MEMUR HUKUKU

memurun bakmakla yükümlü olduğu veya memur refakat etmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocukları ile kardeşlerinden birinin ağır bir kaza geçirmesi veya tedavisi uzun süren bir hastalığının bulunması hâllerinde bu hâllerin sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi şartıyla aylık ve özlük hakları korunarak, üç aya kadar izin verilir. Gerektiğinde bu süre bir katına kadar uzatılır.

Devlet Memurları Kanunu konuya açıklık getirme yönünden memurlar için de dava ve şikayet hakkının bulunduğunu belirtmiştir. DMK’ye göre; memurlar, kurumlarıyla ilgili resmi ve şahsi işlerinden dolayı müracaat; üstleri ve kurumları tarafından kendilerine uygulanan yönetsel eylem ve işlemlerden dolayı şikâyet ve dava açma hakkına sahiptirler (md.21/1). Müracaat ve şikâyetler, sözlü veya yazılı olarak, en yakın amirden başlayarak silsile yolu ile şikayet edilen amirler atlanarak yapılır.Başvuruyu, mevzuata göre yetkili merci değerlendirir. Devlet Memurlarının Şikayet ve Müracaatları Hakkında Yönetmelik (R.G., T. 12.01.1983, S. 17926) md.6’da, şikayet hakkında karar verme yetkisinin şikâyet edilen kişinin ilk disiplin amirine ait olduğu belirtilmiştir. Şikâyeti kabul eden ancak karar verme yetkisi bulunmayan üstler şikâyeti silsileyi izleyerek ve kendi görüşlerini de belirterek üç gün içinde şikâyet edilen kişinin ilk disiplin amirine yollarlar. Şikayetlerin incelenmesi ve bir karara bağlanarak şikayet sahiplerine tebliğ edilmesi ile ilgili bütün işlemlerin en geç şikayet dilekçesinin karar merciine intikal ettiği tarihi izleyen 30 gün içinde tamamlanması zorunludur. Adli ve idari tahkikata konu olacak nitelikteki şikayetler hakkında ilgili mevzuat hükümleri uygulanır (md. 8). Şikâyet hakkını kullanan memura bu nedenle disiplin cezası verilemez. Ancak, şikayet haklarını Yönetmelikte tespit edilen usul ve esaslara aykırı surette kullananların veya her ne surette olursa olsun bu haklarını kullanırken bir suç işleyenlerin sorumlulukları saklıdır (md. 10).

İdari Yargılama Usulü Kanunu md.33’e göre kamu görevlileri ile ilgili açılan davalarda özel yetki kuralı öngörülmüştür. Buna göre; 1. Kamu görevlilerinin atanması ve nakilleri ile ilgili davalarda yetkili mahkeme, kamu görevlilerinin yeni veya eski görev yeri idare mahkemesidir.

2. Kamu görevlilerinin görevlerine son verilmesi, emekli edilmeleri veya görevden uzaklaştırılmaları ile ilgili davalarda yetkili mahkeme, kamu görevlisinin son görev yaptığı yer idare mahkemesidir.

3. Kamu görevlilerinin görevle ilişkisinin kesilmesi sonucunu doğurmayan disiplin cezaları ile ilerleme, yükselme, sicil, intibak ve diğer özlük ve parasal hakları ve mahallî idarelerin organları ile bu organların üyelerinin geçici bir tedbir olarak görevden uzaklaştırılmalarıyla ilgili davalarda yetkili mahkeme ilgilinin görevli bulunduğu yer idare mahkemesidir.

4. Özel kanunlardaki hükümler saklı kalmak kaydıyla hâkim ve savcıların mali ve sosyal haklarına ve sicillerine ilişkin konularla, müfettiş hâl kâğıtlarına karşı açacakları ve idare mahkemelerinin görevine giren davalarda yetkili mahkeme, hâkim veya savcının görev yaptığı yerin idari yargı yetkisi yönünden bağlı olduğu bölge idare mahkemesine en yakın bölge idare mahkemesinin bulunduğu yer idare mahkemesidir.

Bunun dışında idari yargılama usulünde genel yetki kuralı olan anılan 2577 sayılı Kanun’ un 32/1. maddesine göre, “Göreve ilişkin hükümler saklı kalmak şartıyla bu Kanun’ da veya özel kanunlarda yetkili idare mahkemesinin gösterilmemiş olması hâlinde, yetkili idare mahkemesi, dava konusu olan idari işlemi veya idari sözleşmeyi yapan idari merciin bulunduğu yerdeki idare mahkemesidir.”

Memurlara tanınan en önemli mali hak, memur aylığıdır. Memur aylığı hem adaletli hem de yeterli olmalıdır. Anayasa’nın 55. maddesinde, genel olarak “...çalışanların, yaptıkları işe uygun adaletli bir ücret elde etmeleri ve diğer sosyal yardımlardan yararlanmaları için gerekli...” önlemlerin Devlet tarafından alınacağı kuralı getirilmiştir. Anayasa’nın bu genel kuralı Devlet memurlarına ödenen aylığın niteliğini göstermesi yönünden ilgi çekicidir. Devlet Memurları Kanunu da aylığı şöyle tanımlamıştır: “Aylık : Bu kanuna tabi kurumlarda görevlendirilen memurlara, hizmetlerinin karşılığında, kadroya dayanılarak ay itibarıyla ödenen parayı” ifade eder (DMK md.147). DMK md.164/1’de, “Memurların aylıkları, her ayın başında peşin ödenir...” hükmü yer almaktadır. “3472 s. Devlet Memurları İle Diğer Kamu Görevlilerinin Aylıklarının Ödeme Zamanının Değiştirilmesine Dair 09.09.1987 Tarih ve 289 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Kabulüne Dair Kanun” md. 1’de ise, “…Devlet memurları ile diğer kamu görevlilerine ilişkin kanunlarda yer alan “aybaşı” ibareleri “ayın 15’i” olarak uygulanır.” hükmü yer almaktadır. Bu çerçevede memurlara aylıkları, her ayın 15. günü ödenir.

Memurların Sosyal Tesis İhtiyaçları Devlet memurları için lüzum ve ihtiyaç görülen yerlerde çocuk bakımevi ve sosyal tesisler kurulabilir. Bunların kuruluş ve işletme esas ve usulleri Devlet Personel Başkanlığı ile Maliye Bakanlığınca birlikte hazırlanacak genel yönetmelikle belirlenir (DMK md.191, Kamu Kurum ve Kuruluşlarınca Açılacak Çocuk Bakımevleri Hakkında Yönetmelik, R.G., T. 08.12.1987, S. 19658).

Aile Yardımı Ödeneği DMK md. 202’de, “Evli bulunan devlet memurlarına aile yardımı ödeneği verilir. Bu yardım, memurun her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi için 1500, çocuklarından her biri için de 250 gösterge rakamının (72. ay dâhil olmak üzere 0-6 yaş grubunda yer alan çocuklar için bir kat artırımlı) aylık katsayısı ile çarpılması sonucu elde edilecek miktar üzerinden ödenir. Eşlerden birine iş akdi veya toplu sözleşme gereği çocukları için yapılan aile yardımı ödeneği daha düşük ise yalnız aradaki fark ödenir. Bu fıkrada yer alan gösterge rakamlarını “3 katına” kadar artırmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir. Dul memurların çocukları için de yukarıki fıkralar hükmü uygulanır. Boşanma veya ayrılık vukuunda mahkeme bu yardımın hangi tarafa ve ne oranda verileceğini de kararında belirtir. Devlet memurunun, geçimini sağladığı üvey çocukları için de bu ödenek verilir.” hükmü yer almaktadır. 3/7/2011 tarihli ve 2011/2022 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı Eki Kararın 3 üncü maddesiyle, DMK md. 202’de yer alan ve eş için ödenmekte olan aile yardımı ödeneğine esas (1.500) gösterge rakamının 1/7/2011 tarihinden itibaren (2.134) olarak uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. 

Aşağıdaki hâllerde çocuklar için aile yardımı ödeneği verilmez (DMK m. 206); 1. Evlenen çocuklar, 2. 25 yaşını dolduran çocuklar (25 yaşını bitirdiği hâlde evlenmemiş kız çocukları ile çalışamayacak derecede malullükleri resmî sağlık kurulu raporuyla tespit edilenler için süresiz olarak ödeneğin verilmesine devam olunur.), 3. Kendileri hesabına ticaret yapan veya gerçek veya tüzel kişiler yanında her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışan çocuklar (Öğrenim yapmakta iken tatil devresinde çalışanlar hariç), 4. Burs alan veya devletçe okutulan çocuklar.

Hizmet içi eğitim yöntemleri başlıca üç grupta toplanabilir:

• Bilgilendirme ve örgün eğitim yöntemleri

• Benzetim yöntemleri

• İşbaşında eğitim yöntemleri

Bilgilendirme ve örgün eğitim yöntemleri; seminerler, kurs ve konferanslar, resim gösterme, okuma listesi verme, interaktif multimedia (CDROM, video) gösterimi, kapalı devre televizyonla eğitim, sistemli gözlemleme, duyarlılık eğitimi, laboratuvar, grup eğitimi, örgüt geliştirme (örgütsel verilerin analizi) eğitimidir.

Benzetim yöntemleri; örnek olaylara göre eğitim, eksik bilgilerle tahmine dayalı sorun çözme eğitimi, rol alma eğitimi, programlı grup alıştırmaları, görevlendirme modelleri eğitimi, yönetim stratejisi ve taktik (oyunları) eğitimi, değerlendirme merkezi eğitimi, davranış modelleme eğitimidir.

İşbaşında eğitim yöntemleri; çıraklık eğitimi, eşik eğitimi, işbaşında uygulama eğitimi, oryantasyon eğitimi, dönerli iş değiştirerek çalışma, staj görme, kilit görevlere hazırlama, mesleki yol gösterme-yetiştirmedir.

Hizmet içi eğitim faaliyetleri; mesleki faaliyetlere yönelik eğitim, görevde yükselme eğitimleri, idarecilerin eğitilmesi, eğitimcilerin eğitilmesi şeklinde sınıflandırılabilir.

Mesleki Faaliyetlere Yönelik Eğitim Bu tür hizmet içi eğitimlerde amaç mesleki bilgiyi ön plana çıkarmak ve personelin, teknolojinin bütün alanlara yansıması ve diğer sosyolojik, siyasi etkenlere, değişen mesleki bilgilere uyumu olup, personelin kişisel gelişimi ön plandadır. Örneğin, Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde yer alan Küçükleri Koruma Şubelerinde, çalışan elemanların çocukların hakları, özellikleri ve ihtiyaçları konularında bilgilendirilmesi hizmet içi eğitim kapsamına alınmıştır. Yine idareci, öğretmen, memur ve teknisyenlere bilgisayar kursu; rehber öğretmenlere rehberlik semineri; okulların proje ekiplerineyse Avrupa Birliği proje hazırlık ve yaygınlaştırma faaliyet seminerleri bu tür eğitime örnek gösterilebilir.

Görevde Yükselme Eğitimleri Kurumlar, memurlarını bir üst göreve hazırlamak için yükselme eğitimine alabilirler. Böylelikle üst düzeydeki görevler için kalifiye eleman yetiştirilmiş olur. Görevde yükselme veya unvan değişikliği suretiyle atanacakların yazılı ve sözlü sınavda başarılı olmaları gerekir (Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Esaslarına Dair Genel Yönetmelik md. 8).

İdarecilerin Eğitilmesi Amir veya idareci, başında bulunduğu birimin arzu edilir şekilde çalışmasından, işlerin istenilen nitelik ve değerde neticelendirilmesinden sorumludur. Bu neticelerin alınmasında aksayan hususları bulacak ve onları gidermeye çalışacaktır. Bu ancak eğitimle mümkündür ve amir veya idarecinin tabii görevlerindendir. Eğiticinin seçilmiş veya atanmış olması önemli değildir. İmar ve çevre, yönetimle ilgili konular (bilgisayar, yabancı dil öğrenmeleri gibi), halkla ilişkiler ve saymanlık işleri, ekonomi ve maliye gibi konuların önem taşıdığı anlaşılmaktadır.

Eğitimcilerin Eğitilmesi Eğitimciler için yalnız konunun bilinmesi yeterli sayılamaz, bilgileri en iyi biçimde öğretebilme yeteneklerinin de bulunması gereklidir. Hizmet içi eğitimde görev alacak eğitimcilerin saptanması ve gerekiyorsa yetiştirilmesi yönetmeliklerce kurumun kendi sorumluluğuna verilmiştir. Genellikle verilecek eğitimin konusu üzerinde çalışan üniversite öğretim elemanları bu konuda görevlendirilir. Ülkemizde uzmanlık alanlarına yönelik hizmet içi eğitim verecek eğitimcilerin sayıca eksikliği, olanların yetersizliği problem teşkil eder. Bazı kurumlar bu problemi, eğitimcilerini de kendileri yetiştirme yoluna giderek çözme yoluna gitmiştir. Eğitimci yetiştirme eğitimleri için kurum bünyesinde çalışan personele öncelik verilmektedir.

İzin hakkı: Memurlara tanınan izinler, yıllık izin, mazeret izni, hastalık ve refakat izni, aylıksız izin olmak üzere dört ana başlık altında incelenebilir.

Memurların yıllık izin hakkı vardır. Devlet Memurları Kanunu, yıllık izin süresini memurların hizmet sürelerine göre düzenlemiştir. Hizmet süreleri on yıla kadar olanlara (on yıl dâhil) yirmi gün, on yıldan çok olanlara otuz gün yıllık izin verilir (md.102).

Yıllık izinler, üstün uygun bulacağı zamanlarda, toptan ya da parça parça kullanılır. Birbirini izleyen iki yılın izni bir arada verilebilir. Cari yıl ile bir önceki yıl hariç, önceki yıllara ait kullanılmayan izin hakları düşer. Öğretmenler yaz tatili ile dinlenme tatillerinde izinli sayılırlar, bunlara hastalık ve diğer mazeret izinleri dışında ayrıca yıllık izin verilmez. Hizmetleri sırasında radyoaktif ışınlarla çalışan personele, her yıl yıllık izinlerine ek olarak bir aylık sağlık izni verilir (md.103). Bu izin Devlet Memurları Kanunu ile getirilmiş bir izin türüdür. İdari izinler, yılık izin süresine dâhil değildir. Belirtelim ki gelecek yıllarda kullanılması gereken olası izinler için önceden izin istenmesi mümkün değildir. Ayrıca aday memurlar, yıllık izin kullanamaz.

Aylıksız izin süresinin bitiminden önce mazereti gerektiren sebebin ortadan kalkması hâlinde on gün içinde göreve dönülmesi zorunludur. Aylıksız izin süresinin bitiminde veya mazeret sebebinin kalkmasını izleyen on gün içinde görevine dönmeyenler, memuriyetten çekilmiş sayılır.

Hizmet süreleri on yıla kadar olan memurlara yirmi gün yıllık izin verilir.

Babalık izni 10 gündür.

Memurun beş yıllık hizmet süresini tamamlamış olması ve isteği halinde memuriyeti boyunca ve en fazla iki defada kullanılmak üzere 12 ay aylıksız izin verilebilir.

Doğum yapan memura veya eşi doğum yapmış  memura 24 ay aylıksız izin verilir.

25 yaşını doldurmuş çocuklar aile yardımı ödeneği almazlar.

Okul yardımı yoktur.

Bilgilendirme ve örgün eğitim yöntemleri; seminerler, kurs ve konferanslar, resim gösterme, okuma listesi verme, interaktif multimedia  gösterimi, kapalı devre televizyonla eğitim, sistemli gözlemleme, duyarlılık eğitimi, laboratuvar, grup eğitimi, örgüt geliştirme  eğitimidir.

İşbaşında eğitim yöntemleri; çıraklık eğitimi, eşik eğitimi, işbaşında uygulama eğitimi, oryantasyon eğitimi, dönerli iş değiştirerek çalışma, staj
görme, kilit görevlere hazırlama, mesleki yol gösterme-yetiştirmedir

Devlet memurlarının yetişmelerini sağlamak, verimliliğini artırmak ve daha ileriki görevlere hazırlamak amacıyla uygulanacak hizmet içi eğitim, Devlet Personel Başkanlığı tarafından ilgili kurumlarla birlikte hazırlanacak yönetmelikler dâhilinde yürütülür.

Yazılı sınav, yüz tam puan üzerinden değerlendirilir. Yazılı sınavda en az altmış puan alanlar başarılı sayılırlar.