MEMUR HUKUKU

657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu (DMK) 1961 Anayasasının yürürlükte olduğu dönemde yürürlüğe girmiştir. Doğru cevap C'dir.

TCK md.6/1 c’ye göre kamu görevlisi, kamusal faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişidir.

Hakim görüşe göre, genel idare esasları kavramı “... kamu yetkisi (otoritesi) kullanılarak hizmet görmeyi ...”, “... kamu kudretinin kullanılması...”nı ifade eder. Genel idare esasları; bütçe kuralları, denetim kuralları, finansman, kamulaştırma, ceza kesme, kamu alacaklarının tahsili yöntemine başvurma, idari işlem ve sözleşmeler yapma, genel muhasebe, arttırma, eksiltme ve ihale yöntemine başvurma, yönetimin malının kamu malı sayılması, amacı, personelinin bağlı olduğu farklı hukuki statü gibi kamusal yetkiler
“genel idare esasları” adını alan hukuksal rejimin kapsamına girmektedir.

Bakanlar Kurulunun 7/10986 sayılı kararı (RG.. T. 28.11.1975, S. 15426) ile kurumlardan hangilerinin devlete verilmiş aslî ve sürekli bir kamu hizmetini genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları, hangilerinin bu nitelikte bulunmadıkları tespit edilmiştir. Söz konusu karar sonrasında hazırlanan işçi- memur ayrımı hakkındaki raporda (RG., T. 28.11.1976, S. 15777 mükerrer), işçi ve memur sayılacakların görev ile ünvanları gösterilmiştir. Hangi görevlerde çalışanların memur sayılmaları gerektiğine karar verilirken, yapılan hizmetin devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinde geçmesi, asli ve sürekli olması ile genel idare esaslarına göre yürütülmesinin esas alınmış, bu özellikleri taşımayan görevliler işçi sayılmıştır. Doğru cevap E'dir.

Anayasa koyucu tarafından mesleğin niteliğinden kaynaklanan farklı hükümler öngörülmüştür. Genel idare esası içerisinde değerlendirilebilecek ve memuriyet mesleğinde geçerli olan hiyerarşi ilişkisi hâkimlik görevinin ifasında uygulanamaz. Görevin ifası yönüyle memuriyetten farklı olarak hâkimler arasında hiyerarşi bulunmamaktadır.

Fahri ajanlar (les agents honorofiques) il genel meclisi, belediye meclisi üyeleri gibi seçimle ve belirli bir süre kamu hizmetine katılan kimseler olup bunlar genellikle rızai olarak ve çoğunlukla seçimle işbaşına gelir. Oysa memurlar atama ile işbaşına gelir ve geçici değil, sürekli görev yapar. Fahri ajanlar ise ferden idari bir hizmet görmeyip kurul olarak görev yaparlar. Doğru cevap D'dir.

Memurluğa girmeyi, sınıflar içinde ilerleme ve yükselmeyi ve görevin sona erdirilmesini yetenek esasına dayandıran “liyakat” ilkesidir. Liyakat kelimesi, bir işi veya görevi başarıyla yapabilme kabiliyet ve ehliyetini ifade eder. Liyakat, bir işe yetenekli kimselerin getirilmesini zorunlu kılar. Liyakat sistemi kamu hizmetlerinde ve kamu kuruluşlarında görev alacak personele, göreve alınmada, ilerleme ve yükselmede, yer değiştirmede ve çıkarmalarda tüm hizmet ve şartlarda, ehliyetin esas tutulması prensibidir.

1982 Anayasası, DMK ve 399 sayılı KHK’de liyakat sistemine ilişkin ilkeler yer almaktadır. Her Türk kamu hizmetlerine girme hakkına sahiptir. Hizmete alınmada, görevin gerektirdiği niteliklerden başka hiç bir ayrım gözetilemez (AY md.70). Görüldüğü üzere Anayasa’da “görevin gerektirdiği niteliklerden başka niteliklerin aranmaması” ilkesi yer almaktadır. Bu ilke, eşitlik ilkesinin pekiştirilmesi ve kamu hizmetlerinin daha iyi yerine getirilmesini amaçlamaktadır. Bu ilke, işi esas almaktadır. Bir anlamda da işe alınacak kişilerin, görevin gerektirdiği nitelikleri taşımasını zorunlu hâle getirmektedir. Görüldüğü üzere anayasamız sonuçta liyakat ilkesi ve anlayışını kabul etmiş bulunmaktadır.

Hiyerarşi yetkisinin kapsamına şunlar girer: İç düzene ilişkin karar ve tedbirleri almak; önceden emir ve direktif vermek, genelge, tebliğ, açıklama vb. göndermek suretiyle
kanunların ve diğer mevzuatın ne yolda uygulanması ve yerine getirilmesi gerektiğini nesnel, soyut ve genel biçimde ya da öznel, somut ve belirli hâllerde astlara bildirmek;
memurların yaptığı işlem ve eylemleri sonradan onaylamak, düzeltmek, değiştirmek, yeniden yapmak, kaldırmak ya da iptal etmek, uygulamayı erteletmek veya durdurmak; astlara disiplin yetkisine dayanarak disiplin yaptırımı uygulamak veya astları ödüllendirmek. Üst, kanunla açıkça asta verilmiş bir yetkiyi, onun yerine doğrudan doğruya kullanarak işlem ve eylem yapamaz fakat aynı konuda harekete geçmesi için emir ve direktif verebilir. Böylece iradesini empoze ederek amacına ulaşabilir.

Anayasanın, 128/1 maddesinde;
“Devletin, kamu iktisadi teşebbüsleri ve diğer kamu tüzel kişilerinin genel idare
esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği
asli ve sürekli görevler, memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle görülür” hükmüne yer verilmiştir.

657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu (DMK)1961 Anayasasının yürürlükte olduğu dönemde yürürlüğe girmiştir.

1961 Anayasasının yürürlükte olduğu dönemde yürürlüğe giren 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu (DMK) md. 4/A, “Mevcut kuruluş biçimine bakılmaksızın, Devlet ve diğer kamu tüzel kişiliklerince genel idare esaslarına göre yürütülen asli ve sürekli kamu hizmetlerini ifa ile görevlendirilenler, bu Kanunun uygulanmasında memur sayılır...” hükmü ile kanun koyucu, devlet sektörü ve kamu hizmetlerinde baremli, baremdışı, daimi hizmetli, geçici hizmetli, bütçenin R, S cetvellerinden ücretli, teknik personel, çok geniş ölçüde istisnai mevkilerde istihdam gibi önceki farklı istihdam şekillerinin sakıncalarını gidermek için tek istihdam şekline yönelme arzusunu taşımıştır.

Türk Ceza Kanunu anlamında kamu görevlisi: Kamusal faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla yada herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişidir.

Memur tanımlamalarındaki ortak yönler genel
idare esaslarına tabi kamu hizmeti, kamu hizmetinin
gerektirdiği asli ve sürekli görevleri yürütme,
istihdam edilen yer, atama işlemi, kadro, aylık tahsisi
ve hiyerarşi kriterleri çerçevesinde belirlenebilir.

Hiyerarşi yetkisinin kullanılmasındaki tek koşul, amir denilen kamu görevlisinin aynı tüzel kişilik içerisinde astüst ilişkisi olan bir konumda yer alması ve yasal kuralların üstü emir verdiği konuda yetki ile genel olarak donatmasıdır.

Devlet Personel Başkanlığı’nın açıklamasına (4/C’li Geçici Personelin 4/B’li Sözleşmeli Personel Statüsüne Alınmasına Dair Bakanlar Kurulu Kararına İlişkin Açıklama, T.C. Devlet Personel Başkanlığı, (http://www.dpb.gov.tr))

Fahri Ajan İl genel meclisi, belediye meclisi üyeleri gibi seçimle ve belirli bir süre için kamu hizmetine katılan kimselerdir.

Liyakat sistemi kamu hizmetlerinde ve kamu kuruluşlarında görev alacak personele, göreve alınmada, ilerleme ve yükselmede, yer değiştirmede ve çıkarmalarda tüm hizmet ve şartlarda, ehliyetin esas tutulması prensibidir.

Teknik Hizmetler Sınıfı: Mühendis, mimar, jeolog, kimyager, matematikçi,
istatistikçi ve benzeri teknik ve meslek unvanlarına sahip memurlar.

Memurlarla ilgili ilk düzenleme 1982 yılı Anayasa'sında yer almıştır.