, teminat gösterilemez ve üçüncü kişiler tarafından haczedilemez.

SPK’nın düzenlemeleri çerçevesinde yatırım fonlarının yatırım yapabileceği araçlar şunlardır:Özelleştirme kapsamına alınanlar dahil Türkiye’de kurulan ihraçcılara ait paylar, özel sektör ve kamu borçlanma araçları, Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar hükümleri çerçevesinde alım satımı yapılabilen yabancı, özel sektör ve kamu borçlanma araçları ile ihraçcı payları, 12 aydan uzun vadeli olmamak üzere vadeli mevduat, katılma hesabı ve mevduat sertifikaları,Borsada işlem görmeleri kaydıyla; altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı olarak ihraç edilen sermaye piyasası araçları, Fon katılma payları, Repo ve ters repo işlemleri, Kira sertifikaları, Gayrimenkul sertifikaları, Varantlar ve sertifikalar,

Yatırım fonlarına yatırım kararı verirken risk düzeyi, geçmiş performans, gider oranları ve yatırım fonu ile ilgili diğer unsurlar önemle incelenmelidir.

Fon Toplam Değeri = Toplam Portföy Değeri + Hazır Değerler − Borçlar − Yönetim
Ücreti

Pay Senedi Şemsiye Fonu: Fon toplam değerinin en az %80’i devamlı olarak yerli ve/veya yabancı ihraçcıların paylarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlara verilen
addır.

Yatırım fonları Türk hukuk sistemine 1982 yılında yürürlüğe giren 2499 sayılı Sermaye
Piyasası Kanunu ile girmiştir.

Yatırım fonlarının türlere göre dağılımı incelendiğinde; yatırım fonu portföy büyüklüğü açısından dünyada ilk sırada olan ABD’de pay senetlerine eğilim göze çarpmaktadır. Tahvil-bono ise % 21’lik oran ile ABD’de ikinci sırada yer alan yatırım enstrümanını oluşturmaktadır. Portföyündeki pay senedi ağırlığının en yüksek düzeyde olduğu ülke ise % 88’lik oran ile Japonya olmuştur. Türkiye’de ise bu oran yalnızca % 3’tür.

2015 yılında 18 trilyon $’a yaklaşan fon büyüklüğü ile ABD, dünyada yatırım fonları
arasında ilk sırada yer almakta olup; aynı zamanda bu rakam dünya genelindeki toplam
yatırım fonu büyüklüğünün yarısına tekabül etmektedir.

Her işlem gününde, işlemlerde geçerli olacak fon payı fiyatının, Kurucu/Operatör Üye tarafından saat 10:00’a kadar Takasbank sistemine tanımlanması gerekir.