Devlet Memurlarının Ödevleri, Yükümlülükleri ve Yasaklar

Devlet memurları görevlerini yerine getirirken anayasaya bağlı kalmak zorundadır. Anayasa, memurların ve diğer kamu görevlilerinin “Anayasa ve kanunlara sadık kalarak faaliyette bulunmakla yükümlü” olduklarını belirtmiştir (m.129/1). Devlet
Memurları Kanunu, memurların “sadakat” yemini edeceklerini ve “yemin belgesi” imzalayacaklarını öngörmektedir.

Memurlar, görevlerini dil, ırk, cinsiyet, siyasal düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ayrımı yapmadan yerine getirmekle yükümlüdür. Memurlar, herhangi bir siyasi parti veya kişinin yararını veya zararını hedef tutan bir davranışta bulunamaz. Görevlerini tarafsız olarak yerine getirmek zorundadırlar.

Memur üstünden aldığı emri, hukuka aykırı görürse emri yerine getirmez ve aykırılığı emri verene bildirir. Üstün emrinde direnmesi, emrini yazılı olarak tekrarlaması durumunda, memur emri yerine getirir; emri veren sorumlu olur.

Devlet memurları, kendileriyle eşlerine ve velayetleri altındaki çocuklarına ait taşınır ve taşınmaz malları, alacak ve borçları
hakkında, özel kanunda yazılı hükümler uyarınca, mal bildirimi verirler.

Devlet memurları, kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ve yönetmeliklerin öngördüğü kılık ve kıyafet kurallarına uymak mecburiyetindedirler.

Memur, normal olarak bir kadro işgal edebilir. Önceki Memur Kanunu da asaleten iki memuriyetin bir kimse üzerinde birleşemeyeceği esasını koymuştur. Buna rağmen, uygulamada ek görev devamlı bir duruma getirilmiş, hatta bazı kuruluşlarda bir memur için iki kadro kullanma normal sayılmıştır. Bu duruma son vermek için Devlet Memurları Kanunu kural olarak memurlara ikinci bir görev verilmesini yasaklamıştır

Devlet Memurları Kanunu, devlet memurlarının kamu hizmetlerini aksatacak şekilde memurluktan kasıtlı olarak birlikte çekilmelerini, işi yavaşlatmalarını, grev kararı vermelerini, grev düzenlemelerini, ilan etmelerini, bu yolda propaganda yapmalarını yasaklamıştır.

Devlet Memurları Kanunu’ nda, memurların siyasal partilere girmeleri, herhangi bir siyasal parti veya kişinin yararını veya zararını hedef tutan davranışta bulunmaları yasaklanmıştır.

Devlet memurlarının kamu hizmetlerini aksatacak şekilde memurluktan kasıtlı olarak (bilerek ve isteyerek) birlikte çekilmeleri veya görevlerine gelmemeleri veya görevlerine gelip de Devlet hizmetlerinin ve işlerinin yavaşlatılması veya aksatılması sonucunu doğuracak eylem ve hareketlerde bulunmaları yasaktır.

Memurlar şahıs şirketlerine ortak olamaz. Buna karşılık, anonim veya limited şirket gibi sermaye şirketlerine ortak olabilirler fakat
bu şirketlerde yönetim kurulu, denetim kurulu üyesi veya müdür olamaz.

Ticaret yapan veya Devlet memurlarına yasaklanan diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunan devlet memurları için öngörülen disiplin yaptırımı kademe ilerlemesinin durdurulmasıdır.

Devlet memurunun, denetimi altında bulunan veya kendi görevi veya mensup olduğu kurum ile ilgisi olan bir teşebbüsten, doğrudan doğruya veya aracı eliyle her ne ad altında olursa olsun bir menfaat sağlaması yasaktır.

Cumhurbaşkanı, 5176 sayılı Kanun kapsamındaki konularda her türlü kararı almak ve uygulamak üzere; Bakanlık görevi yapmış olanlar arasından bir üye, il belediye başkanlığı yapmış olanlar arasından bir üye, Yargıtay, Danıştay, Sayıştay üyeliği görevlerinden emekliye ayrılanlar arasından üç üye, müsteşarlık, büyükelçilik, valilik, bağımsız ve düzenleyici kurul başkanlığı görevlerinde bulunmuş veya bu görevlerden emekliye ayrılanlar arasından üç üye, üniversitelerde rektörlük veya dekanlık görevlerinde bulunmuş öğretim üyeleri veya bunların emeklileri arasından iki üye, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında en üst kademe yöneticiliği yapmış olanlar arasından bir üye olmak üzere toplam on bir üyeyi biri başkan olmak üzere seçer ve atar.

Üyelerin görev süresi dört yıldır.

5176 sayılı Kanun kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşlarında etik davranış ilkelerine aykırı uygulamalar bulunduğu iddiasıyla en az genel müdür veya eşit seviyedeki kamu görevlileri hakkında Kurula başvurulabilir.

Kurul, başvurular hakkındaki inceleme ve araştırmasını etik davranış ilkelerinin ihlal edilip edilmediği çerçevesinde yürütür.

Kurul, kendisine şikâyet veya ihbar yoluyla ulaşan başvurular üzerine yapacağı inceleme ve araştırmayı en geç üç ay içinde sonuçlandırmak zorundadır.

Yapılan inceleme ve araştırmalar, genel hükümlere göre ceza kovuşturmasına veya tabi oldukları personel kanunları hükümlerine göre, disiplin kovuşturmasına engel teşkil etmez.

Üyelerin görev süresi dört yıldır. Süresi dolan üyeler Cumhurbaşkanınca yeniden seçilebilir.

Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlar, Türk Silahlı Kuvvetleri ve yargı mensupları ve üniversiteler hakkında 5176 sayılı Kanun hükümleri uygulanmaz.