MEMUR HUKUKU

Savunma hakkına saygı ilkesi, oranlılık ilkesi, çift disiplin yaptırımı uygulama yasağı disiplin hukukuna hakim başlıca ilkeler arasında yer almaktadır. Disiplin yaptırımları bakımından da kanunilik ilkesi geçerlidir. Disiplin yaptırımını gerektiren fiiller bakımından DMK kıyasa imkan vermektedir. Bu çerçevede DMK açısından disiplin yaptırımını gerektiren fiiller bakımından kanunilik ilkesinin geçerli olmadığı belirtilebilir.

Aylıktan kesme cezası memurun, brüt aylığından 1/30-1/8 arasında kesinti yapılmasıdır. Aylıktan kesme cezasını gerektiren fiil ve hâller arasında memurun özürsüz olarak bir veya iki gün göreve gelmemesi vardır.

A seneğindeki davranışa aylıktan kesme, B kademe ilerlemesinin durdurulması, C de memurluktan çıkarma, E seçeneğinde uyarma, D seçeneği de kınama yaptırımı gerektiren davranışlardır

DMK md. 135’e göre “Disiplin amirleri tarafından verilen uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarına karşı disiplin kuruluna, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasına karşı yüksek disiplin kuruluna itiraz edilebilir. İtirazda süre, kararın ilgiliye tebliği tarihinden itibaren yedi gündür. Süresi içinde itiraz edilmeyen disiplin cezaları kesinleşir.

Soruşturma izni verilmemesine ilişkin karara Cumhuriyet Başsavcılığı veya şikâyetçi tarafından bildirimden itibaren 10 gün içinde itiraz edilebilir.

4483 sayılı Kanun ile getirilen en önemli yenilik, memur yargılaması bakımından “izin sistemi”nin kabul edilmiş olmasıdır. Suçun niteliği nedeniyle özel soru ve kovuşturma usullerine tabi olanlar ve ağır cezayı gerektiren suçüstü hâlleri bu kanun kapsamı dışında tutulmuştur. Savcı, söz konusu kanun kapsamına giren bir suçun işlendiği haberini
alması üzerine, sadece ivedilikle toplanması gereken ve kaybolma ihtimali bulunan delilleri toplamak hak ve yetkisine sahiptir. İfade alma yetkisi dahi yoktur. Yetkili makamın, soruşturma izni konusundaki kararını suçun işlenildiğinin öğrenilmesinden itibaren 30 gün içinde vermesi gereklidir.

Görevden uzaklaştırma hizmet gerekleri bakımından görevi başında kalması sakıncalı olan bir devlet memuru hakkında uygulanan geçici bir tedbirdir. Uyarma, kınama, aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması ise bir disiplin yaptırım türü yani cezadır.

Görevden uzaklaştırma bir disiplin soruşturması gereği olduğu takdirde en çok 3 ay devam edebilmektedir. Bu süre, idarenin derhâl soruşturmaya başlaması ve soruşturmanın bitirilmesi için getirilmiş en çok süredir.

Görevden uzaklaştırma, hakkında ceza kovuşturması veya disiplin soruşturması açılan memurlar için uygulanabilir. Soruşturma henüz açılmamış olmakla birlikte, ileride açılacak ise yine görevden uzaklaştırma tedbiri uygulanabilir. Görevinden uzaklaştırılan Devlet memurları hakkında görevden uzaklaştırmayı izleyen 10 iş günü içinde soruşturmaya başlanması gerekir.

DMK’da memurlara uygulanabilecek yaptırımlar düzenlenmiştir. 

Disiplin soruşturması veya ceza kovuşturması nedeniyle memur görevinden uzaklaştırılabilir.

Bütün bunlardan ülkemiz bakımından disiplin uygulamasının birden çok yargı düzenini, örneğin idari, adli yargıyı ilgilendirebilen bir özellik taşıdığı söylenebilir. Örneğin, kamu kurum ve kuruluşlarında kamu görevlilerinin disiplin işlemlerin- den doğan uyuşmazlıklar idari yargıda, derneklerin disiplin işleri adli yargıda görülmektedir. Hatta kimi kamu personeline verilen disiplin yaptırımları yargı denetimi dışında tutulmuştur.

Avukatlık Kanunu ve meslek kuruluşlarına ilişkin diğer kanunlarda da disiplin para yaptırımlarına rastlanmaktadır.

Disiplin yaptırımları bakımından da kanunilik ilkesi geçerlidir. Disiplin yaptırımını gerektiren fiiller bakımından DMK kıyasa imkan vermektedir. Bu çerçevede DMK açısından disiplin yaptırımını gerektiren fiiller bakımından kanunilik ilkesinin geçerli olmadığı belirtilebilir. Devlet memuru hakkında savunması alınmadan disiplin cezası verilemez. Savunma hakkı demokratik düzenin en üst temel ilkelerinden biridir. Bu hak sadece yargı organları önünde değil, disiplin soruşturmalarında da vazgeçilemeyecek haklardandır.

Fransa’da, iyi niyet ve hakkaniyet ilkeleri, içtihatlar ve idareye uygulanan yazılı olmayan kurallara dayanılarak, bir disiplin fiiline ancak bir defa disiplin yaptırımı uygulanabileceği ilkesi kabul edilmiştir.

Kanımızca aynı fiil sebebi ile her bir kurumun diğerinden farklı ve bağımsız olan düzeni ihlal edilmişse her biri kendisi açısından ayrı bir soruşturma yapabilmelidir. Aslında, burada her bir kurumun aynı fiilden dolayı kendisi yönünden yaptığı tek bir soruşturmanın söz konusu olduğu düşünülebilir. 

Aynı disipliner fiilden dolayı aynı kişi hakkında aynı kurumca birden fazla disiplin soruşturması açılamaz. 

Bir disiplin fiili birden fazla disiplin yaptırı- mının konusunu oluşturabilecek nitelikte bir görünüm arz ediyorsa ve diğer deliller ile de farklı bir sonuca ulaşılamıyorsa daha ağır nitelikli disiplin yaptırımına göre karar vermek kanımızca hakkaniyetle bağdaşmayacağı için sadece hafif olan disiplin yaptırımına göre karar verilmelidir.

Anayasa Mahkemesine göre ise Anayasa md.38 idari ve adli cezalar arasında bir ayrım yapmamış olup, ceza yerine geçen güvenlik tedbirleri de madde kapsamına alındığından disiplin yaptırımları AY md. 38 kapsamındadır. 

Muğlak düzenlemeler ile aynı disipliner kusurun farklı disiplin yaptırımlarının konusunu oluşturabilecek şekilde hükümler ihtiva etmesinin yanı sıra kıyasa da yer verilerek mevzuatta sayılmayan fiillere benzer en yakın fiilin esas alınması suretiyle disiplin yaptırımı uygulamak memur güvencesi bakımından tehlikeli bir yaklaşım olarak nitelendirilebilir.

Anayasa, m. 38/3'e göre Ceza ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirleri ancak kanunla konulur.

Fiilin teşebbüs derecesinde kalmış olması soruşturma yapılmasını engellemez.

Memura, görevinde ve davranışlarında daha dikkatli olması gerektiğinin yazı ile bildirilmesidir.Uyarma cezasını gerektiren fiil ve hâller şunlardır; a) Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallînde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmî belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kayıtsızlık göstermek veya düzensiz davranmak, b) Özürsüz veya izinsiz olarak göreve geç gelmek, erken ayrılmak, görev mahallîni terk etmek, c) Kurumca belirlenen tasarruf tedbirlerine riayet etmemek, d) Usulsüz müracaat veya şikâyette bulunmak, e) Devlet memuru vakarına yakışmayan tutum ve davranışta bulunmak, f) Görevine veya iş sahiplerine karşı kayıtsızlık göstermek veya ilgisiz kalmak, g) Belirlenen kılık ve kıyafet hükümlerine aykırı davranmak, h) Görevin iş birliği içinde yapılması ilkesine aykırı davranışlarda bulunmak (DMK md. 125/A). Uyarma, memura görevinde ve davranışlarında daha dikkatli olması gerektiğinin yazı ile bildirilmesidir. Görev sırasında amire hâl ve hareketi ile saygısız davranmak kınama sebebidir.

Disiplin kovuşturmasının yapılmış olması, fiilin genel hükümler kapsamına girmesi hâlinde sanık hakkında ayrıca ceza kovuşturması açılmasına engel teşkil etmez.

Görevden uzaklaştırma, kamu hizmetlerinin gerektirdiği hâllerde görevi başında kalmasında sakınca görülen devlet memurları hakkında uygulanan geçici bir idari tedbirdir. görevden uzaklaştırma sadece atama yoluyla iş başına gelen memurlar için değil, örneğin seçimle iş başına gelen mahallî idare organları içinde kullanılan ve uygulanan bir kavramdır (AY md.127/4).

Haklı gerekçe olmaksızın sırf “görevi başında kalmasının sakıncalı” olduğu iddiasıyla memurun görevden uzaklaştırılması idari takdir yetkisinin kötüye kullanılmasıdır. 

Memur görevinden disiplin soruşturması veya ceza kovuşturması nedeniyle uzaklaştırılabilir. Disiplin soruşturması başlatılmamış olması da görevden uzaklaştırmaya engel değildir. 

Disiplin nedeniyle görevden uzaklaştırma süresi en çok üç ay devam edebilir.

Görevden uzaklaştırma kararı atamaya yetkili amirler, müfettişler, valiler ve kaymakamlar tarafından alındığı için itiraz da bu mercilere yapılabilir

Kurum düzenini ve idareye duyulan güven ve saygıyı sağlamak amacıyla disipline aykırı davranışların bastırılması için uygulanan yaptırımlar disiplin yaptırımlarıdır.