MENKUL KIYMET YATIRIMLARI - Deneme Sınavı - 13

İnceleme araçları (Screening): Bu araçlar, yatırımcılar açısından büyük veri tabanları aracılığıyla, her biri özel karakteristiklere sahip hisse senedi, tahvil, yatırım fonu gibi yatırım alternatiflerinin hızlı bir şekilde bulunması ve sıralanmasına imkan vermektedir. Örneğin inceleme araçları vasıtasıyla yatırımcılar, hisse senetleri için, fiyat-kazanç oranı, piyasa değeri ve kâr payı getirisi, tahviller için, endüstri, vade tarihi veya getiri, yatırım fonları için, minimum yatırım miktarı, endüstri veya coğrafi sektör gibi bilgiler girerek amaçlarına uygun bir biçimde söz konusu yatırım alternatiflerini hızlıca sıralayabilmekte ve aralarından kendilerine en uygun olanlarını seçebilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Menkul kıymet işlemleri için elektronik altyapının oluşturulduğu ilk borsa ise Nasdaq tezgahüstü hisse senedi piyasasıdır. Daha sonra ise Londra, Tokyo ve Frankfurt gibi dünya’daki diğer birçok borsa da online yatırımlar için gerekli elektronik altyapıyı oluşturmuşlardır.

Türkiye’de online işlemler 1998 yılından sonra ve tüm dünyada olduğu gibi telefon vasıtasıyla gerçekleşmeye başlamıştır.

Ortalamalar genel olarak endekslerin hesaplanmasında kullanılmaktayken endeksler ise daha geniş bir kullanım alanına sahiptir. Bu anlamda piyasa endekslerinin belli başlı kullanım alanları şu şekilde birkaç maddeyle özetlenebilir:

• Endeksler hisse senedi fiyatlarında zaman içerisinde meydana gelen toplu değişimi ortaya koymaktadır.

• Piyasa portföyü getiri oranının hesaplanmasında endekslerden yararlanılır. Dolayısıyla endeksler bireysel ve kurumsal yatırımcılara, sahip oldukları hisse senetlerinin ya da portföylerin belirli bir dönem boyunca gösterdiği performansı, piyasanın genel performansıyla karşılaştırma imkanı sağlamaktadırlar.

• Endeksler, hisse senedi piyasasındaki gelişmeler ile genel ekonomik konjonktürdeki değişiklikler arasında karşılaştırma yapma imkanı sağlamaktadırlar.

• Sermaye piyasası analizlerinde, beta katsayılarının hesaplanmasında bir diğer ifadeyle sistematik riskin ölçülmesinde piyasa endekslerinden yararlanılmaktadır.

• Endekslerden yararlanarak endekse dayalı opsiyon ve vadeli işlem sözleşmeleri ile yatırım fonları gibi yatırım araçları geliştirilebilmektedir.

• Alternatif yatırım araçlarının getirilerinin karşılaştırılmasında piyasa endeksleri yatırımcılara faydalı bilgiler sağlamaktadır

S&P Bileşik Endeks (SP500): Sanayi, ulaştırma, hizmet ve finans sektörlerinde faaliyette bulunan toplam 500 adet işletmenin hisse senetleri kullanılarak hesaplanan endekstir.

Türkiye’de hisse senedi piyasa endeksi ilk kez İstanbul Menkul Kıymetle Borsası (İMKB)’nın kurulmasıyla hesaplanmaya başlamıştır. Söz konusu bu ilk endeks bileşik endeks adıyla hisse sentlerinin kapanış fiyatları kullanılarak baz dönemi Ocak 1986 ve baz değeri 100 kabul edilerek hesaplanmıştır.

Nikkei-Dow Jones Ortalaması (NDJA): Japon hisse senedi piyasasında en iyi bilinen endekslerden biridir. Endeks, Tokyo Borsası’nın (TSE) birinci bölümünde yer alan hisse senetlerinin 255’inden oluşmaktadır. NDSA, ABD’deki DJIA’mn kullandığı formüle göre fiyat-ağırlıklı olarak hesaplanmaktadır. Endeksin baz dönemi 4 Ocak 1968, baz değeri ise 100’dür. Doğru cevap D'dir.

Limit Fiyatlı Emirler (LFE): Sisteme hem fiyatın hem de miktarın girildiği emir türüdür. Emrin gerçekleşmeyen bölümü işlem görmedikçe Sistemde pasif olarak geçerlilik süresi sonuna kadar (kalanı iptal et şeklinde girilmediği sürece) bekletilir

Borsada emirler “lot” şeklinde verilmektedir. 1 lot, 1 adet ya da 1 TL nominal değerli hisse senedini ifade etmektedir. Doğru cevap C'dir.

Kotasyon Emirleri: Limit fiyatlı alış ve satış emrinden oluşan ve sadece piyasa yapıcı/ likidite sağlayıcı üyeler tarafından sisteme girilebilen bir emir tipidir. Kotasyonu oluşturan alış ve satış emrine kotasyon emri denir. Kotasyon emri bir bütün olarak iptal edilebileceği gibi sadece alış veya satış tarafı da iptal edilebilir.

Sunulan hizmetlerin içerikleri ve detayları aracı kurumdan aracı kuruma değişkenlik göstermekle birlikte aracı kurumların müşterilerine sundukları online hizmetler kısaca şu şekilde özetlenebilir:

• Yatırımcılar, aracı kurumların web siteleri aracılığıyla hisse senedi alım-satım emirlerini girebilmekte ve emirlerinin hangi aşamada olduğunu öğrenebilmektedir.

• Yatırımcılar günün 24 saati online aracı kurumların oluşturduğu çeşitli türdeki fonların (A ve B tipi fonlar, endeks fon, tahvil ve bono, likit fon vs.) online alımsatımını gerçekleştirebilmektedir.

• Yatırımcılar, online olarak, özel kesim tahvil, devlet tahvili, finansman bonosu ve hazine bonosu alım-satımı yapabilmektedir.

• Yatırımcılar, online olarak opsiyon, future gibi türev piyasa işlemleri yapabilmektedir.

• Yatırımcılar, hesap bakiyelerindeki atıl fonları kısa süreli değerlendirmek veya faiz geliri elde etmek amacıyla, repo ve ters repo işlemlerini online olarak yapabilmektedir.

• Yatırımcılar, aracı kurumlarının halka arza aracılık ettikleri veya konsorsiyumun bir üyesi olduğu durumlarda, halka arz edilecek hisse senetlerini online olarak talep edebilmekte ve satın alabilmektedir.

Yatırımcıların online yatırım hizmetlerinden faydalanabilmeleri için online hizmet veren bir aracı kuruma başvurarak kendilerine bir hesap açtırmaları gerekmektedir. Daha sonra yatırımcılar aracı kurum tarafından kendilerine verilen şifreler yardımıyla açtırdıkları bu hesabı kullanarak online yatırım işlemlerinde bulunabilmektedir.

Kotasyon Emirleri: Limit fiyatlı alış ve satış emrinden oluşan ve sadece piyasa yapıcı/likidite sağlayıcı üyeler tarafından sisteme girilebilen bir emir tipidir. Kotasyonu oluşturan alış ve satış emrine kotasyon emri denir. Kotasyon emri bir bütün olarak iptal edilebileceği gibi sadece alış veya satış tarafı da iptal edilebilir. Doğru cevap D'dir.

Zaman Önceliği Kuralı: Fiyatları aynı olan emirler arasında seçim yapılmasını sağlayan bu kural, sisteme girilen aynı fiyatlı emirlerden daha önce sisteme girilmiş olan emrin diğerlerine göre önceliği olduğunu ifade etmektedir.

Koşullu emirler dört şekilde verilebilir:

Doğru cevap B'dir.

Limit Fiyatlı Emirler (LFE): Sisteme hem fiyatın hem de miktarın girildiği emir türüdür. Emrin gerçekleşmeyen bölümü işlem görmedikçe Sistemde pasif olarak geçerlilik süresi sonuna kadar (kalanı iptal et şeklinde girilmediği sürece) bekletilir. Doğru cevap E'dir.

Mudaraba temel olarak emek ve sermayenin bir araya gelmesi ile kâr ortaklığını ifade etmektedir. Aynı zamanda faizsiz finansmanda en çok kullanılan yöntemler biridir. Söz konusu yöntemde belirli bir projesi, tecrübesi ya da yeteneği olan ancak finansman ihtiyacı olan kişinin yatırımı finanse edilmektedir. Bununla birlikte finanse edilecek olan projenin, faizsiz finansman prensiplerine bağlı olarak belirli ve tanımlanmış olması gerekmektedir. Manipülasyon riskine karşı yatırıma ilişkin her unsurun açık ve net olması zorunludur. Mudarabada en az iki taraf ticaret yapmak amacıyla bir araya gelmekte, taraflardan biri emek ve tecrübesini diğer taraf ise sermayesi sunmaktadır. Bu bağlamda mudaraba, risk sermayesine benzemektedir ve genellikle ticaretin finansmanında kullanılmaktadır. Ayrıca mudaraba, emanete ve güvene dayalı bir fon kullanımı olması nedeniyle faizsiz bankacılığın en riskli finansman yöntemi olarak kabul edilmektedir

Mudaraba temel olarak emek ve sermayenin bir araya gelmesi ile kâr ortaklığını ifade etmektedir. Aynı zamanda faizsiz finansmanda en çok kullanılan yöntemler biridir. Söz konusu yöntemde belirli bir projesi, tecrübesi ya da yeteneği olan ancak finansman ihtiyacı olan kişinin yatırımı finanse edilmektedir. Bununla birlikte finanse edilecek olan projenin, faizsiz finansman prensiplerine bağlı olarak belirli ve tanımlanmış olması gerekmektedir. Manipülasyon riskine karşı yatırıma ilişkin her unsurun açık ve net olması zorunludur. Mudarabada en az iki taraf ticaret yapmak amacıyla bir araya gelmekte, taraflardan biri emek ve tecrübesini diğer taraf ise sermayesi sunmaktadır. Bu bağlamda mudaraba, risk sermayesine benzemektedir ve genellikle ticaretin finansmanında kullanılmaktadır. Ayrıca mudaraba, emanete ve güvene dayalı bir fon kullanımı olması nedeniyle faizsiz bankacılığın en riskli finansman yöntemi olarak kabul edilmektedir

Muşaraka ve mudaraba yöntemleri ortaklık kapsamında benzerlik gösterse de aralarında farklılıklar bulunmaktadır. Muşarakanın mudarabadan farkı, ortaklar farklı oranlarda sermayeyi bir araya getirerek ortaklığa dâhil olabilirler. Ayrıca mudarabada taraflardan biri sermaye diğeri ise emek sunarken, muşaraka işleminde taraflar hem sermayelerini hem de emeklerini sunarlar. Bu bağlamda muşaraka hem finansörün hem de girişimcinin etkin olduğu bir ortaklıktır. Diğer yandan muşaraka işleminde zarar, mudarabadan farklı olarak her iki tarafa da aittir. Bu nedenle muşaraka, mudarabaya benzer şekilde zarar ihtimali yüksek riskli finansman yöntemidir.

Kârlı satış anlamına gelen murabaha, sermaye sahibinin(bankanın) belirli bir malı satın alması ve üzerine belirli bir kâr ekleyerek yeterli nakde sahip olmayan ve gerekli finansmanı temin edemeyen ancak faaliyetlerinin devamlılığı için söz konusu mal ve hizmete ihtiyacı bulunan müşterisine satmasını ifade eder.

Yayınladığı finansal göstergelere en çok güvenilen
uluslararası kurumlardan birisi de Standart and Poor’s (S&P) şirketidir. Standard and
Poor’s kapitalizasyon ağırlıklı piyasa endeksini ilk kullanan şirkettir.