MEMUR HUKUKU - Deneme Sınavı - 4

Yükseköğretim elemanları açısından ise 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 59. maddesinde düzenleme bulunmaktadır. Düzenlemenin başlığı siyasi partilere üyelik ve görev almadır. Söz konusu
düzenlemeye göre, yükseköğretim kurumlarının öğretim elemanları, siyasi partilere üye olabilirler.
Yükseköğretim kurumlarındaki görevlerini aksatmamak ve bir ay içinde kurumlarına bildirmek kaydıyla, siyasi partilerin merkez organları ile onlara bağlı araştırma ve danışma birimlerinde görev alabilirler. Bu durumdaki öğretim elemanları Yükseköğretim Kurulu ve Yükseköğretim Denetleme Kurulu üyesi, rektör, dekan, enstitü ve yüksekokul müdürü ve bölüm başkanı olamazlar, onların yardımcılıklarına seçilemezler.

Devlet memurlarının sendika hakkı ve bunun kaçınılmaz sonucu olan toplu sözleşme hakkı, hükümetlere ve yerel yönetimlere bazı koşullar kabul ettirmeyi öngöreceğinden, bu husus devletin egemenlik hakkına açık bir müdahale olarak kabul edilmiştir.

2010 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile birlikte Anayasa md. 53 yeniden düzenlenmiş ve “memurlar
ve diğer kamu görevlileri, toplu sözleşme yapma hakkına sahiptirler. Toplu sözleşme yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması halinde taraflar Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurabilir. Kamu Görevlileri Hakem Kurulu kararları kesindir ve toplu sözleşme hükmündedir.

Ülkemizde kamu görevlilerinin kurabilecekleri Sendikalar hâlen 11 hizmet kolunda toplanmıştır.
Hizmet kolları şunlardır:
1. Büro, bankacılık ve sigortacılık hizmetleri,
2. Eğitim, öğretim ve bilim hizmetleri,
3. Sağlık ve sosyal hizmetler,
4. Yerel yönetim hizmetleri,
5. Basın, yayın ve iletişim hizmetleri,
6. Kültür ve sanat hizmetleri,
7. Bayındırlık, inşaat ve köy hizmetleri,
8. Ulaştırma hizmetleri,
9. Tarım ve ormancılık hizmetleri,
10. Enerji, sanayi ve madencilik hizmetleri,
11. Diyanet ve vakıf hizmetleridir (4688 s. Kanun
md. 5).

Öğretim elemanlarının sendika üyesi olmasına bir engel bulunmamaktadır. Diğer seçeneklerde verilen kişilerin sendika üyesi olması yasaklanmıştır.

Toplu sözleşme görüşmelerine kamu idaresi adına “Kamu İşveren Heyeti”, kamu görevlileri adına “Kamu Görevlileri Sendikaları Heyeti” katılır.

Grev, toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması durumunda, işçilerin topluca çalışmayarak iş yerinde faaliyeti durdurmak veya işin niteliğine göre önemli ölçüde aksatmak amacı ile aralarında anlaşarak ya da bir kuruluşun aynı amaçla çalışmamaları için verdiği karara uyarak işi bırakmalarıdır.

Memurun görevini yaparken bütün dikkatini göstererek, mesleki bilgisini, fikri ve bedeni yeteneklerini gerektiği şekilde kullanması özen yükümlülüğünün gereğidir.

Memur güvencesi anlayışı ile memur grevinin bağdaşmayacağı görüşüne göre; bir taraftan başta
memuriyetten atılmama olmak üzere, özel bir statü ve bu bağlamda memur güvencesinden yararlanıp
diğer taraftan memur grevine gitme ve bunun gerektirdiği mesleki rizikolardan uzak durma, risk almama birada bulunamaz.

Bazı ülkelerin mevzuatında memurların grev yapması açıkca yasaklanmıştır. Örneğin, A.B.D. (federal hizmetler), Bangladeş, Bahreyn, Bolivya, Brundi, Çad, Ekvator, Fas, Filipinler, Hindistan, Honduras, Japonya, Kolombiya, Kuveyt, Liberya, Lübnan, Madagaskar, Nikaragua, Paraguay, Suriye, Şili, Uruguay. Fransa, İsveç ve Finlandiya’ da ise memurlara grev hakkı sınırlı olarak tanınmıştır.

Sendika üyesi olamayacaklar ise a) Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatında, bağlı kurullarında ve Diyanet İşleri Başkanlığı, Savunma Sanayi Başkanlığı ile İletişim Başkanlığı hariç olmak üzere bağlı kuruluşlarında, Millî Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliğinde çalışan kamu görevlileri, b) Yüksek yargı organlarının başkan ve üyeleri, hâkimler, savcılar ve bu meslekten sayılanlar, c) Bakanlar, bakan yardımcıları, bu Kanun kapsamında bulunan kurum ve kuruluşların başkanları, genel müdürleri, daire başkanları ve bunların yardımcıları, yönetim kurulu üyeleri, merkez teşkilâtlarının denetim birimleri yöneticileri ve kurul başkanları, hukuk müşavirleri, bölge, il ve ilçe teşkilâtlarının en üst amirleri ile bunlara eşit veya daha üst düzeyde olan kamu
görevlileri, belediye başkanları ve yardımcıları, d) Yükseköğretim Kurulu Başkan ve üyeleri ile Yükseköğretim Denetleme Kurulu Başkan ve üyeleri, üniversite ve yüksek teknoloji enstitüsü rektörleri, fakülte dekanları, enstitü ve yüksek okulların müdürleri
ile bunların yardımcıları, e) Mülki idare amirleri, f ) Silahlı Kuvvetler mensupları, h) Millî İstihbarat Teşkilatı mensupları, ı) 4688 sayılı Kanun kapsamında bulunan kurum ve kuruluşların merkezi denetim elemanları, j) Emniyet hizmetleri sınıfı, k) Ceza infaz kurumlarında çalışan kamu görevlileri, l) Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığında görevli subay, sözleşme li subay, astsubay, sözleşmeli astsubay, uzman jandarma, uzman erbaş, sözleşmeli erbaş ve sözleşmeli erlerdir. Belirtilen kişiler sendikaya üye olamazlar ve sendika kuramazlar

Çekilme, kamu işverenine başvurma tarihinden başlayarak otuz gün sonra geçerli olur.

4688 sayılı Kanunun temel felsefesi toplu sözleşmeyi esas almasıdır. Toplu sözleşme, 4688 s. Kanunda belirtilen esaslar çerçevesinde kamu görevlilerinin mali ve sosyal haklarını belirlemek üzere yürütülen toplu sözleşme görüşmeleri sonucunda mutabık kalınması durumunda taraflarca imzalanan sözleşmeyi ifade eder.

DMK, m. 22 Devlet memurları, anayasada ve özel kanununda belirtilen hükümler uyarınca sendikalar ve üst kuruluşlar kurabilir ve bunlara üye olabilirler.

5237 sayılı Türk Ceza Kanununun kamu görevinin terki veya yapılmaması başlıklı 260. maddesinde de, “Hukuka aykırı olarak ve toplu biçimde, görevlerini terk eden, görevlerine gelmeyen, görevlerini geçici de olsa kısmen veya tamamen yapmayan veya yavaşlatan kamu görevlilerinin her biri hakkında üç aydan bir yıla kadar hapis cezası verilir. Kamu görevlisi sayısının üçten fazla olmaması halinde cezaya hükmolunmaz. Kamu görevlilerinin mesleki ve sosyal hakları ile ilgili olarak, hizmeti aksatmayacak biçimde, geçici ve kısa süreli iş bırakmaları veya yavaşlatmaları halinde, verilecek cezada indirim yapılabileceği gibi, ceza da verilmeyebilir.” hükmü yer almaktadır.

Grev sorununun temelinde memurların grev hakkına sahip olup olmamaları değil, kimlerin memur olması gerektiği yatmaktadır.

Memurları Grev Yasağına Tabi Tutan Görüşler ve Gerekçeleri Memuriyet mesleğinin kurumsal esas ve garantilerini ileri süren görüşe göre, memuriyet güvenceli bir meslek olup memur olma kişiye belirli mali ve sosyal haklar açısından güvence sağlar.

Memur hukuku bağlamında sadakat yükümlülüğü ile bağdaşmaması görüşüne göre; memurun grev yapması onun idareye sadakat yükümlülüğü ile bağdaşmaz. Sadakat yükümlülüğü denilince, memurun idarenin menfaatine zarar verecek her türlü davranıştan kaçınması anlaşılır.

Memurlara grev hakkı tanınmasının devletin egemenlik gücü ile bağdaşmayacağı görüşüne göre, memurların ayrıcalık içeren bir statüden yararlanması, onların devlete titizlikle bağlı olmasını da gerektirir. Bu nedenle kamu görevlileri işçilerin yararlandığı kimi haklardan vazgeçmelidir.

Memur grevinin, kamu hizmetinin düzenli görülmesi ilkesiyle bağdaşmayacağı görüşüne göre; kamu hizmetinin en azından sürekliliği bir şekilde sağlansa bile grevden önceki düzenin yeniden sağlanması mümkün değildir. Zaten, sağlanmaması ve ortaya çıkan bu durumun idareyi anlaşmaya zorlaması hedeflenir.

Memur grevinin üçüncü kişiler üzerinde doğrudan olumsuz etkileri olabileceği görüşüne göre; işçi grevlerinde muhatap işveren olup onu toplu iş sözleşmesi yapmaya zorlamak asıl amaçtır.

Sivil özgürlükler kişilere siyasal iktidar karşısında dokunulmaz bir alan sağlarken siyasal özgürlükler vatandaşların devlet yönetimine katılmalarına ve siyasal kararları etkilemelerine imkan verir. Bireysel alanları siyasal iktidar karşısında koruyan sivil özgürlüklere karşılık, siyasi özgürlükler kişileri devlet karşısında aktif konuma sokar.

Kamu görevlilerinin siyasi özgürlükleri, “tarafsızlık” ilkesi çerçevesinde sınırlandırılmış olmasına rağmen, hükümet ile idare ilişkisinin kesin sınırlarla ayrılamaması sonucunda “kadrolaşma ve partizanlık” olgusu görülmektedir. Kadrolaşma ve partizanlık çeşitli biçimlerde gerçekleşmektedir: • Hizmete girişte ve nakillerde partililerin tavassutu yaygın bir uygulamadır. • Üst yönetim mevkilerinde yapılan atamalarda siyasal ölçüt belirleyici olmaktadır.  Kadrolaşma o boyutlara varmıştır ki bakan değişmelerinde dâhi üst yöneticilerin değiştirilmesi yoluna gidilmektedir. • Hizmetsiz memuriyetler kurumlaştırılmıştır. • Görevden almaları kolaylaştırmak için bol miktarda “danışmanlık” ve “uzmanlık” kadroları ihdas edilmektedir.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi md 11’de ise toplantı ve dernek kurma özgürlüğü düzenlenmiştir. Sözkonusu düzenlemeye göre; a)Müdahale, meşru bir amaca yönelik olmalıdır. Meşru amaç da ulusal güvenliğin, kamu güvenliğinin korunması, kamu düzeninin sağlanması ve suç işlenmesinin önlenmesi, sağlığın veya ahlakın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması amaçlarından birine yönelik olmalıdır. b) Müdahalenin, keyfiliği önler biçimde ulusal mevzuatça öngörülmüş olması gereklidir. c) Özgürlüğe müdahale niteliğindeki kısıtlama demokratik toplumda gerekli olmalıdır. Bu anlayış içinde, özgürlüklerin sadece hangi ölçüde kısıtlandıkları değil, kısıtlamanın koşulları, nedeni, yöntemi, kısıtlamaya karşı öngörülen kanun yolları demokratik toplum düzeni kavramı içinde değerlendirilmelidir.

Anayasa, m. 13 Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.

Öncelikle toplu sözleşme rejimi uygulansa dahi pek çok konu iki taraflı birlikte saptama yönteminin dışına çıkarılabilmektedir. Yine toplu görüşmelerle varılan anlaşmaların hüküm doğurabilmesi için Bakanlar Kurulu ya da Parlamentonun onayı gerekebilmektedir. Tüm bu durumlarda, imzalanan sözleşme ya da protokoller onay makamını hukuki açıdan değil, ancak siyasal açıdan bağlar. Örneğin, İsveç’te kamu kesimi sözleşmeleri, hükûmet onayı saklı kalmak üzere sendikalar ile kamu kesimi işverenleri ulusal ofisince yapılır ve uygulanması için harcama gerektiren sözleşmelerin Parlamento adına hareket eden “Parlamento ücretler delegasyonu”nca onaylanması gerekir. Kanada’ da anlaşmaların hukuksal etki doğurması için Parlamentonun onayı gerekir. İtalya’da imzalanan toplu sözleşmelerin mali etki ve sonuçlarının Sayıştayca onaylanması gerekir. İngiltere ve Fransa’ da sözleşme ya da anlaşmalar siyasal iktidarca onaylanmalı ve yayımlanmalıdır. Avrupa Birliğinde memur sendikaları, uluslararası memur sendikalarına ve ulusal konfederasyonlara üye de olabilmektedir.