MEMUR HUKUKU

Memura, görevinde ve davranışlarında kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir. Kınama cezasını gerektiren fiil ve haller şunlardır; a) Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallînde kurumlarca belirlenen usul
ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmî belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımından kusurlu davranmak,

b) Eşlerinin, reşit olmayan veya mahcur olan çocuklarının kazanç getiren sürekli faaliyetlerini belirlenen sürede kurumuna bildirmemek,

c) Görev sırasında amire hâl ve hareketi ile saygısız davranmak,
d) Hizmet dışında Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak,

e) Devlete ait resmî araç, gereç ve benzeri eşyayı özel işlerinde kullanmak,

f ) Devlete ait resmî belge, araç, gereç ve benzeri eşyayı kaybetmek,

g) İş arkadaşlarına, maiyetindeki personele ve iş sahiplerine kötü muamelede bulunmak,

h) İş arkadaşlarına ve iş sahiplerine söz veya hareketle sataşmak, ı) Görev mahallînde genel ahlak ve edep dışı davranışlarda bulunmak ve bu tür yazı yazmak, işaret, resim ve benzeri şekiller çizmek ve yapmak, j) Verilen emirlere itiraz etmek,

k) Borçlarını kasten ödemeyerek hakkında yasal yollara başvurulmasına neden olmak,

l) Kurumların huzur, sükun ve çalışma düzenini bozmak,

m) Yetkili olmadığı hâlde basına, haber ajanslarına veya radyo ve televizyon kurumlarına bilgi veya demeç vermek (DMK md. 125/B).

İdari Vesayet Devletin bütünlüğünü ve kamu hizmetlerinin tüm ülke düzeyinde uyumlu bir biçimde yürütülmesini sağlamak için devlet tüzel kişiliğinin ve bu tüzel kişiliği temsil eden merkezî idarenin yerinden yönetim kuruluşları üzerinde sahip olduğu denetim yetkisidir.

Görevden uzaklaştırma, hizmet gerekleri bakımından görevi başında kalması sakıncalı olan Devlet memuru hakkında uygulanan geçici bir tedbirdir.

Disiplin Cezalarının Bir Süre Sonra “Özlük Dosyasından” Silinmesi DMK madde 133’e göre, disiplin cezaları memurun özlük dosyasına işlenir. Devlet memurluğundan çıkarma cezasından başka bir disiplin cezasına çarptırılmış olan memur uyarma ve kınama cezalarının uygulanmasından 5 sene, diğer cezaların uygulanmasından 10 sene sonra atamaya yetkili amire başvurarak, verilmiş olan cezalarının özlük dosyasından silinmesini isteyebilir. Memurun, belirtilen süreler içerisindeki davranışları, bu isteğini haklı kılacak nitelikte görülürse isteğinin yerine getirilmesine karar verilerek bu karar özlük dosyasına işlenir. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının özlük dosyasından çıkarılmasında disiplin kurulunun mütalaasının da alınması gerekir.

Disiplin Yaptırımlarının Affı
Disiplin yaptırımlarının affına dair kanunlar, devlet memurluğundan çıkarmayı kapsam dışı tutabilir. Disiplin ile ilgili bugüne kadar çıkarılan başlıca af kanunları, 1986 yılında 3249 sayılı Kanun, 1992 yılında yürürlüğe konulan 3817 sayılı
“Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Disiplin Cezalarının Affı Hakkında Kanun” yine 4455 sayılı
“Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Disiplin Cezalarının Affı Hakkında Kanun” olup, söz konusu kanunun 1/1. maddesinde “23 Nisan 1999 tarihinden önce işlenmiş, Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla basit veya nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyet kırıcı suçlar veya istimal veya istihlak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma suçları sebebiyle kurumla sürekli olarak ilişik kesilmesi sonucunu doğuran disiplin cezaları ile 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanununun 68 inci maddesinin (e) ve (f ) bentlerine ve 69 uncu maddesinin bir ilâ dördüncü fıkralarına göre verilmiş yer değiştirme veya meslekten çıkarma, mülga 2556 sayılı Hakimler Kanununun 92 nci maddesinin bir, iki, dört ve altıncı fıkralarına göre verilmiş meslekten çıkarma cezaları hariç olmak üzere; kanun, tüzük ve yönetmelikler gereğince memurlar ve diğer kamu görevlileri ile bu görevlerde bulunmuş olanlar hakkında verilmiş disiplin cezaları bütün sonuçları ile affedilmiştir” hükmü ile ancak hükümde belirtilen suçlar veya hâkimler bakımından belirtilen özel hükümler nedeniyle disiplin yaptırımlarının affedilmeyeceği diğerleri için ise affın uygulanacağı belirtilmiştir. Dolayısıyla söz gelimi kademe ilerlemesinin durdurulması yaptırımını gerektiren fiillerde tekerrür nedeniyle disiplin yaptırımı olarak devlet memuriyetinden çıkarma yaptırımına tabi tutulanların af kanunundan yararlanabileceği kabul edilmiştir. Sözünü ettiğimiz 4455 sayılı Kanun md.1/3’te ise “Disiplin cezaları affedilenlerin sicil dosyalarındaki bu disiplin cezalarına dair kayıtlar, ilgililerin müracaatı aranmaksızın hükümsüz kalır ve dosyalarından çıkarılır” hükmü yer almıştır. Bu düzenlemeler esasen DMK’ nin sistemini bir kez daha bozmuştur. DMK md.133/1’de, « Disiplin cezaları memurun özlük dosyasına işlenir. Devlet memurluğundan çıkarma cezasından başka bir disiplin cezasına çarptırılmış olan memur
uyarma ve kınama cezalarının uygulanmasından 5 sene, diğer cezaların uygulanmasından 10 sene sonra atamaya yetkili amire başvurarak, verilmiş olan cezalarının özlük dosyasından silinmesini isteyebilir » hükmü yer almaktadır. Söz konusu düzenlemeye
göre, Devlet memurluğundan çıkarma cezası, özlük dosyasından silinemeyecektir. Bununla birlikte, DMK md.125’te yer alan ve disiplin yaptırımı olarak devlet memuriyetinden çıkarmayı gerektiren ve 4455 sayılı Kanun md.1 dışında kalan fiiller sebebiyle memuriyetle ilişiği kesilenlerin, diğer şartlar da mevcut ise daha sonra memur olabileceği kabul edilmiştir. Danıştayın, “... kurumuyla ilişiğinin kesilmesine neden olan fiili nedeniyle almış olduğu disiplin cezası 3817 sayılı Af Yasası kapsamında olan davacının bu cezaya karşı açtığı dava sonucunda anılan yasa uyarınca karar verilmesine yer olmadığına hükmedilmiş olması ve ilgilinin bu karardan sonra makul süre içinde göreve dönme talebinde bulunması hâlinde göreve iadesinin zorunlu bulunduğu...”na ilişkin kararı bulunmaktadır

Yaptırım Zamanaşımı Disiplin yaptırımını gerektiren fiil ve hâllerin işlendiği tarihten itibaren iki yıl içinde disiplin yaptırımı uygulamasına karar verilmediği takdirde yaptırım uygulama yetkisini kaldıran zamanaşımı türü.

Göreve Başlatmanın Zorunlu Olduğu Hâller
Disiplin soruşturması ya da yargılamasının sonunda yetkililerce alınan bazı kararların kesinleşmesiyle görevden uzaklaştırma önlemi kaldırılarak memurun görevine başlaması sağlanır. 143. maddede sayılan hâllerin gerçekleşmesi hâlinde tedbirin
kaldırılması zorunludur. 

Haklarında Memurluktan Çıkarmadan Başka Bir Disiplin Cezası Verilenler (Md.143/a)
İşlediği bir disiplin suçu nedeniyle hakkında görevden uzaklaştırma önlemi uygulanan memur, memurluktan çıkarmadan başka bir disiplin cezası ile cezalandırılır ve bu karar kesinleşirse görevden uzaklaştırma tedbiri kaldırılır.
Yargılamanın Men’ine veya Beraatına  Karar Verilenler (Md.143/b)

Yargılamanın yapılmasına gerek olmadığı kararı 4483 sayılı Kanun kapsamına giren suçlar için ilgili idari makamlarca verilir. Bunun dışında kalan suçlar için bu karar Cumhuriyet Savcılığınca alınır. Her iki makamca alınan yargılamanın yapılmasına gerek olmadığı kararının kesinleşmesi ile görevden uzaklaştırma tedbiri kaldırılır. Tutuklu bulunduğu sürede görevden uzaklaştırılmamış olan davacıya, beraat ettikten sonra göreve başlatılması üzerine tutuklu kaldığı süreye ait maaşların ödenmesi gerekir. Ceza kovuşturması sonucu beraat kararı verildiği hâlde bu kararın temyiz edilmesi görevden uzaklaştırmayı gerektirmez. Diğer taraftan görevi başında kalmasında sakınca bulunmadığı hâlde bir memurun salt ceza kovuşturmasına uğradığı ileri sürülerek görevden
uzaklaştırılmasında hizmet gereklerine ve yasanın amacına uygunluk yoktur.
Hükümden Önce Haklarındaki Kovuşturma Genel Af ile Kaldırılanlar (Md.143/c)
Mahkemelerce sürdürülen kovuşturmanın Genel Af Yasası ile ortadan kalkması hâlinde alınmış görevden uzaklaştırma önlemi kaldırılır. Görevlerine ve Memurluklarına İlişkin Olsun veya Olmasın Memurluğa Engel Olmayacak Bir Ceza ile Hükümlü Olup Cezası Ertelenenler (Md.143/ç) Memurluğa alınma koşullarını düzenleyen DMK md.48/A’da genel şartlar düzenlenmiştir.  Genel şartlar arasında, “Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûm olmamak” yer almaktadır. Memurluğun sona ermesini düzenleyen 98. maddenin (b) fıkrasına göre, memurluğa alınma koşullarından herhangi birini taşımadığının sonradan anlaşılması ya da memurlukları sırasında bu koşulları kaybedenlerin memuriyeti koşullarda eksiklik nedeniyle sona erer.

Mali nitelikteki disiplin yaptırımları devlet memurları bakımından aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulmasıdır. Aylıktan kesme biçimindeki bir yaptırımın, memurun ailesini de doğrudan etkilemesi nedeniyle sosyal devlet ilkesine aykırı olduğu düşünülebilir. Nitekim, Devlet Memurları Kanunu’ nun ilk şeklinde bu tür disiplin yaptırımından söz edilmemiştir. Belirtelim ki Avukatlık Kanunu ve meslek kuruluşlarına ilişkin diğer kanunlarda da disiplin para yaptırımlarına rastlanmaktadır. Avrupa Birliği Memurları açısından mali nitelikli disiplin yaptırımları, kademe ilerlemesinin 1-23 ay arasında durdurulması, kademenin indirilmesi, derecenin geçici olarak düşürülmesi, aynı hizmet sınıfında derecenin düşürülmesi, daha alt bir hizmet sınıfına derece
düşürülerek veya düşürülmeksizin yerleştirmedir.

Uyarma Memura, görevinde ve davranışlarında daha dikkatli olması gerektiğinin yazı ile bildirilmesidir.
Uyarma cezasını gerektiren fiil ve hâller şunlardır;
a) Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallînde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmî belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kayıtsızlık göstermek veya
düzensiz davranmak,

b) Özürsüz veya izinsiz olarak göreve geç gelmek, erken ayrılmak, görev mahallîni terk etmek,

c) Kurumca belirlenen tasarruf tedbirlerine riayet etmemek,

d) Usulsüz müracaat veya şikâyette bulunmak,

e) Devlet memuru vakarına yakışmayan tutum ve davranışta bulunmak,

f) Görevine veya iş sahiplerine karşı kayıtsızlık göstermek veya ilgisiz kalmak,

g) Belirlenen kılık ve kıyafet hükümlerine aykırı davranmak,

h) Görevin iş birliği içinde yapılması ilkesine aykırı davranışlarda bulunmak (DMK md. 125/A).

Kademe İlerlemesinin Durdurulması
Fiilin ağırlık derecesine göre memurun; bulunduğu kademede ilerlemesinin 1-3 yıl durdurulmasıdır. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektiren fiil ve hâller şunlardır:

a) Göreve sarhoş gelmek; görev yerinde alkollü içki içmek;

b) Özürsüz ve kesintisiz 3-9 gün göreve gelmemek;

c) Görevi ile ilgili olarak her ne şekilde olursa olsun çıkar sağlamak;

d) Amirine veya maiyetindekilere karşı küçük düşürücü veya aşağılayıcı fiil ve hareketler yapmak;
e)Görev yeri sınırları içinde herhangi bir yeri toplantı; tören ve benzeri amaçlarla izinsiz kullanmak veya kullandırmak;

f) Gerçeğe aykırı rapor ve belge düzenlemek;

g) Ticaret yapmak veya devlet memurlarına yasaklanan diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunmak;

h) Görevin yerine getirilmesinde dil; ırk; cinsiyet; siyasi düşünce; felsefi inanç; din ve mezhep ayrımı yapmak, kişilerin yarar veya zararını hedef tutan davranışlarda bulunmak,

ı) Belirlenen durum ve sürelerde mal bildiriminde bulunmamak;

j) Açıklanması yasaklanan bilgileri açıklamak;

k) Amirine maiyetindekilere, iş arkadaşları veya iş sahiplerine hakarette bulunmak veya bunları tehdit etmek,

l) Diplomatik statüsünden yararlanmak suretiyle yurt dışında, haklı bir sebep göstermeksizin ödeme kabiliyetinin üstünde borçlanmak ve borçlarını ödemedeki tutum ve davranışlarıyla Devlet itibarını zedelemek veya zorunlu bir sebebe dayanmaksızın
borcunu ödemeden yurda dönmek, m) Verilen görev ve emirleri kasten yapmamak;

n) Herhangi birsiyasi parti yararına veya zararına fiilen faaliyette bulunmak (DMK md. 125/D).

DMK’da memurlara uygulanabilecek yaptırımlar düzenlenmiştir. 4483 sayılı kanunda ise, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan dolayı yargılanabilmeleri için izin vermeye yetkili merciler belirtilmiş ve izlenecek usul düzenlenmiştir. Doğru cevap A'dır.

Örneğin, Almanya’ da memur ve emeklilere ilişkin “Federal Disiplin
Tüzüğü” mevcuttur. Söz konusu tüzük 28.11.1951 tarihli bir Kanun’ la yenilenmiş ve aynı sene “Disiplin Mahkemeleri Tüzüğü” de yürürlüğe girmiştir. Doğru cevap E'dir.

Aylıktan kesme biçimindeki bir yaptırımın, memurun ailesini de doğrudan etkilemesi nedeniyle sosyal devlet ilkesine aykırı olduğu düşünülebilir. Doğru cevap C'dir.

DMK, m. 130
Devlet memuru hakkında savunması alınmadan disiplin cezası verilemez. Soruşturmayı yapanın veya yetkili disiplin kurulunun 7 günden az olmamak üzere verdiği süre içinde veya belirtilen bir tarihte savunmasını yapmayan memur, savunma hakkından vazgeçmiş sayılır. Doğru cevap B'dir.

Anayasa, m. 38/3
Ceza ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirleri ancak kanunla konulur. Doğru cevap D'dir.

Soruşturma emri verilmesine ilişkin iç işlemin itiraz yoluyla incelenmesi, yargı yoluna gidilmesi mümkün değildir. Doğru cevap E'dir.

Hizmet dışında Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak; kınama cezasını gerektiri. Doğru cevap B'dir.

Yetkili olmadığı hâlde basına, haber ajanslarına veya radyo ve televizyon kurumlarına bilgi veya demeç vermek kınama cezasını gerektiri. Doğru cevap C'dir.

Haksız Tahrik; cezayı azaltan bir nedendir. TCK’ ya göre, haksız bir fiilin meydana getirdiği öfke veya şiddetli üzüntünün etkisi altında suç işleyen kişiye daha az ceza verilir(TCK md. 29). Doğru cevap A'dır.

Hakkında idari davaya konu olabilecek bir işlem veya eylemin yapılması için idari makamlara başvuran ilgiliye; idarece 60 gün içinde cevap verilmemesi hâlinde bu isteğin reddedilmiş sayılacağı (zımni ret) hususu İYUK md.10 ile düzenlenmiştir. Doğru cevap D'dir.