Aof Panel

S

Disiplin kavramını açıklayınız.

“Disciple” kökünden gelen disiplin terimi günlük dilde birçok anlama gelmekle birlikte, hukuksal olarak istenilmeyen bir fiilin sonucu olarak uygulanan yaptırımı ifade eder. Disipline ilişkin kurallar sadece memurlara özgü uygulama alanı bulmaz. Bunlar kamu otoriteleri kadar, yarı kamusal ya da tamamen özel nitelikli teşekküllerde de etkili ve geçerlidir

Hukuksal anlamda disiplin kavramının ne olduğunu belirleyen ve bütün unsurlarını ihtiva eden genel bir tanım bulunmamakla birlikte, Anayasa’ da, özellikle kamu personeli disiplin hukukunu ilgilendiren birçok hükme rastlamak mümkündür.

S

Otokratik disiplin nedir?

Disipline bastırıcı bir işlev yükleyen, sert ve şiddetli yaptırımlar öngören disiplin anlayışıdır. Bastırıcılığı esas alan otokratik disiplin çalışma hayatında en geniş ölçüde hakim olan disiplin anlayışı olup bu tür disiplinde yaptırımlar sert, şiddetli olmakta ve empoze edilmektedir. Dolayısıyla korku disiplinin temelidir.

S

Demokratik disiplin nedir?

Disipline yapıcı bir işlev yükleyen disiplin anlayışıdır. Demokratik disiplinde bastırıcılık yerine yapıcı bir anlayış esas alınmakta emirlerin kaynağını oluşturan işin icapları astlarca bilinirse emirlere kendiliğinden uyulmaya başlanmış olacağı anlayışı esas alınmaktadır.

S

Disiplin yaptırımı nedir? Disiplin yaptırımının hukuki niteliğini tartışınız.

Disiplin yaptırımı, kurum düzenini ve idareye duyulan güven ve saygıyı sağlamak amacıyla disipline aykırı davranışların bastırılması (disipliner ihlalin bastırılmasını temin) için uygulanan bireysel yaptırımlardır. Disiplin yaptırımının hukuki nite- liğini açıklamakta kullanılan teorik yaklaşımlardan biri, sözleşme görüşüdür. Bu görüş, devletin kamu görevlileri üzerinde sahip olduğu disiplin yaptırımı yetkisini sözleşmeye dayandırmaktadır. Diğer bir görüşe göre ise disiplin yaptırımı uygulama yetkisi sözleşmeden çok kurumsal kurallardan kaynaklanır

S

Manevi nitelikli disiplin yaptırımları nelerdir?

Devlet Memurları Kanunu’na göre; manevi nitelikli disiplin yaptırımları uyarma ve kınamadır. Bu tür yaptırımı gerektiren fiillere göz atılacak olursa bunların bizzat kendimiz ve etrafımızdakilerce sıkça yapılabildiğini görürüz. Eğer söz konusu hükümler sıkı sıkıya uygulanırsa bu tür yaptırımlara tâbi olmayacak memurun neredeyse kalmayacağı söylenebilir. Diğer taraftan, kurum düzenini sağlayan disiplin soruşturmasını gerektirecek düzeye ulaşmamış fiiller ile basit disiplin yaptırımına konu olan fiiller arasındaki sınırın kesin çizgilerle belirlenmesi de mümkün değildir. Ayrıca belirte- lim ki uyarmanın resmî olması durumunda disiplin yaptırımından söz edilir ve ancak resmî uyarma memurun özlük dosyasına geçer.

S

Savunma hakkına saygı ilkesini açıklayınız.

Devlet memuru hakkında savunması alınmadan disiplin cezası verilemez. Soruşturmayı yapanın veya yetkili disiplin kurulunun yedi günden az olmamak üzere verdiği süre içinde veya belirtilen bir tarihte savunmasını yapmayan memur, savunma hakkından vazgeçmiş sayılır (DMK md.130). İnsan haklarına saygılı olma kaygısının özel olarak ortaya çıktığı alanlardan birisi de disiplin alanıdır. Disiplin usulünde de memurun korunması gerekir. Disiplin soruşturmalarında dar ve katı anlamda savunma hakkı, iddia karşısında yapılan savunmadır. Geniş anlamda savunma hakkı ise, söz konusu disiplin yaptırımının veril- mesi anına kadar geçen süreç ve usulde ilgilinin bilgi sahibi olma hakkı, talebi reddetme hakkı ile kara- rın değiştirilmesi için hukuki başvuru imkânının mevcudiyetini kapsamaktadır.

Savunma hakkı demokratik düzenin en üst temel ilkelerinden biridir. Bu hak sadece yargı or- ganları önünde değil, disiplin soruşturmalarında da vazgeçilemeyecek haklardandır. Anayasa md. 36’da düzenlenen hak arama hürriyetinin içeri- sinde mündemiç olan ve disiplin soruşturmasında memur lehine konulmuş olan savunma hakkı (Le droit de la défense) Anayasamızda ayrıca ve açık- ça vurgulanmak suretiyle anayasal teminat altına alınmış mutlak bir haktır.

S

Oranlılık ilkesi ile ilgili bilgi veriniz.

Disiplin suçunun ağırlığıyla disiplin cezası- nın sertliği arasında makul bir oran olmasıdır. Disiplin hukuku alanında devlet memuruna uygulanan yaptırım ile bunu gerektiren disiplin fiili arasında adil bir “oran” olmalı, “oransızlık” hâlinde yaptırım uygulanamamalıdır.

S

Devlet Memurları Kanununda kıyasa izin veren düzenleme ile ilgili bilgi veriniz.

Disiplin fiillerinin kıyas yoluyla uygulanması- na olanak veren hüküm (DMK md.125/4) oldukça önemlidir. Bu hükmün gerekçesi, kurum düzenini bozan her fiilin önceden öngörülemeyeceği gerçeğidir. Dolayısıyla önceden belirlenemeyen ancak niteliği gereği kıyas yolu ile disiplin cezası gerektiren fiillere benzer nitelikteki fiillerin de disiplin yaptırımına konu olacağı hüküm altına alınmıştır.

S

Soruşturma emri ile ilgili bilgi veriniz.

Disiplin yaptırımını gerektiren fiilin işlenmesi hâlinde bu fiil ne şekilde öğrenilirse öğrenilsin soruşturmaya soruşturma emri ile başlanır. Soruşturma emri yetkili makamca verilmeli, hangi konu veya konularda kim veya kimler hakkında soruşturma yapılmasının istendiği belirtilmeli ve konuyla ilgili belgeler soruşturma emrine eklenmelidir. Soruşturma emrinde fiil, disiplin faili ve soruşturulması istenen hususun, iddianın belirtilmesi gerekmekle birlikte, eğer disiplin faili belli değilse belirlenmesi de istenir. Soruşturma emri doğrudan yetkili disiplin amirinden gelebileceği gibi yetkili disiplin amirinden soruşturma emrini vermesi talep de edilebilir.

S

Disiplin yaptırımına karar verme yetkisi kime aittir?

Uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezaları disiplin amirleri tarafından; kademe ilerlemesinin durdurulması cezası, memurun bağlı olduğu kurumdaki disiplin kurulunun kararı alındıktan sonra, atamaya yetkili amirler, il disiplin kurullarının kararlarına dayanan hallerde Valiler tarafından verilir. Devlet memurluğundan çıkarma cezası, amirlerin bu yoldaki isteği üzerine, memurun bağlı bulunduğu kurumun yüksek disiplin kurulu kararı ile verilir.

S

Uyarma cezasını gerektiren fiil ve haller nelerdir?

Uyarma cezasını gerektiren fiil ve hâller şunlardır:

a) Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallînde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmî belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kayıtsızlık göstermek veya düzensiz davranmak,

b) Özürsüz veya izinsiz olarak göreve geç gelmek, erken ayrılmak, görev mahallîni terk etmek,

c) Kurumca belirlenen tasarruf tedbir- lerine riayet etmemek,

d) Usulsüz müracaat veya şikâyette bulunmak,

e) Devlet memuru vakarına yakışmayan tutum ve davranışta bulunmak,

f) Görevine veya iş sahiplerine karşı kayıtsızlık göstermek veya ilgisiz kalmak,

g) Belirlenen kılık ve kıyafet hükümlerine aykırı davranmak,

h) Görevin iş birliği içinde yapılması ilkesine aykırı davranışlarda bulunmak.

S

Aylktan kesme cezasını gerektiren fiil ve haller nelerdir?

Aylıktan kesme cezasını gerektiren fiil ve hâller şunlardır:

a) Kasıtlı olarak; verilen emir ve görevleri tam ve zamanında yapmamak, görev mahallînde kurumlarca belirlenen usul ve esasları yerine getirmemek, görevle ilgili resmî belge, araç ve gereçleri korumamak, bakımını yapmamak, hor kullanmak,

b) Özürsüz olarak bir veya iki gün göreve gelmemek,

c) Devlete ait resmî belge, araç, gereç ve benzerlerini özel menfaat sağlamak için kullanmak,

d) Görevle ilgili konularda yükümlü olduğu kişilere yalan ve yanlış beyanda bulunmak,

e) Görev sırasında amirine sözle saygısızlık etmek,

f) Görev yeri sınırları içerisinde herhangi bir yerin toplantı, tören ve benzeri amaçlarla izinsiz olarak kullanılmasına yardımcı olmak,

g) Hizmet içinde Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak.

S

Ceza kovuşturması ile disiplin soruşturması bir arada yürütülebilir mi? Açıklayınız.

Aynı olaydan dolayı memur hakkında ceza mahkemesinde kovuşturmaya başlanmış olması, disiplin kovuşturmasını geciktirmez. Memurun Ceza Kanununa göre mahkûm olması veya olmaması hâlleri, ayrıca disiplin cezasının uygulanmasına engel olamaz (DMK md.131/ 1, 2). İtalyan Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununa göre, disiplin cezasını gerektiren bir suçtan dolayı adli kovuşturmaya başlanmış olması hâlinde disiplin cezasının durdurulması ve adli kovuşturmanın sonucunun beklenmesi zorunludur. İngiltere’de de disiplin soruşturmasına konu olayın ceza kanunlarının kapsamına girip girmediği hususunun araştırılması veya savcıdan tavsiye istenmesi gerekmektedir.

S

Disiplin yaptırımına karar verilmemesi gereken durumlar nelerdir? Açıklayınız.

Disiplin hukukuna hâkim olan esaslardan birisi de kusursuz yaptırım olmayacağı (Pas de sanction sans faute) kuralı olup, disiplin soruşturmasının tamamında her şeyden önce memurun kusurlu olup olmadığı araştırılmalıdır. Memurun işlediği disiplin fiilinin hatalı niteliğini, dolayısıyla disiplin sorumluluğunu ortadan kaldıran sebepler bulunabilir. Memurun disiplin fiilini işlediği sırada akli melekesinin iradesi dışında yerinde olmadığının uzman hekimler tarafından belirlenmesi durumunda, disiplin sorumluluğu söz konusu olmayacaktır. Göreve sarhoş gelmek ve görev yerinde alkollü içki içmek ise, DMK md. 125/D-a’da, başlı başına bir disiplin kusuru olarak öngörülmüştür. Memurun işlediği fiilin hukuka aykırı bir fiil olması gerekir. Hiyerarşik amirin emrine uyma, disiplin fiilleri açısından hukuka uygunluk sebebi olarak kabul edilmelidir. Bunun sınırı ise kanunsuz emir ve ona ilişkin ilkeler olmalıdır. Hukuka uygunluk hâllerinin varlığı hâlinde disiplin yaptırımı uygulanmamalıdır.

S

Disiplin cezasını gerektiren hallerde zamanaşımı süresi hakkında bilgi veriniz.

Uyarma, kınama, aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezalarında disiplin yaptırımını gerektiren fiil ve hallerin işlendiğinin öğrenildiği tarihten itibaren bir ay içinde disiplin soruşturmasına, memurluktan çıkarma cezasında altı ay içinde disiplin kovuşturmasına başlanmadığı takdirde disiplin cezası verme yetkisi zaman aşımına uğrar.

Disiplin cezasını gerektiren fiil ve hâllerin işlendiği tarihten itibaren nihayet iki yıl içinde disiplin cezası verilmediği takdirde ceza verme yetkisi zamanaşımına uğrar.

S

Disiplin cezalarının özlük dosyasından silinmesi mümkün müdür? Açıklayınız.

DMK madde 133’e göre, disiplin cezaları me- murun özlük dosyasına işlenir. Devlet memurluğundan çıkarma cezasından başka bir disiplin cezasına çarptırılmış olan memur uyarma ve kınama cezalarının uygulanmasından 5 sene, diğer cezaların uygulanmasından 10 sene sonra atamaya yetkili amire başvurarak, verilmiş olan cezalarının özlük dosyasından silinmesini isteyebilir. Memurun, belirtilen süreler içerisindeki davranışları, bu isteğini haklı kılacak nitelikte görülürse isteğinin yerine getirilmesine karar verilerek bu karar özlük dosyasına işlenir. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının özlük dosyasından çıkarılmasında disiplin kurulunun mütalaasının da alınması gerekir.

S

Memur yargılamasında yetkili ve görevli mahkeme hangisidir? Açıklayınız.

Davaya bakmaya yetkili ve görevli olan mahkemeler 4483 sayılı Kanunun 13. maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu düzenlemeye göre, “Davaya bakmaya yetkili ve görevli mahkeme ge- nel hükümlere göre yetkili ve görevli mahkemedir. Ancak Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri, müsteşarlar ve valiler için yetkili ve görevli mahkeme Yargıtayın ilgili ceza dairesi, kaymakamlar için ise il ağır ceza mahkemesidir.” Kanun, üst düzey kamu görevlilerinin yargılanacakları mahkemeleri ayrıca düzenlemiştir. Genel yetkili ve görevli mahkemeler haricinde yetkili ve görevli mahkemenin kanun ile düzenlenmesi, eşitlik ilkesine aykırılık oluşturmaz. İştirak hâlinde işlenen suçlar bakımından memur olmayan memur olanla ast memur ise üst memur ile aynı mahkemede yargılanır.

S

Görevden uzaklaştırma hangi hallerde uygulanabilir? Açıklayınız.

Memur görevinden disiplin soruşturması veya ceza kovuşturması nedeniyle uzaklaştırılabilir. Disiplin soruşturması başlatılmamış olması da görevden uzaklaştırmaya engel değildir. Ancak bu durumda görevinden uzaklaştırılan memur hakkında görevden uzaklaştırmayı izleyen on iş günü içinde soruşturmaya başlanması gerekir.

S

İdari vesayet nedir?

Devletin bütünlüğünü ve kamu hizmetle- rinin tüm ülke düzeyinde uyumlu bir biçimde yürütülmesini sağlamak için devlet tüzel kişiliğinin ve bu tüzel kişiliği temsil eden merkezî idarenin yerinden yönetim kuruluşları üzerinde sahip olduğu denetim yetkisidir.

S

Görevden uzaklaştırmanın süresi ne kadardır?

Görevden uzaklaştırma bir disiplin soruşturması gereği olduğu takdirde en çok 3 ay devam edebilmektedir. Bu süre, idarenin derhâl soruşturmaya başlaması ve soruşturmanın bitirilmesi için getirilmiş en çok süredir. Bu süre içinde disiplin soruşturması sonuçlandırılmazsa görevden uzaklaştırma tedbiri kendiliğinden kalkar. Bu hâlde memurun görevine başlatılması zorunlu olup memuru göreve başlatmayan amir sorumludur.

Memur Disiplin Soruşturmaları ve Ceza Kovuşturmaları ile Görevden Uzaklaştırma