MENKUL KIYMET YATIRIMLARI - Deneme Sınavı - 11

2002 yılı Ekonomi Nobel’i Davranısçı Finans’ın öncülerinden sayılan bir bilim adamına verilmiştir. Daniel Kahneman, insan davranışı, beklentileri ve karar alma mekanizmaları üzerine yazdıkları ve sunduğu kanıtlarla finansın piyasa mekanizmasını anlamaya çalışan bu yeni dalı için bir çıkış noktası oluşturmuştur. Ekonomi Nobel’ini alması kendi deyimiyle davranışçı finansın akademi tarafından resmi olarak tanınması anlamına gelmektedir. Ödül bu yönü ile bu alanda çalışarak bir anlamda aykırı olmayı göze alan birçok akademisyeni ve piyasa profesyonelini cesaretlendirilmiştir.

Yanlış tahminin kaynaklarından biri olan bilişsel kısayol kullanımına bireyler şu durumlarda başvurmaktadırlar:
• aşırı bilgi yüklendiklerinde,
• bilgiyi tamamen işlemeleri güçleştiğinde,
• bir sorun hakkında dikkatlice düşünmeye vakitleri yoksa,
• şansa bağlı ve önemli olmayan olayları akışına bırakmak istediklerinde ve
• karar alma aşamasında gerekli olan bilgilerin çoğuna sahip olmadıklarında.

Temsil Kısayolu
Temsil kısayolu, bir şeyin olasılığının belirgin bir stereotipi ne kadar karşıladığına ya da temsil ettiğine göre değerleme yöntemidir. Bu anlamda temsil kısayolu, bir kişinin başka ilişkili bir bilgiyi reddetmesine yol açmaktadır. Yani bir karar aşamasında bazı bilgiler başka bazı bilgilerin gölgesi altında kalabilmektedir. Temsil kısayolu yatırımcıların karara varırken en son, en fazla göze batan ve sıradışı görünen unsurlara (verilere) aşırı ağırlık vermesi dağılımın istatistiksel özelliklerini göz ardı etmesi eğilimidir.

Ekonomik dalgalanma ya da konjonktürel dalgalanma, üretimin potansiyel (trend) düzeyi çerçevesinde ortaya çıkan genişleme ve daralmalardır.

Bir ekonomik dalgalanma devresinde reel GSyh’nin ulaştı­ğı en yüksek noktaya zirve, en düşük noktaya ise dip denir. Zirveden dibe kadar geçen dönem daralma olarak adlandırılırken, ekonominin dibe vurduğu noktadan bir sonraki zirve noktasına kadar geçen dönem genişleme olarak adlandırılır.

Hisse senetleri, tahvil gibi menkul kıymetlerin alınıp satıldığı örgütlü piyasaya serma­ye piyasası ya da borsa denir. Bu piyasadaki gelişmeler ekonomik durumun bir göstergesi olarak kullanılır. Diğer göstergelere nazaran daha kolay gözlenebilir, çünkü haftanın her günü hatta her saat borsalardaki gelişmeler izlenebilir. Bunlardan hisse senedi piyasasın­daki gelişmelere bakarak ekonominin geleceğine ilişkin tahminde bulunulabilir. Bu pi­yasalardaki dalgalanmalar aslında ekonomik dalgalanmaların nedeni olmaktan çok bir sonucudur. Ekonomi durgunluğa girdiğinde ilk ve en hızlı etkilenen piyasa, sermaye piya­sasıdır. Örneğin, Büyük Buhranda, 1987 Asya Krizinde ve 2008 krizinde borsa endeksleri hızla aşağıya gitmiştir.

Enflasyon; fiyatlar genel düzeyindeki sürekli artışlardır. Fiyatlar genel düzeyi; ekonomide­ki tüm fiyatların ağırlıklı ortalamasıdır. Enflasyon kavramından tüm fiyatların yükseleceği anlamı çıkarılmamalıdır, fiyatların çoğu yükselirken daha az bir kısmı aşağı düşebilir. Enf­lasyon oranı, fiyatlar genel düzeyinde belirli bir dönemde ortaya çıkan yüzde artıştır. Enf­lasyon kavramının karşıtı deflasyon ise fiyatlar genel düzeyindeki sürekli azalışlar olarak tanımlanır. Enflasyon ve deflasyon arasındaki sınır bölgede ise her ülkenin arzu ettiği fiyat istikrarı yer alır. Yani fiyatlar genel düzeyinde iniş ve çıkışların yaşanmadığı, arzu edilen bir durum için fiyat istikrarı tanımlaması kullanılır.

Reel gelir, gelirimizin satın alma gücüdür. Diğer bir ifadeyle, gelirimizin satın alabileceği mal ve hizmet miktarıdır.

Enflasyondan en çok zarar görenler sabit geliri olan insanlardır. Çünkü onların ge­lirleri esnek değildir. Klasik örnek emekli maaşıyla geçinenler ya da biriktirmiş olduğu tasarrufla geçinmek zorunda olanlardır. Enflasyon belirli zamanlar için sabit getiri sağla­yan nominal değerli varlıkların reel değerini düşürmektedir. Örneğin; bir yıl vadeli tahvil almış birisi için fiyat düzeyinin bir yıl sonra ikiye katlanması durumunda, tahvilin anapa­rasını geri aldığında, bu paranın alım gücünün tahvili satın aldığı döneme göre yarı yarı­ya azaldığını görecektir. Bu şekilde beklenmedik bir enflasyonla alacaklılardan (tasarruf yapanlardan) borçlulara (tahvil ihraç edenlere) doğru bir servet transferi olacaktır.

Ev sahibi olmak için ya da yeni bir araba almak için tasarrufta bulunuyorsunuz, enf­lasyon canavarı tasarruf hesabınızın değerini azaltarak, amaçlarınıza ulaşmanızı güçleşti­rebilmektedir. Örneğin tasarruf mevduatınıza yılda % 15 oranında faiz geliri alıyorsunuz ve enflasyon oranı o yıl % 20 olarak gerçekleşsin. Bu durumda tasarruflarınızın gücü %5 oranında azalmıştır. Eğer faizden bir de vergi ödüyorsanız, bu kaybınız daha da artacaktır

Genel anlamda döviz kuru, bir ülke parasının diğer bir başka ülke parası cinsinden değeridir. Yani iki ülke parasının birbirine oranıdır. Bu tanım nominal döviz kuru olarak isimlendirilir. Nominal döviz kuru, bir ülke parasını doğrudan başka bir ülke parasına oranlanması ile elde edilir.

Reel Döviz Kuru= (Ulusal Para/Ulusal Fiyat Düzeyi)/(Yabancı Para/Yabancı Fiyat Düzeyi) Reel döviz kuru; nominal döviz kurunun, yabancı ülke fiyat düzeyinin ulusal fiyat düzeyine oranın çarpımı ile elde edilir. Döviz kuru kavramına ilişkin farklı ayrımlar ortaya konulabilir. Bu ayrımlardan bir diğeri düz kur ve çapraz kur şeklinde yapılabilir. Düz kur denildiğinde bir ülke parasının diğer ülke paraları ile ilişkisi yani nispi oranı kastedilmektedir. Çapraz kur ise iki ülkenin para birimlerinin doğrudan nispi oranları yerine, bu para birimlerinin bir başka ülke para birimi cinsinden nispi oranlarını gösterir. Düz kur tanımında iki ülke para birimlerinin birbirleri ile doğrudan ilişkisi ele alınırken çapraz kurda iki ülke para biriminin diğer başka bir ülke para birimi cinsinden dolaylı bir ilişkisi ortaya konulur. Döviz kurunun değerinin belirlenmesi farklı döviz kuru sistemleri içerisinde farklı şekillerde olabilmektedir. Tam esnek ya da serbest döviz kuru sistemi ve sabit döviz kur sistemi temel ve birbirinin tam tersi iki farklı kur sistemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu iki kur rejimi ilgili otorite tarafından kredibilite ve esneklik arasındaki tercihleri yansıtacak şekilde değerlendirmeye alınır. Serbest ya da tam esnek döviz kuru sistemi, ülke parasının değerinin döviz arz ve talebi koşulları altında serbest bir şekilde piyasada belirlenmesine dayanan bir kur rejimidir. Bu sistemde döviz kurları üzerinde ilgili otorite tarafından bazen müdahaleler gerçekleşebilmektedir. Ancak bu müdahaleler piyasada oluşacak aşırı dalgalanmaları önleyici niteliktedir. Sabit döviz kur sistemi ise bir ülke parasının değerinin yabancı bir ülke parasına veya yabancı ülke paralarından oluşan bir sepete sabitlenmesi durumudur. Sabit döviz kur sistemi, döviz piyasasındaki esnekliği azaltmaktadır.

Devalüasyon, ulusal paranın yabancı para birimleri karşısındaki değer kaybıdır.

Faiz oranlarının şirket kârları üzerinde iki etkisi vardır: Bunlardan birincisi, faiz giderdir. Bu nedenle faiz oranları artarken, şirket karları azalır. İkinci olarak ise, faiz oranları ekonomik faaliyetleri etkileyerek şirket kârlarını etkilemektedir. Faiz oranlarının, şirket karları üzerindeki etkilerinden dolayı hisse senedi fiyatları da etkilenmektedir. Faiz oranları yükseldiğinde; yatırımcılar, tahvillerden daha fazla getiri elde edebileceklerini düşünerek yatırım yapmış oldukları hisse senetlerini satıp tahvil piyasasına yönelmektedirler. Bu davranış, hisse senetlerinin fiyatlarını düşürücü etki yapmaktadır. Faiz oranı ile hisse senedi getirisi arasındaki ilişki negatif yönlüdür. Faiz oranı piyasalarda en yakından izlenen ve ekonominin geneline olan bakışı en iyi yansıtan makroekonomik değişkenlerden biridir. Borsa yatırımcısı üstlendiği ekstra riski göz önüne almaksızın minimum piyasa faiz oranı ölçüsünde getiri talep etmektedir. Bazı çalışmalar faizden ziyade getiri ve ödememe priminin hisse senedi getirisi üzerinde daha belirleyici olduğunu söylemektedir. Faiz oranlarının artması ile arzu edilen getiri oranı artmakta, bu ise hisse senedi değerini ters yönde etkilemektedir.

Yatırım, fonların korunması veya gelir elde edilmesi amacıyla sermayenin bir değer ya da varlığa tahsis edilmesidir.

Menkul kıymet yatırımları sabit varlık yatırımlarından biri değildir.

Bilişsel faktörler yatırımları farklılaştıran faktörler arasında yer almaz

I. Güvenlik ve istikrar

II. Finans ve altyapı

III. İşgücü piyasası yatırım ortamın bileşenlerindendir

Finansal piyasalar işletmelere menkul kıymet ihracı veya kredi kullanma yoluyla ihtiyaç duyulan fon kaynaklarına erişim imkânı tanırken yatırımcılara da tasarruflarını değerlendirme olanağı sunmaktadır

Az gelişmiş finansal piyasalarda emtialar ve dövizler farklı bölgelerde farklı
fiyatlarla işlem görebilmektedir. Bu durumda piyasada işlem yapanlar fiyat farklılıklarından kâr elde etmek için alım-satım yaparlar ve fiyatlar olması gereken seviyelere doğru hareket ederek ekonomi daha etkin hâle gelir.

Hisse senetleri gibi alıcısına ortaklık hakkı sağlayan menkul kıymetlerin işlem gördüğü piyasalara özsermaye piyasaları adı verilmektedir.