MENKUL KIYMET YATIRIMLARI - Deneme Sınavı - 10

Yabancı para cinsinden yapılan yatırımlarda, paraların değerinin değişmesi durumunda ortaya çıkan risk döviz kuru riskidir. Döviz kuru riski sistematik bir risktir.

Mudaraba temel olarak emek ve sermayenin bir araya gelmesi ile kâr ortaklığını ifade etmektedir.

Ortaklık kurulması olarak ifade edilen muşaraka; iştirak etme, bir işletmenin sermayesine katılarak ortak olunması anlamına gelmektedir. Bu bağlamda ekonomik faaliyet yürütmek üzere meydana gelen bir kâr zarar ortaklığı olarak tanımlanmaktadır ve genel olarak sermaye ortaklığını ifade etmektedir.

Kârlı satış anlamına gelen murabaha, sermaye sahibinin (bankanın) belirli bir malı satın alması ve üzerine belirli bir kâr ekleyerek yeterli nakde sahip olmayan ve gerekli finansmanı temin edemeyen ancak faaliyetlerinin devamlılığı için söz konusu mal ve hizmete ihtiyacı bulunan müşterisine satmasını ifade eder. Uygulanan kâr oranını
etkileyen faktörler ise şu şekildedir;
• İşlem miktarı ve vadesi
• Müşterinin pazarlık gücü
• Müşterinin finansal riski
• Bankanın likiditesi
• Enflasyon ,nominal faiz vb .makroekonomik göstergeler

Geniş bir uygulama alanı bulan İslami sigortada, tekafül esasına dayanan ve “mudaraba”, “vekâlet” ve “hibrit” model olarak adlandırılan üç farklı model bulunmaktadır.

Tekafül sigortasının unsurları şu şekildedir;
• Sigortalı: Sigorta yapılan kişi veya kurum
• Sigorta Edilen Risk: Sigorta anlaşmasına konu olan yangın, deprem vb. riskler
• Sigortacı (Sigorta Şirketi): Sigorta anlaşmasını gerçekleştiren kurum
• Ödenen Prim: Sigorta yapılan kişi veya kurumun ödediği sigorta ücreti
• Sigorta Tutarı: Sigortaya konu olan riskin meydana gelmesi durumunda sigortalının alacağı bedel

İşletmeler ,varlıklardan elde edecekleri kazanç haklarının yatırımcılara satılması yoluyla da sukuk ihraç edilebilirler .Varlık endeksli sukuklarda ,varlıklara ait kazanç hakkının yatırımcılara transfer edilmesi yoluyla fon sağlanmaktadır .Bununla birlikte sukuk sahipleri, işleme konu olan dayanak varlığın sahiplik hakkını ve gelirini elinde bulundurmaktadır. Bu sukuk türüne ,Malezya ve Bahreyn’de ihraç edilen icara sukukları örnek olarak verilebilir

İcara Sukuk Menfaat satımına dayalı olan icara sukuk, finansal kiralama yöntemi baz alınarak ihraç edilmektedir.En çok kullanılan bu sukuk türünde, işleme konu olan varlığın kiralanması ile elde edilen kira geliri karşılığında yatırımcılara belirli ve düzenli ödemeler yapılmaktadır. İcara sukuk sahipleri hem varlığın mülkiyet hakkına hem de söz konusu varlıktan kira alma hakkına sahiptirler.

Murabaha Sukuk Mal satım esasına dayalı olan murabaha sukukları, genellikle katılım bankaları tarafından kullanılmaktadır. Murabaha sukukları, dayanak varlık bulunmaması  kurumunda kullanılan bir alternatif olarak ifade edilebilir. Söz konusu sukukta yatırımcılardan toplanan fonlar ile belirli bir mal satın alınmaktadır. İlerleyen aşamada işleme konu olan mal vadeli olarak satılmakta ve oluşan kâr, sukuk vadesi içerisinde yatırımcılara dağıtılmaktadır. Murabaha sukuk sahibi aynı zamanda malın da sahibidir. Bununla birlikte sukuk sahibi hem malın yeniden satışı hem de bu malın satış fiyatını belirleme haklarına da sahiptir. Diğer yandan satışa konu olan malın satış anında var olması ve aynı zamanda satıcıya ait olması gerekmektedir. Murabaha sukuk, mudaraba ve muşaraka sukuklardan farklı olarak sadece birincil piyasada işlem görmektedir. İslam hukuku açısından söz konusu sukuk ikincil piyasada işlem görmez.

Future sözleşmelerin İslam hukuku açısından kullanılabilir olması için taşıması gereken özellikler şu şekilde sıralanabilir;
• Varlığa ilişkin mülkiyet durumunun bulunması ve doğrudan varlığın fiyat performansına ilişkin korunma talebinin olması,
• Fiili varlık transferi olmadan karşılıklı ertelemenin reddedilmesi,
• Yasaklı olan yüksek belirsizlikten kaçınılması.

Arbun, alıcının alacağı malın bedelinin bir kısmını satıcıya kapora olarak verdiği, ancak alımdan vazgeçmesi durumunda kaporanın satıcı da kalmasını içeren bir anlaşmadır.

Tasarruf sahiplerinden fon katılma payı karşılığında toplanan para ya da diğer varlıklarla, tasarruf sahipleri hesabına, inançlı mülkiyet esaslarına göre Kurulca belirlenen varlık ve haklardan oluşan portföy veya portföyleri işletmek amacıyla portföy yönetim şirketleri tarafından fon iç tüzüğü ile kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan mal varlığına yatırım fonu adı verilir.

Mal Varlığının Korunması İlkesi: Fon tüzel kişilik sahibi olmamakla beraber fonun mal varlığı kurucudan ayrıdır. Ayrıca Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca, fon malvarlığı rehnedilemez, teminat gösterilemez ve üçüncü kişiler tarafından haczedilemez. Yani fon malvarlığının korunması kanun ile güvence altına alınmıştır.

Açık Uçlu Fonlar: Pay sayısı sabit olmayan, talebin seviyesine göre pay sayısı artırılabilen veya azaltılabilen fonlar açık uçlu (open-ended) yatırım fonları olarak tanımlanabilir.

Karma Şemsiye Fon: Fon portföyünün tamamı, ortaklık payları, borçlanma araçları, altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı olarak ihraç edilen sermaye piyasası araçlarının en az ikisinden oluşan ve her birinin değeri fon toplam değerinin %20’sinden az olmayan fonları kapsayan şemsiye fonlara verilen addır.

Yatırım fonları Türk hukuk sistemine 1982 yılında yürürlüğe giren 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile girmiştir. Yatırım fonları ile ilgili düzenlemeler 28.07.1981 tarihinde kabul edilmiş ve 1982 yılında yürürlüğe girmiştir.

Yatırım fonlarının Türkiye’deki piyasalarda işlem görmesinin gecikmesinde başlıca üç önemli neden vardır. Bunlardan ilki Borsa İstanbul’un açılmamış olmasıdır. Borsa faaliyete geçmediği için menkul değer alım-satımları rayiç bedel üzerinden yapılamamıştır. Ayrıca kurulacak bir fona yasal yoldan portföy oluşturmak olanaksızdır. İkinci neden Sermaye Piyasası Kurulu’nun katılma belgelerinin halka arzına dair tebliğinin gecikmiş olmasıdır. Bu tebliğ ancak Aralık 1986’da yayımlanmıştır. Üçüncü ve son neden, vergi yasalarından kaynaklanmıştır. Kurumlar Vergisi’nden muaf olan fonlar, Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesine göre %10 stopaja tabi olmalarının fonlara ilgiyi azaltacağı düşüncesiyle kurumlar/kurucular katılma belgesi ihraç edememişlerdir. Bu sorun Ağustos 1987’de giderilebilmiş ve katılma belgelerinin halka arzı başlamıştır.

2015 yılında 18 trilyon $’a yaklaşan fon büyüklüğü ile ABD, dünyada yatırım fonları arasında ilk sırada yer almakta olup; aynı zamanda bu rakam dünya genelindeki toplam yatırım fonu büyüklüğünün yarısına tekabül etmektedir.

Dikkat çekici bir şekilde Lüksemburg dünya yatırım fonu büyüklüğünün yaklaşık %10’unu oluşturmaktadır.Lüksemburg vergi ve operasyonel alanlarda sunduğu olanaklardan dolayı yatırım fonu ve yatırım ortaklığı gibi kolektif yatırım kuruluşlarının merkezi hâline gelmiştir. Bu nedenle, Avrupa’da pek çok fon Lüksemburg’da kurulmakta, ancak payları diğer ülkelerdeki yatırımcılara satılmaktadır.

TEFAS tek bir yatırım hesabıyla özel şartlara tabi olan yatırım fonları hariç olmak üzere, Sermaye Piyasası Kurulu’nun izniyle kurulmuş olan ve sermaye piyasamızda faaliyette olan tüm yatırım fonlarına erişim imkanı sağlayan elektronik bir platformdur.