MEMUR HUKUKU

Memurların, idareye karşı mali sorumlulukları Devlet Memurları Kanununun 12. maddesine göre aşağıdaki gibi özetlenebilir; devlet memurları kasıt, kusur, ihmal veya tedbirsizlikleri sonucu yönetime verdikleri zararlardan sorumludur. Memurun yönetime verdiği zarar “rayiç bedel” üzerinden hesap edilir. Zararın ödettirilmesi için genel kurallara göre memura karşı dava açılır. En alt derecedeki memurun brüt aylığının yarısını geçmeyen zarar, memurun kabul etmesi hâlinde disiplin amiri veya disiplin kurulunun kararına göre ilgili memurca ödenir. Hizmetten yararlananlara karşı mali sorumluluk; DMK yürürlüğe girinceye kadar ülkemizde “sorumluluk sistemi” uygulanmaktaydı. Buna göre, memur görevi ile ilgili olarak verdiği zararlardan dolayı hizmetten yararlanan üçüncü kişilere karşı mali yönden sorumluydu. Bu sistemin karşısında “güvence sistemi” yer alır. Buna göre, kişiler kamu hukukuna tabi görevlerle ilgili olarak uğradıkları zararlardan dolayı memura karşı tazminat davası açamaz. Yönetilenlerin tazminat davasını doğrudan idareye karşı açmaları gerekir. DMK’ye göre; kişiler, kamu hukukuna tabi görevlerle ilgili olarak uğradıkları zararlardan ötürü, bu görevleri yerine getiren personel aleyhine değil, ilgili kurum aleyhine dava açarlar. Kurumun genel hükümlere göre sorumlu personele rücu hakkı saklıdır (DMK md.13). Devlet Memurları Kanunu’ nun getirdiği sistem, hem memuru hem de hizmetten yararlanan üçüncü kişileri koruyan bir anlayış sergilemektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Üç kişiden az olmamak üzere teşkil edecek bir heyet tarafından zarara uğrayan malın rayiç değeri; piyasa araştırması yapılmak, ticaret odaları ile belediyelerden bilgi istenmek suretiyle belirlenir ve ondan sonra zararın miktarı tespit edilir. Zarar gören devlet malı eğer amortismana tabi mallardan ise rayiç bedelden amortisman payı düşülür. Tarihî ve bedii değeri olan her nevi eşya ve mallarda bir zarar söz konusu ise bilirkişilerden oluşan (eski eser uzmanları) bir heyet tarafından önce eserin değeri, ondan sonra husule gelen zararın miktarı tespit edilir. Zarar gören Devlet malı, biryerden gönderilmiş veya getirilmiş ise taşıma masrafları malın rayiç fiatına ilave edilmek suretiyle malın esas fiatı belirlenerek ondan sonra zararın miktarı tesbit edilir. Heyetin en az üç kişi olması yeterlidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Nedensellik bağı idare hukukunda sorumluluğun asli bir şartıdır. Bu sebeple diğer tüm şartlar bulunsa bile bu bağın yokluğu hâlinde idarenin de memurun da tazmin sorumluluğundan söz edilemeyecektir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Ölüm yardımı ödeneği; memurun ölümü hâlinde sağlığında bildiri ile gösterdiği kimseye, eğer bildiri vermemiş ise eşine ve çocuklarına, bunlar yoksa ana ve babasına, bunlar da yoksa kardeşlerine en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) iki katı tutarında ölüm yardımı ödeneği verilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

İstifa edenlerin yeniden atanabilmeleri için belirli sürelerin geçmesi gerekir. Bu süreleri topluca belirtmek gerekirse DMK md. 94/2 ve 94/3’e uygun olarak istifa edenler 6 ay geçmeden yeniden memur olamaz.  Doğru cevap B seçeneğidir.

Olağanüstü hâl, seferberlik ve savaş hâllerinde ya da genel hayata müessir afetlere uğrayan yerlerdeki devlet memurları, çekilme istekleri kabul edilmedikçe veya yerine atanacaklar gelip işe başlamadıkça görevlerini bırakamaz. Olağanüstü yönetim hallerinde çekilme usulünü düzenleyen DMK md. 96’a aykırı hareket edenler hiçbir surette yeniden Devlet memurluğuna alınamazlar. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yüksek mahkeme üyeleri, hâkimler, savcılar ve bu meslekten sayılanlar ile Subay ve Astsubaylar hariç olmak üzere; milletvekili ve mahalli idareler genel ve ara seçimlerinde aday ve aday adayı olan Devlet memurları ve diğer kamu görevlileri, adaylığı veya seçimi kaybetmeleri halinde, Yüksek Seçim Kurulunca seçim sonuçlarının ilanını takip eden bir ay içinde müracaat etmeleri kaydıyla eski görevlerine veya kazanılmış hak aylık derecelerindeki başka bir göreve dönebilirler. Öğretmenler tekrar görevlerine dönebilirler. Doğru cevap C seçeneğidir.

3201 sayılı Emniyet Teşkilat Kanununun 59. maddesinde, “Her ne suretle olursa olsun istifa eden polis ve komiserlerden istifasının kabulü tarihinden itibaren üç sene içinde mesleğe dönmeyenler bir daha mesleğe alınmazlar." Doğru cevap D seçeneğidir.

Mesleklerine ait hizmetlerde yetiştirilmek, eğitilmek, bilgilerini arttırmak veya stajlarını yapmak için yabancı ülkelere izinli olarak gönderilen memurlar, yol süresi dışında, izinlerinin bitiminde, on beş gün içinde görevlerine dönmek zorundadırlar. Doğru cevap B seçeneğidir.

Muvazzaf askerlik hizmetini yapmak üzere silah altına alınan ve askerlik görevini tamamladıktan sonra memurluk görevine dönmek isteyenler, terhis tarihinden başlayarak otuz gün içinde daha önce çalıştıkları kurumlarına başvuruda bulunmalıdır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Devlet Memurları Kanunu'na göre kişiler, kamu hukukuna tabi görevlerle ilgili olarak uğradıkları zararlardan dolayı bu görevleri yerine getiren personel aleyhine değil, ilgili kurum aleyhine dava açar.

İdari işlem denilince idarenin tek yanlı iradesiyle hukuki sonuç doğuran işlemler anlaşılır. Bunlar düzenleyici veya birel işlem niteliğinde olabilir.  Düzenleyici idari işlemler; genel, soyut, sürekli, objektif nitelikte olup bir defa uygulanmakla tükenmezler. Örneğin tüzük, yönetmelik gibi. Birel idari işlemler ise koşul işlem ve öznel işlem olarak ikiye ayrılır. Koşul işlem; bir hukuki statüye girme, o statü içinde değişikliğe uğrama veya statüden çıkma sonucunu doğuran işlemlerdir. Örneğin, memuriyete atama, emekliye ayırma gibi. Öznel işlemler ise süjeye göre değişen işlemlerdir; her mükelleften geliri ile orantılı vergi alınması gibi.

Hizmetle, kurumla, resmî kimlik ile doğrudan doğruya ya da dolaylı hiçbir ilgi ve irtibatı olmayan eylem ve davranışlar, başka bir deyişle hukukun, kamu personeli olsun olmasın herkese yüklediği genel ödevlere aykırı davranışlar kişisel kusur olarak adlandırılır.

Kusursuz sorumluluk, idarenin kusuru olmasa bile bazı kayıt ve şartlar altında verdiği zararları gidermesi anlayışına dayanır. Kamu külfetleri karşısında eşitlik ilkesinin veya anarşi ve terör olaylarında idarenin kendisinden kaynaklanan bir işlem ya da eylem olmasa da sosyal devlet ilkesinin bir gereği olarak oluşan zararları ödemesi gerekebilir.

Zarar, tamamen zarar görenin kusurundan kaynaklanmışsa idarenin sorumluluğu kalkar. Çünkü zarar görenin kusuru, nedensellik bağını kaldırmaktadır.

Zararı doğuran eylem ya da işlemlerin faillerinin tamamen idarenin dışında olması mümkündür. Üçüncü kişinin kusuru idarenin sorumluluğunu azaltabilir veya tamamen kaldırabilir. Zarar tamamen üçüncü kişinin kusurundan kaynaklanmış ise, gerekli önlemleri alan idarenin kusurlu sorumluluğundan söz edilemez. Buna karşılık zarar, üçüncü kişinin kusurlu davranışı sonucu artmış ise, idare kısmen sorumlu olur. İdarenin kusur sorumluluğu, zarardaki artış oranında azalır.

İdari faaliyet yürütülürken aniden ortaya çıkan, öngörülemeyen, önlenmesi mümkün olmayan durum, beklenmeyen (umulmayan hâl) olarak nitelendirilir. Bu tür hâller idare bakımından kusursuz sorumluluğu ortadan kaldırmaz iken idarenin kusurlu sorumluluğundan söz edilemez.

Memurun ölümü hâlinde sağlığında bildiri ile gösterdiği kimseye, eğer bildiri vermemiş ise eşine ve çocuklarına, bunlar yoksa ana ve babasına, bunlar da yoksa kardeşlerine en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) iki katı tutarında “ölüm yardımı ödeneği” verilir.

Bir memurun kanunda öngörülmüş koşulların gerçekleşmesi hâlinde idarenin yapacağı bir işlemle istifa etmiş sayılması müstafi addedilmedir (çekilmiş sayılma).

Devlet memurları kasıt, kusur, ihmal veya tedbirsizlikleri sonucu yönetime verdikleri zararlardan sorumludur. Memurun yönetime verdiği zarar “rayiç bedel” üzerinden hesap edilir. Ancak zararın ödettirilmesi için memura karşı dava açılamayacağı bilgisi yanlıştır. Zararın ödettirilmesi için genel kurallara göre memura karşı dava açılır.