MENKUL KIYMET YATIRIMLARI

Standard and Poor’s Endeksleri: Yayınladığı finansal göstergelere en çok güvenilen
uluslararası kurumlardan birisi de Standart and Poor’s (S&P) şirketidir. Standard and
Poor’s kapitalizasyon ağırlıklı piyasa endeksini ilk kullanan şirkettir. S&P 1935-1937’yi
baz dönem alarak ABD hisse senedi piyasası için değişik sektörlere ilişkin ayrı ayrı endeksler
hesaplamaktadır. S&P baz dönemi daha sonra 1941-1943 olarak değiştirmiş baz
değer olarak ise 10’u kabul etmiştir. S&P ilk dönemlerde sanayi endeksi, hizmetler endeksi,
ulaştırma endeksi ve bu endekslerde yer alan hisse senetlerinin tamamından oluşan
bileşik endeks olmak üzere dört temel endeks hesaplamaktayken daha sonra 1976 tarihi
itibariyle endeks kapsamında bulunan sektörler ve hisse senetleri açısından değişikliğe
gitmiştir. Buna göre S&P artık sekiz adet temel endeks hesaplamaktadır. Bu endeksler şu
şekilde özetlenebilir:
• S&P Sanayi Endeksi (SPI): 400 adet sanayi işletmesinin hisse senetleri kullanılarak
hesaplanan endekstir.
• S&P Ulaştırma Endeksi (SPT): 20 adet ulaştırma işletmesinin hisse senetleri kullanılarak
hesaplanan endekstir.
• S&P Hizmetler Endeksi (SPU): Kamuya ait 40 adet hizmet işletmesinin hisse senetleri
kullanılarak hesaplanan endekstir.
• S&P Finans Endeksi (SPF): Finans sektöründe faaliyette bulunan 40 adet işletmenin
hisse senetleri kullanılarak hesaplanan endekstir.
• S&P Bileşik Endeks (SP500): Sanayi, ulaştırma, hizmet ve finans sektörlerinde faaliyette
bulunan toplam 500 adet işletmenin hisse senetleri kullanılarak hesaplanan
endekstir.
• S&P Orta Büyüklükteki İşletmeler Endeksi: Orta büyüklükteki 400 adet işletmenin
hisse senetleri kullanılarak hesaplanan endekstir.
• S&P Küçük İşletmeler Endeksi: 400 adet küçük işletmenin hisse senetleri kullanılarak
hesaplanan endekstir.
• S&P 1500 Endeksi (SP1500): Bileşik endeks, orta büyüklükteki işletmeler endeksi
ve küçük işletmeler endeksinde yer alan toplam 1500 adet işletmenin hisse senetleri
kullanılarak hesaplanan endekstir.

Koşullu Emirler: Sisteme girilen emrin aktif hâle gelmesi veya işleme dönüşebilmesi
için bazı koşulların tanımlanabildiği emirlerdir. Koşullu emirler dört şekilde verilebilir:
Miktar Koşullu Emirler: Belirtilen fiyat seviyesinde emrin içerdiği miktarın tamamı karşılanmıyorsa, işlem görmeyen ve ancak emrin içerdiği miktarın tamamının karşılanması hâlinde işleme tabi olurlar.
Fiyat Koşullu Emirler: Bir sermaye piyasası aracının cari fiyatının veya emir defterindeki en iyi alış veya satış fiyatının, koşul olarak belirtilen fiyat seviyesine ulaşması durumunda ilgili veya tanımlanmış bir diğer sermaye piyasası aracının emir defterinde aktif hâle gelen veya işleme dönüşen emirlerdir.
Zaman Koşullu Emirler: Seansın önceden belirlenen bir bölümünde aktif hâle gelen veya seansın bir bölümünde geçerli olmak üzere girilen emirlerdir
Kısmi Görünme Koşullu Emirler: Limit fiyatlı emirler, kısmen görünme koşulu ile girilebilir. Kısmen görünen emirlerde, emir defterinde görülmesi istenen kısmın tamamı işlem gördüğünde gizli bölümden belirlenen miktar kadar kısım açığa çıkar. Açığa çıkan bu kısım, açığa çıktığı anda girilmiş yeni bir emir gibi fiyat ve zaman önceliğine göre emir defterinde yerini alır.
Kotasyon Emirleri: Limit fiyatlı alış ve satış emrinden oluşan ve sadece piyasa yapıcı/likidite sağlayıcı üyeler tarafından sisteme girilebilen bir emir tipidir. Kotasyonu oluşturan alış ve satış emrine kotasyon emri denir. Kotasyon emri bir bütün olarak iptal edilebileceği gibi sadece alış veya satış tarafı da iptal edilebilir. 

Orta Nokta (Mid-Point) Emirleri: Orta Nokta (Mid-Point) emri, normal emir defterine kıyasla daha büyük miktarlı emirlerin kendi aralarında eşleşmesine imkân sağlayan ve piyasa katılımcılarına daha düşük işlem maliyeti sunan bir emir türüdür. Bu emirlerin girişi ve miktarlarının değiştirilmesi sırasında minimum ve maksimum tutar kontrolü yapılır. Orta Nokta emirlerinin değeri, asgari 100.000 TL, azami 30 milyon TL olabilir. Ancak kısmi işlem görme durumunda, kalan kısım asgari sınırın altına düşse bile emrin
kalan miktarında değişiklik yapılmadığı sürece bu kısıt aranmaz.

Piyasadan Limite Emirler (Market To Limit Order): Piyasa emirleri gibi fiyatsız olarak sisteme girilen emirlerdir. Karşı taraftaki sadece en iyi fiyat kademesinde bekleyen emirlerle eşleşerek işleme dönüşürler. Ancak işleme dönüşmeyen kısım, gerçekleştiği son işlem fiyatını alarak limit fiyatlı emre dönüşür ve emir defterinde pasif olarak yazılır (ancak kalanı iptal et olarak girilirse pasife yazılmaz). Maksimum 3 milyon TL sınırına tabidir. Bu tutar piyasa emirlerinde olduğu gibi belirlenir.

Finansal anlamda online yatırım platformu, yatırımcıların hisse senedi, tahvil, döviz ve türev araçlar gibi finansal ürünlere ilişkin emirlerini bir iletişim ağı üzerinden aracı kurumlara iletebildikleri bir bilgisayar yazılım programını ifade etmektedir. Online yatırım platformları, yatırımcılara bir kullanıcı adı ve bir şifre vasıtasıyla istenilen her yerden sermaye piyasası işlemi yapabilme imkanı tanımaktadır.

Yatırımcıların yatırım amaçlarını ve planlarını belirlemelerinde, amaçlarına uygun menkul kıymetlerin seçiminde ve potansiyel yatırım imkanlarının analiz edilmesinde büyük öneme sahip olan ve özellikle online yatırım platformları vasıtasıyla kendi yatırım kararlarını kendileri veren online yatırımcılar tarafından sürekli olarak takip edilmesi gereken araçların bazıları şunlardır:

Online hesap makinesi ve not defteri: Finansal planlama ve yatırımlara ilişkin yatırımcıların aklında oluşan sorulara cevap bulmalarına yardımcı olan önemli araçların başında online hesap makineleri ve not defterleri gelmektedir. Bu araçlar vasıtasıyla yatırımcılar çeşitli yatırım fırsatlarından ne kadar kazanç sağlayabileceklerini hesaplayabilmekte ve yaptıkları yatırımlardan sağladıkları geri dönüşleri kaydederek, yatırımlarının amaçlarına uygun gerçekleşip gerçekleşmediğini denetleyebilmektedir. Örneğin online hesap makineleri aracılığıyla yatırımcılar, hangi fiyat seviyesinde satış gerçekleştirirlerse ilgili menkul kıymetten istedikleri kazancı elde edebilecekleri, ellerindeki hisse senetlerini elde tutmaları sonucunda elde edecekleri kâr payı kazancı ile satmaları durumunda elde edecekleri kazancın karşılaştırılması, ücret ve maliyetlerin yatırım fonu alım-satımındaki etkisi ve tahvillerin vadeye kadar verimlerinin hesaplanması gibi birçok konuda bilgi sahibi olabilmektedir.

İnceleme araçları (Screening): Bu araçlar, yatırımcılar açısından büyük veri tabanları aracılığıyla, her biri özel karakteristiklere sahip hisse senedi, tahvil, yatırım fonu gibi yatırım alternatiflerinin hızlı bir şekilde bulunması ve sıralanmasına imkan vermektedir. Örneğin inceleme araçları vasıtasıyla yatırımcılar, hisse senetleri için, fiyat-kazanç oranı, piyasa değeri ve kâr payı getirisi, tahviller için, endüstri, vade tarihi veya getiri, yatırım fonları için, minimum yatırım miktarı, endüstri veya coğrafi sektör gibi bilgiler girerek amaçlarına uygun bir biçimde söz konusu yatırım alternatiflerini hızlıca sıralayabilmekte ve aralarından kendilerine en uygun olanlarını seçebilmektedir.

Grafikler: Özellikle hisse senetlerinin gün, ay, yıl, on yıl veya daha uzun dönemler boyunca performansının izlenebilmesine imkan tanıyan araçlardır. Bugün bir hisse senedinin performansına ilişkin bir grafiğe online olarak saniyeler içerisinde ulaşılabilmektedir. Nokta ve şekil, çubuk, çizgi ve mum gibi çeşitleri mevcuttur. Grafikler vasıtasıyla yatırımcılar yatırım yapmayı düşündükleri hisse senetlerinin performanslarını ayrıntılı olarak inceleyerek yatırım kararı verebilmektedir.

Hisse senedi fiyatları ve portföy izleme araçları: Hemen hemen bütün online yatırım platformlarında hisse fiyatları ve portföy izleme araçları mevcuttur. Bu araçlar vasıtasıyla yatırımcılar sadece hisse senedinin sembolünü sisteme girerek ilgili hisse senedinin gerçek zamanlı fiyatını öğrenebilmektedir. Ayrıca yatırımcı eğer kendisine bir portföy oluşturmuşsa sistem bu araçlar vasıtasıyla portföyün değerindeki değişmeleri otomatik olarak güncelleyerek yatırımcının sisteme her girdiğinde portföyün değerini gerçek zamanlı olarak görebilmesine imkan tanımaktadır.