MENKUL KIYMET YATIRIMLARI

Katılma Payı Değeri = (Fon Toplam Değeri)/(Katılma Paylarının Sayısı)

Yatırım fonlarına hakim olan temel ilkeler riskin dağıtılması ilkesi, profesyonel yönetim ilkesi, menkul kıymet portföyü işletme ilkesi, inançlı mülkiyet ilkesi ve mal varlığının korunması ilkesidir.

Mal Varlığının Korunması İlkesi: Fon tüzel kişilik sahibi olmamakla beraber fonun mal varlığı kurucudan ayrıdır. Ayrıca Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca, fon malvarlığı rehnedilemez, teminat gösterilemez ve üçüncü kişiler tarafından haczedilemez. Yani fon malvarlığının korunması kanun ile güvence altına alınmıştır.

SPK’nın düzenlemeleri çerçevesinde yatırım fonlarının yatırım yapabileceği araçlar şunlardır: Özelleştirme kapsamına alınanlar dahil Türkiye’de kurulan ihraçcılara ait paylar, özel sektör ve kamu borçlanma araçları, Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar hükümleri çerçevesinde alım satımı yapılabilen yabancı, özel sektör ve kamu borçlanma araçları ile ihraçcı payları, 12 aydan uzun vadeli olmamak üzere vadeli mevduat, katılma hesabı ve mevduat sertifikaları, Borsada işlem görmeleri kaydıyla; altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı olarak ihraç edilen sermaye piyasası araçları, Fon katılma payları, Repo ve ters repo işlemleri, Kira sertifikaları, Gayrimenkul sertifikaları, Varantlar ve sertifikalar, Takasbank para piyasası işlemleri, Türev araç işlemlerinin nakit teminatları ve primleri, Kurulca uygun görülen özel tasarlanmış yabancı yatırım araçları ve ikraz iştirak senetleri, Kurulca uygun görülen diğer yatırım araçları.

Pay sayısı sabit olmayan, talebin seviyesine göre pay sayısı artırılabilen veya azaltılabilen fonlar açık uçlu (open-ended) yatırım fonları olarak tanımlanabilir.

Pay Senedi Şemsiye Fonu: Fon toplam değerinin en az %80’i devamlı olarak yerli ve/veya yabancı ihraçcıların paylarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlara verilen addır.

Pay sayısına göre yatırım fonları açık uçlu fonlar ve kapalı uçlu fonlar olmak üzere iki farklı sınıfa ayrılmaktadır.

TEFAS tek bir yatırım hesabıyla özel şartlara tabi olan yatırım fonları hariç olmak üzere, Sermaye Piyasası Kurulunun izniyle kurulmuş olan ve sermaye piyasasında faaliyette olan tüm yatırım fonlarına erişim imkanı sağlayan elektronik bir platformdur.

Türkiye’de menkul kıymet yatırım fonlarının kurulması ve katılma belgelerinin piyasaya sürülmesi ile ilgili olarak ilk örneğe 1979 yılında rastlanmıştır. Bu tarihte bir bankerlik kuruluşu olarak çalışan MEBAN Menkul Değerler Bankerlik ve Finansman A.Ş. bünyesinde MEBAN yatırım fonu adı altında bir fon kurulmuş ve iştirak belgeleri piyasaya sürülmüştür.

2015 yılında 18 trilyon $’a yaklaşan fon büyüklüğü ile ABD, dünyada yatırım fonları arasında ilk sırada yer almakta olup; aynı zamanda bu rakam dünya genelindeki toplam yatırım fonu büyüklüğünün yarısına tekabül etmektedir.

Yatırım Fonu Katılma Payları ve Pay Sahiplerinin Hakları
Yatırım fonları, bireysel yatırımcıların ve kurumların karmaşık ve değişken piyasa koşullarında tasarruflarını arzuladıkları risk-getiri kombinasyonunda değerlendirebilmelerini sağlamaktadır. Yatırım fonlarının amacı, tasarruf sahiplerine bu optimal risk getiri kombinasyonunu sunmaktır.

YATIRIM FONU TANIMI
Küçük tasarruf sahipleri tasarruflarını sermaye piyasasında çeşitli araçlara yatırarak değerlendirebilirler. Ancak tasarrufların sermaye piyasasında değerlendirilebilmesi yeterli bilgi ve uzmanlığı gerektirmektedir. Ayrıca özellikle küçük tasarruflarla oluşturulabilecek portföylerde risk çeşitlendirmesi yapmak da zorlaşmaktadır ve bu portföyler ölçek ekonomisinden sınırlı bir şekilde yararlanmaktadırlar. Bu nedenle sermaye piyasasında kolektif yatırım kuruluşları olarak adlandırılan yatırım fonları oluşturulmuştur. Sermaye Piyasası Kanunu’nun 25’inci maddesi uyarınca, “tasarruf sahiplerinden fon katılma payı karşılığında toplanan para ya da diğer varlıklarla, tasarruf sahipleri hesabına, inançlı mülkiyet esaslarına göre Kurulca belirlenen varlık ve haklardan oluşan portföy veya portföy leri işletmek amacıyla portföy yönetim şirketleri tarafından fon iç tüzüğü ile kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan mal varlığına yatırım fonu adı verilir”. Yatırım fonları halktan topladıkları paralar karşılığı, ortaklık payı, tahvil gibi sermaye piyasası araçlarından ve kıymetli madenlerden oluşan portföyleri yönetirler. Her bir yatırımcı fonun sahip olduğu portföyün bir kısmını temsil eden katılma payını alarak fon portföyüne ortak olurlar. Üç yoldan fon yatırımından para kazanılabilir. İlk olarak fon sahip olduğu menkul kıymetlerden kâr payı ve/veya faiz geliri elde eder. Fon elde ettiği bütün gelirini fon portföy değerine yansıtır. İkinci olarak, fonun sahip olduğu menkul kıymetlerin fiyatı artabilir. Eğer fon fiyatı yükselen bu menkul kıymeti satarsa sermaye kazancı elde eder. Fon elde ettiği bu sermaye kazancını veya zararını fon portföy değerine yansıtır. Üçüncü ve son olarak eğer yatırım fonu fiyatı yükselen menkul kıymeti satmıyor elinde tutuyorsa katılma paylarının fiyatı artar. Yüksek fon toplam değeri yatırımın yüksek değerli olduğunu gösterir. Böylece yatırımcılar katılma paylarını sattıklarında, yatırım fonlarının portföyünde o ana kadar gerçekleşen değer artışlarından/azalışlarından paylarını alırlar.

Pay Sayısına Göre Yatırım Fonları
Pay sayısına göre yatırım fonları açık uçlu fonlar ve kapalı uçlu fonlar olmak üzere iki farklı sınıfa ayrılmaktadır.

TÜRKİYE’DE YATIRIM FONLARINA YATIRIM
Yatırım fonları Türk hukuk sistemine 1982 yılında yürürlüğe giren 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile girmiştir.

DÜNYA’DA YATIRIM FONLARINA YATIRIM
Yatırımcıların yatırım amacıyla bir araya gelip, fonlarını birleştirdikleri bir havuz yoluyla yatırımlarını gerçekleştirmeleri fikri Avrupa’da 1800’lü yıllarda ortaya çıkmıştır. İlk yatırım fonunun kuruluşu 1868 yılında Londra’da gerçekleşmiştir. Yatırım fonlarının
Amerika’da gelişimi ise 1920’lerin başına rastlamıştır. 1924 yılında kurulan Massachusetts Investors Trust Fonu Amerika’nın ilk resmî yatırım fonu olmuştur. Sadece pay senetlerine yatırım yapan ilk yatırım fonları 1920’li yıllarda finans dünyasında önemli bir yere sahip olmalarına karşın, borsalarda önemli bir etkiye sahip olamamışlardır. Ancak günümüzde yatırım fonları gelişmiş sermaye piyasalarında oldukça önemli bir yere sahiptirler. Örneğin, 1992’nin ilk yarısında ABD pay senedi piyasasına yapılan toplam yatırımın %96’sı yatırım fonları tarafından gerçekleşmiştir. 1999 sonu itibariyle ABD’de 6,8 trilyon $, dünya çapında ise 11 trilyon $ düzeyinde aktif büyüklüğüne ulaşmıştır. 2015 yılında 18 trilyon $’a yaklaşan fon büyüklüğü ile ABD, dünyada yatırım fonları arasında ilk sırada yer almakta olup; aynı zamanda bu rakam dünya genelindeki toplam yatırım fonu büyüklüğünün yarısına tekabül etmektedir

TEFAS tek bir yatırım hesabıyla özel şartlara tabi olan yatırım fonları hariç olmak üzere, Sermaye Piyasası Kurulu’nun izniyle kurulmuş olan ve sermaye piyasamızda faaliyette olan tüm yatırım fonlarına erişim imkanı sağlayan elektronik bir platformdur.

Operatör Üye Yetkilendirmesi ve Sorumluluklar: Platformda işlem gören fona ilişkin tüm iş ve işlemlerin Kurucu tarafından yerine getirilmesi esastır. Bununla birlikte, Kurucu söz konusu iş ve işlemleri gerçekleştirmek üzere bir “Operatör Üye” tayin edebilir. Kurucunun operatör üye olarak yetkilendireceği kurumun Platform üyesi olması zorunludur. Platformda işlem görmek üzere tanımlanan her fon için Takasbank Saklama Sistemi’nde tanımlı olan fon operatör üyesi, Platform için de operatör üye olarak kabul edilir. Operatör üye, Kurucu tarafından istenildiğinde değiştirilebilir. Değişiklik ertesi iş gününden itibaren geçerli olur. Platform işlemlerinin tamamını kendisi yapmak isteyen Kurucunun, sistemde otomatik olarak atanan operatör üye tanımını değiştirmesi gerekir. Operatör üye tayin edilmesi hâlinde Kurucunun yapması gereken tüm işlemler operatör üye tarafından
gerçekleştirilir ve operatör üye tarafından gerçekleştirilen işlemlerden doğan tüm sorumluluk müteselsilen Kurucuya da aittir. Platformda işlem gören her fon için yalnızca bir operatör üye yetkilendirilebilir.

Yatırım fonu katılımcılarının fon portföyüne ortak olmaları nedeniyle edindikleri belgeye katılma payı denir.

Fiyatlamaya İlişkin Örnekler: Yatırımcı bugün satın almak veya satmak isteyeceği yatırım fonu katılma payı adetini belirtir. Ancak yatırım fonunun alım fiyatını bilmez, bu nedenle dünkü fon fiyatına en fazla %20 marj ekleyerek (bu marj kurucu tarafından içtüzük/izahname ile belirlenir ve tüm yatırımcılara aynı uygulanır) alım talebini kurucuya iletir.Alım talebinin pay sayısı olarak değil de tutar olarak verilmesi hâlinde Resmî hesabımızda bulunan para ile nemasına karşılık gelen para tutarına karşılık gelen pay sayısı ile alım yapılır. Satış yapılmak istendiğinde de ise nemalandırma dışında durum aynıdır. Satışta nemalandırma
yapılmaz. Takas süresi ve fonun nakit yapısı dikkate alınarak fonun içtüzük/izahname ile belirlediği günde, işlem günündeki satış fiyatı baz alınarak belirlenen tutar yatırımcıya ödenir.

Yatırım Fonlarına Hakim Olan Temel İlkeler
Yatırım fonlarına hakim olan temel ilkeler riskin dağıtılması ilkesi, profesyonel yönetim ilkesi, menkul kıymet portföyü işletme ilkesi, inançlı mülkiyet ilkesi ve mal varlığının korunması ilkesidir.