MEMUR HUKUKU

Kamu personelinin “kişisel kusur”a dayanan davranışları iki kümede toplanabilir. İlki, kamu personelinin “görevinden”, “yetkilerinden”, “hizmet araç ve gereçlerinden”, “resmî sıfatından” kesin bir biçimde ayrılmış olanlardır. Bu nitelikteki davranışlar, kamu personelinin “herhangi bir kimse” olarak kusurlu davranışlarıdır. Örneğin, ailesi ile birlikte tatil günü gezmeye giden polis memurunun, oğlunun topunu patlatan bir kimseyi dövmesi, sağlık memurunun “kendi araç ve gereçleri” ile çalışma saatleri dışında iğne yaparken zarar vermesi olaylarında “herhangi bir kimse” olarak kişisel kusurlu davranış söz konusudur. Bu durumda sorumlu, kamu personelinin kendisidir. 

Hepsini kapsadığı için doğru cevap E'dir.

Anayasamızın temel hak ve hürriyetlerin korunması başlıklı 40. maddesinin 3. fıkrasında, “Kişinin, resmî görevliler tarafından vaki haksız işlemler sonucu uğradığı zarar da, kanuna göre, Devletçe tazmin edilir. Devletin sorumlu olan ilgili görevliye rücu hakkı saklıdır”hükmü yer almaktadır.

Bakanlar Kurulu tarafından 27.06.1983 tarih ve 83/6510 sayılı karar ile kabul edilmiş olan yönetmeliğe göre memurların zararları tazmin mükellefiyetinin doğması için; zararın mevcut olması, zararın doğrudan doğruya memurun fiilinden doğması ve zararın mücbir sebepten hasıl olmaması gerekir. Doğru cevap E'dir.

Memurlar, kişisel kusur ile sebebiyet verdikleri zararlardan sorumludur. Devlete ve Kişilere Memurlarca Verilen Zararların Nevi ve Miktarlarının Tespiti, Takibi, Amirlerinin Sorumlulukları, Yapılacak Diğer İşlemler Hakkında Yönetmelik md. 6’ya göre, memurların zararları tazmin mükellefiyetinin doğması için; zararın mevcut olması, zararın doğrudan doğruya memurun fiilinden kaynaklanması, zararın mücbir sebepten hasıl olmaması gerekir. Dolayısıyla doğru cevap E'dir.

Memurun mali sorumluluğundan söz edebilmek için maddi ve hukuki birtakım sebep ve şartlar bir araya gelmelidir. Bunlardan birinin yokluğu sorumluluğun tamamen ya da kısmen ortadan kalkması sonucunu doğurur. Memurun DMK md.12 ve 13 anlamında sorumluluğunun doğabilmesi için kişisel kusurunun bulunması gerekmektedir. Memurun kişisel kusurunun bulunmaması hâlinde sorumluluğu doğmayacaktır.

-İlliyet (Nedensellik) Bağının Bulunmaması

-Zarara Uğrayanın Kusuru

-Üçüncü Kişinin Kusuru

-Mücbir Sebep veya Beklenmeyen Hâller

İdari Eylem, dar anlamda idarenin kamu hukuku alanındaki maddi fiil ve hareketleridir. İdari işlem denilince idarenin tek yanlı iradesiyle hukuki sonuç doğuran işlemler anlaşılır. Bunlar düzenleyici veya birel işlem niteliğinde olabilir. Düzenleyici idari işlemler; genel, soyut, sürekli, objektif nitelikte olup bir defa uygulanmakla tükenmezler. Örneğin tüzük, yönetmelik gibi. Birel idari işlemler ise koşul işlem ve öznel işlem olarak ikiye ayrılır. Koşul işlem; bir hukuki statüye girme, o statü içinde değişikliğe uğrama veya statüden çıkma sonucunu doğuran işlemlerdir. Örneğin, memuriyete atama, emekliye ayırma gibi. Öznel işlemler ise süjeye göre değişen işlemlerdir; her mükelleften geliri ile orantılı vergi alınması gibi. 

Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

Zararın ödenmesinin sulh yolu ile sağlanması hâlinde sulh işleminin kesinleştiği tarihi izleyen aybaşından itibaren anlaşma esaslarına göre memurların aylıklarından kesinti yapılır. Memurların aylıklarından yapılacak kesinti miktarı, kendilerine ödenecek net aylıkların 1/3’ünden fazla ve 1/4’ünden az olamaz (Zararların tazmin edilmesinin usul ve esasları Devlete ve Kişilere Memurlarca Verilen Zararların Nevi ve Miktarlarının Tespiti, Takibi, Amirlerinin Sorumlulukları, Yapılacak Diğer İşlemler Hakkında Yönetmelik. md.8). Doğru cevap A'dır.

İlliyet bağının tespiti konusunda yaşamın olağan akışı ve genel yaşam tecrübeleri kriterleri esas alınmaktadır. Eğer zarar doğurduğu iddia edilen fiil ya da davranış olmasaydı, o zararın meydana gelmeyeceği kesin bir şekilde söylenebiliyorsa zarar ile söz konusu fiil ya da davranış arasında uygun illiyet bağının mevcut olduğu söylenebilir. Doğru cevap D'dir.

Beklenmeyen Hâl: Önceden görülmesi ve önlenmesi mümkün olmayan, idarenin faaliyetleri içinde bulunan olaylardır.

Mücbir Sebep: İdarenin iradesi dışında ortaya çıkan, önceden görülmesi ve önlenmesi mümkün olmayan harici olaylardır.

Üçüncü kişinin kusuru: Zararı doğuran eylem ya da işlemlerin faillerinin tamamen idarenin dışında olması.

Dışsallık: Zararın tamamen idarenin dışındaki olgulardan kaynaklanması.

Olağanüstü hal: Önceden görülmesi olanağı bulunmayan durum. Olağanüstü bir yönetim düzeninin gerekli olduğu doğal afet, tehlikeli salgın hastalık, ekonomik bunalım, kamu düzeni tehlike altına sokan yaygın şiddet vakaları gibi durumlarda başvurulan uygulamadır.

Doğru cevap B'dir.

Memurun ölümü hâlinde sağlığında bildiri ile gösterdiği kimseye, eğer bildiri vermemiş ise eşine ve çocuklarına, bunlar yoksa ana ve babasına, bunlar da yoksa kardeşlerine en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) iki katı tutarında “ölüm yardımı ödeneği” verilir.Ölüm yardımı ödeneği, hiçbir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın ve ödeme emri aranmaksızın saymanlarca derhal ödenir. Bu yardım borç için haczedilemez (DMK md. 208). Doğru cevap E'dir.

Memuriyetin sona ermesinin nedenleri: memuriyetten çıkarılma, koşullarda eksiklik (memurun, memurluğa alınma koşullarından herhangi birini taşımadığının sonradan anlaşılması veya memurluğu sırasında bu koşullardan birini kaybetmesi), bağdaşmazlık, memurluktan çekilme, çekilmiş sayılma, emeklilik ve ölümdür.  Kadronun kaldırılmasında memur görevinden ayrılmakla beraber memurluk statüsü, hakları saklı olarak devam etmektedir. Bu yüzden kadronun kaldırılması hâlinde memuriyet statüsünün sona ermesi söz konusu değildir. Doğru cevap C'dir.

Beklenmeyen Hâl: Önceden görülmesi ve önlenmesi mümkün olmayan, idarenin faaliyetleri içinde bulunan olaylardır.

Dolayısıyla doğru cevap D'dir.

Ölüm Yardımı Ödeneği: Memurun ölümü hâlinde sağlığında bildiri ile gösterdiği kimseye, eğer bildiri vermemiş ise eşine ve çocuklarına, bunlar yoksa ana ve babasına, bunlar da yoksa kardeşlerine en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) iki katı tutarında ölüm yardımı ödeneği verilir.

Aşağıdakilerden hangisi memurun maddi sorumluluğunu azaltan veya ortadan kaldıran hâller şunlardır:

Dolayısıyla cevap A'dır.

DMK md. 125/E’e göre, devlet memurluğundan çıkarma bir daha Devlet memurluğuna atanmamak üzere memurluktan çıkarmaktır. Disipliner ihraç yoluyla devlet memurluğundan çıkarmayı gerektiren hâller DMK md.125/(E)’de sayılmıştır.

Bağdaşmazlık nedeni ile memuriyet görevinin sona ermesi için ilgilinin memuriyetle bağdaşmayan görevi kabulü gerekir. Bağımsız da olsa sonuçta milletvekili olma, idarenin ve memurun tarafsızlığı ilkesi ile bağdaşmayan bir statüdür. Bağdaşmazlık sadece DMK bakımından değil, genel olarak Kamu Personel Hukukunda kabul gören bir müessesedir.

Memuriyetten çıkarılma (ihraç) edilme şu durumlarda gerçekleşir:

Koşullarda Eksiklik: Bir kimsenin devlet memurluğuna alınma şartlarını taşımadığının sonradan anlaşılması ya da memurluğu sırasında bu koşullardan birini kaybetmesi durumunda, memurluğu sona erer.

Bağdaşmazlık: Bağdaşmazlık nedeni ile memuriyet görevinin sona ermesi için ilgilinin memuriyetle bağdaşmayan görevi kabulü gerekir. 

Emeklilik: Belli bir yaşa gelmiş ve belli bir hizmet süresini tamamlamış memurların, memurluk statüsünden çıkıp emeklilik statüsüne girmesini ifade eder. 

Çekilme: Memurun isteği ile memurluktan ayrılmasına çekilme (istifa) denilir. 

Dolayısıyla cevap D'dir.

Memur, izinsiz veya kurumlarınca kabul edilen mazereti olmadan görevini terk ederse ve bu terk eylemi, kesintisiz on gün devam ederse, bu memur, yazılı başvuru koşulu aranmadan, çekilme isteğinde bulunmuş sayılır (DMK md. 94/1).

Bağdaşmazlık: Bağdaşmazlık nedeni ile memuriyet görevinin sona ermesi için ilgilinin memuriyetle bağdaşmayan görevi kabulü gerekir. Bağımsız da olsa sonuçta milletvekili olma, idarenin ve memurun tarafsızlığı ilkesi ile bağdaşmayan bir statüdür. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

İdari faaliyet yürütülürken aniden ortaya çıkan, öngörülemeyen, önlenmesi mümkün olmayan durum, beklenmeyen (umulmayan) hâl olarak nitelendirilir. Bu tür hâller idare bakımından kusursuz sorumluluğu ortadan kaldırmaz iken idarenin kusurlu sorumluluğundan söz edilemez. Beklenmeyen hâlin idari hizmet içerisinde idari hizmetin işlemesine ilişkin olması gerekmektedir. Bu durumlara örnek olarak idareye ait bir aracın lastiğinin patlaması ya da nedeni belli olmayan bir patlama gösterilebilir. Doğru cevap B'dir.